Bài 25. Các thành phần chính của câu

VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP
Kính chào quý thầy cô
- Thế nào là hoán dụ?
- Hãy chỉ ra phép hoán dụ trong câu thơ sau?

“Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.”
(Hoàng Trung Thông)
KIỂM TRA BÀI CŨ
CÁC THÀNH PHẦN CHÍNH CỦA CÂU
Tiết: 105- Tiếng Việt
một chàng dế thanh niên cường tráng.”
(Tô Hoài)
“Chẳng bao lâu,
tôi
đã trở thành
CN
Tôi / đã trở thành một chàng dế thanh niên cường
CN VN tráng.
Bỏ phần chủ ngữ:
Chẳng bao lâu, đã trở thành một chàng dế thanh
TN VN niên cường tráng.
Bỏ phần trạng ngữ:
Bỏ phần vị ngữ: Chẳng bao lâu, tôi
TN CN
* Ghi nhớ:
Thành phần chính của câu là những thành phần bắt buộc phải có mặt để câu có cấu tạo hoàn chỉnh và diễn đạt được một ý trọn vẹn. Thành phần không bắt buộc có mặt được gọi là thành phần phụ.
một chàng dế thanh niên cường tráng.”
(Tô Hoài)
“Chẳng bao lâu,
tôi
đã trở thành
CN
Ví dụ:
(Tô Hoài)
(Đoàn Giỏi)
(Thép Mới)
hoàng hôn xuống.”
nập.”
ra đứng cửa hang như mọi khi, xem
“Một buổi chiều, tôi
nằm sát bên bờ sông, ồn ào, đông vui, tấp
“Chợ Năm Căn
là người bạn thân của nông dân Việt Nam […].
“Cây tre
giúp người trăm nghìn công việc khác nhau.”
Tre, nứa, mai, vầu
a)
b)
c)
Cụm DT
Cụm ĐT
* Ghi nhớ:
Vị ngữ là thành phần chính của câu có khả năng kết hợp với các phó từ chỉ quan hệ thời gian và trả lời cho các câu hỏi Làm gì ?, Làm sao ?, Như thế nào ?, hoặc Là gì ?
Vị ngữ thường là động từ hoặc cụm động từ, tính từ hoặc cụm tính từ, danh từ hoặc cụm danh từ.
Câu có thể có một hoặc nhiều vị ngữ.
Đặt câu có vị ngữ trả lời cho câu hỏi Làm gì?
Đặt câu có vị ngữ trả lời cho câu hỏi Như thế nào?
(Tô Hoài)
(Đoàn Giỏi)
(Thép Mới)
hoàng hôn xuống.”
nập.”
ra đứng cửa hang như mọi khi, xem
“Một buổi chiều, tôi
nằm sát bên bờ sông, ồn ào, đông vui, tấp
“Chợ Năm Căn
là người bạn thân của nông dân Việt Nam […].
“Cây tre
giúp người trăm nghìn công việc khác nhau.”
Tre, nứa, mai, vầu
a)
b)
c)
Đại từ
Cụm DT
DT
DT
DT
DT
DT
d. Lao động là vinh quang.
e. Đẹp là điều ai cũng thích.
d. Lao động // là vinh quang.
CN VN
e. Đẹp // là điều ai cũng thích.
CN VN

* Ghi nhớ:
Chủ ngữ là thành phần chính của câu nêu tên sự vật, hiện tượng có hành động, đặc điểm, trạng thái,… được miêu tả ở vị ngữ. Chủ ngữ thường trả lời cho các câu hỏi Ai ?, Con gì ?, hoặc Cái gì ?
Chủ ngữ thường là danh từ, đại từ hoặc cụm danh từ. Trong những trường hợp nhất định, động từ, tính từ hoặc cụm động từ, cụm tính từ cũng có thể làm chủ ngữ.
Câu có thể có một hoặc nhiều chủ ngữ.
Là thành phần chính của câu.
Là thành phần chính của câu.
Thường là danh từ, đại từ, cụm danh từ.
Làm gì? Làm sao? Như thế nào? Là gì?
Ai? Con gì? Cái gì?
Có thể kết hợp với các phó từ chỉ quan hệ thời gian.
Thường là động từ, cụm động từ, tính từ, cụm tính từ, danh từ cụm danh từ.
Một hoặc nhiều
Một hoặc nhiều
Bài tập nhanh :


1. Thêm chủ ngữ vào các câu sau:
• Hôm nay,...................đi lao động.
•....................là học sinh giỏi của lớp tôi.
•.....................trong xanh, không một gợn mây.
•…………….hót líu lo.
•……………. cười đùa vui vẻ.
lớp 6
Bạn Lan
Bầu trời
học giỏi nhất môn Toán
Chúng em
2. Thêm vị ngữ vào các câu sau:

Khi học lớp 5, Hoa…………………………..
Lúc Dế Choắt chết, Dế Mèn……………
Trên cành cây, chim ………………
Trong thời gian nghỉ hè, chúng tôi………………….
Chim
rất ân hận.
hót líu lo.
ít có dịp gặp nhau.
BÀI TẬP NHÓM (3’)
Nhóm 1: Đặt câu hỏi trả lời cho thành phần vị ngữ:
-Làm gì?
-Như thế nào?
Nhóm 2: Đặt câu hỏi trả lời cho thành phần chủ ngữ:
-Ai?
-Cái gì?
Nhóm 3: Đặt câu có thành phần chính và thành phần phụ?


Bài tập 1: Xác định chủ ngữ, vị ngữ trong những câu sau. Cho biết mỗi chủ ngữ hoặc vị ngữ có cấu tạo như thế nào?
Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gãy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua.
Bài tập 1: Xác định chủ ngữ, vị ngữ trong những câu sau. Cho biết mỗi chủ ngữ hoặc vị ngữ có cấu tạo như thế nào.
- Câu 1: Tôi đã trở thành chàng dế thanh niên cường tráng.

- Câu 2: Đôi càng tôi mẫm bóng.

- Câu 3: Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.

- Câu 4: Tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ.

- Câu 5: Những ngọn cỏ gẫy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua.
BT2/.Đặt câu theo yêu cầu:
a/ Kể lại việc tốt em hoặc bạn em làm được (vị ngữ: Làm gì?)


b/ Tả hình dáng (tính tình đáng yêu) của một bạn trong lớp (vị ngữ: Như thế nào?)


c/ Giới thiệu một nhân vật trong truyện vừa đọc (vị ngữ: Là gì?)
Thạch Sanh /là một dũng sĩ.
CN VN
Lan /rất ngoan.
CN VN
Em /giúp mẹ nấu cơm.
CN VN
Bài tập củng cố
1. Chủ ngữ thường trả lời cho các câu hỏi là:
A. Con gì? Cái gì? Là gì?
B. Làm gì? Làm sao? Như thế nào?
C. Là gì? Như thế nào? Cái gì?
D. Ai? Con gì? Cái gì?
2. Trong những câu sau, câu nào có vị ngữ là tính từ?
A. Haø Noäi laø thuû ñoâ cuûa nöôùc ta.
B. Cô giáo đang giảng bài.
C. Khăn quàng màu đỏ.
D. Bố em là thầy giáo.
Bài tập củng cố

3. Hãy cho biết vị ngữ của câu: “Mặt trời nhú lên dần dần rồi lên cho kì hết” có cấu tạo như thế nào? Trả lời cho câu hỏi gì?
A. Động từ - Làm gì?
B. Cụm động từ - Như thế nào?
C. Tính từ - Làm sao?
D. Cụm tính từ- Là gì?

4. Trong những câu sau, câu nào có chủ ngữ không phải là danh từ?
A. An là học sinh giỏi.
B. Làng tôi có luỹ tre xanh.
C. Tôi đang làm bài tập Ngữ văn.
D. Cái lưng của bà tôi đã còng.
SƠ ĐỒ TƯ DUY
Hướng dẫn về nhà:
* Bài cũ:
- Học thuộc 3 ghi nhớ (SGK/92,93)
- Vẽ sơ đồ tư duy hệ thống nội dung bài học.
- Hoàn thành bài tập .

* Bài mới:
Soạn bài: “ Thi làm thơ 5 chữ “ .
- Đọc, trả lời BT1a,b  rút ra đặc điểm thơ 5 chữ.
- Tập làm thơ 5 chữ. – Các nhóm, tổ bàn bạc, lựa chọn đề tài.
- Các nhóm cử đại diện đọc bài thơ hay nhất và bình bài thơ đó.
Xin chân thành cảm ơn