Bài 25. Các thành phần chính của câu

Các thành phần chính của câu
Tìm các thành phần câu trong câu sau:
Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường

tráng.
TRN
CN
VN
Thử lần lượt lược bỏ từng thành phần trong câu văn trên rồi rút ra nhận xét:
Những thành phần nào phải bắt buộc có mặt trong câu để câu có cấu tạo hoàn chỉnh và diễn đạt một ý trọn vẹn (nghĩa là có thể hiểu đầy đủ mà không phải gắn với hoàn cảnh nói năng) ?
Những thành phần nào không bắt buộc phải có mặt trong câu?
Thử lược bỏ TRN:
Tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.


Thử lược bỏ CN: Chẳng bao lâu, đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng


Thử lược bỏ VN:
Chẳng bao lâu, tôi.
Câu vẫn có cấu tạo hoàn chỉnh và diễn đạt một ý trọn vẹn
Thành phần không bắt buộc phải có mặt trong câu
Câu không có cấu tạo hoàn chỉnh và không diễn đạt một ý trọn vẹn

Thành phần bắt buộc phải có mặt trong câu

Câu không có cấu tạo hoàn chỉnh và không diễn đạt một ý trọn vẹn
Thành phần bắt buộc phải có mặt trong câu


Từ việc tìm hiểu ví dụ, hãy rút ra kết luận: Thế nào là thành phần chính, thế nào là thành phần phụ của câu?
Ghi nhớ:
Thành phần chính của câu là những thành phần bắt buộc phải có mặt để câu có cấu tạo hoàn chỉnh và diễn đạt được một ý trọn vẹn. Thành phần không bắt buộc có mặt được gọi là thành phần phụ.
Cho các câu văn sau:
Chẳng bao lâu tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.
Một buổi chiều, tôi ra đứng ở cửa hang như mọi khi, xem hoàng hôn xuống.
Chợ Năm Căn nằm sát bên bờ sông, ồn ào, đông vui, tấp nập.
Cây tre là bạn thân của người nông dân Việt Nam...Tre, nứa, mai, vầu giúp người trăm nghìn công việc khác nhau.
Vị ngữ là từ hay cụm từ?
Nếu vị ngữ là từ thì từ đó thuộc từ loại nào, nếu vị ngữ là cụm từ thì đó là cụm từ loại nào?
Mỗi câu có mấy vị ngữ?
Vị ngữ trả lời cho câu hỏi nào?
Chẳng bao lâu tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.

VN kết hợp với từ đã (phó từ chỉ quan hệ thời gian) ở phía trước .
VN trả lời cho câu hỏi:làm sao? Như thế nào?
Có 1 VN, cấu tạo là 1 cụm động từ.
b)Một buổi chiều, tôi ra đứng ở cửa hang như mọi khi, xem hoàng hôn xuống.

VN trả lời cho câu hỏi: làm gì?
Có 2 VN, cấu tạo là 2 cụm động từ.
c)Chợ Năm Căn nằm sát bên bờ sông, ồn ào, đông vui, tấp nập.

VN trả lời cho câu hỏi: như thế nào?
Có 4 VN. VN 1 là cụm động từ. VN 2, 3, 4 là tính từ
d) Cây tre là bạn thân của người nông dân Việt Nam (1)...Tre, nứa, mai, vầu giúp người trăm nghìn công việc khác nhau (2).

VN câu 1 trả lời cho câu hỏi: là gì?
Có 1 VN. VN có cấu tạo là 1 cụm danh từ.
Từ việc tìm hiểu các ví dụ, em hãy rút ra những đặc điểm của vị ngữ.
Ghi nhớ:
Vị ngữ là thành phần chính của câu có khả năng kết hợp với các phó từ chỉ quan hệ thời gian và trả lời cho câu hỏi Làm gì? Làm sao? Như thế nào? Là gì?
Vị ngữ thường là động từ hoặc cụm động từ, tính từ hoặc cụm tính từ, danh từ hoặc cụm danh từ.
Câu có thể có một hoặc nhiều vị ngữ.
a) Chẳng bao lâu tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.
b) Một buổi chiều, tôi ra đứng ở cửa hang như mọi khi, xem hoàng hôn xuống.
c) Chợ Năm Căn nằm sát bên bờ sông, ồn ào, đông vui, tấp nập.
d) Cây tre là bạn thân của người nông dân Việt Nam...Tre, nứa, mai, vầu giúp người trăm nghìn công việc khác nhau.

Quan hệ giữa sự vật nêu ở chủ ngữ vời hành động, đặc điểm, trạng thái nêu ở vị ngữ?
Chủ ngữ là từ hay cụm từ?
Nếu chủ ngữ là từ thì từ đó thuộc từ loại nào, nếu chủ ngữ là cụm từ thì đó là cụm từ loại nào?
Mỗi câu có mấy chủ ngữ?
Chủ ngữ trả lời cho câu hỏi nào?

a) Chẳng bao lâu tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.
CN nêu lên sự vật có hành động nêu ở vị ngữ (chủ thể)
CN trả lời cho câu hỏi: Ai? Con gì?
Có 1 CN, cấu tạo là 1danh từ.

b)Một buổi chiều, tôi ra đứng ở cửa hang như mọi khi, xem hoàng hôn xuống.


CN nêu lên sự vật có hành động nêu ở vị ngữ (chủ thể)
CN trả lời cho câu hỏi: ai?
Có 1 CN, cấu tạo là danh từ.

c)Chợ Năm Căn nằm sát bên bờ sông, ồn ào, đông vui, tấp nập.


CN nêu lên sự vật có đặc điểm nêu ở vị ngữ (chủ thể)
CN trả lời cho câu hỏi: cái gì?
Có 1 CN, cấu tạo là 1 cụm danh từ.


d) Cây tre là bạn thân của người nông dân Việt Nam (1)...Tre, nứa, mai, vầu giúp người trăm nghìn công việc khác nhau (2).


CN nêu lên sự vật có đặc điểm, hành động nêu ở vị ngữ (chủ thể)
CN trả lời cho câu hỏi: cái gì?
Câu 1 có 1 CN, cấu tạo là 1 danh từ
Câu 2 có 4 CN, mỗi CN có cấu tạo là 1 danh từ
Từ việc tìm hiểu các ví dụ, em hãy rút ra những đặc điểm của chủ ngữ.

Ghi nhớ:
Chủ ngữ là thành phần chính của câu nêu tên sự vật hiện tượng có hành động, đặc điểm, trạng thái... được miêu tả ở chủ ngữ và trả lời cho các câu hỏi Ai? Con gì? Cái gì?
Chủ ngữ thường là danh từ, đại từ hoặc cụm danh từ. Trong những trường hợp nhất định, động từ, tính từ hoặc cụm động từ, cụm tính từ cũng có thể làm chủ ngữ.
Câu có thể có một hoặc nhiều chủ ngữ.
Bài tập 1: Xác định chủ ngữ, vị ngữ trong những câu sau.Cho biết mỗi CN, VN có cấu tạo như thế nào?
Chẳng bao lâu tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gẫy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua.
Bài tập 1: Xác định chủ ngữ, vị ngữ trong những câu sau.Cho biết mỗi CN, VN có cấu tạo như thế nào?
Chẳng bao lâu tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.

Đôi càng tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng

dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc

vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn

cỏ gẫy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua.


1DT
1 cụm ĐT
1 cụm DT
1 TT
1 cụm DT
1 cụm TT
1 DT
2 cụm ĐT
1 cụm DT
1 cụm ĐT
Bài về nhà:
Làm BT 2, 3.
Viết đoạn văn khoảng 6-8 câu viết về một người bạn thân của em. Sau đó phân tích cấu tạo của các câu văn em vừa viết.