Bài 25. Các thành phần chính của câu

Giáo viên : Nguyễn Thị Thu Phương
Trường THCS Nghĩa Lạc
Tháng 3 năm 2009
Các thành phần chính của câu
I, Phân biệt thành phần chính với thành phần phụ của câu.
Tiết 107:
1, Xét ví dụ:SGK- trang 92
Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng
( Tô Hoài )
TN
CN
PT
VN
Lần lượt bỏ từng thành phần câu nêu trên và rút ra nhận xét ?
Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng
( Tô Hoài )
TN
CN
PT
VN
tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng
CN
PT
VN
Về cơ bản ý nghĩa của câu không thay đổi
Chẳng bao lâu, đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.
Không biết ai đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng
Chẳng bao lâu , tôi đã
Không hiểu tôi như thế nào
TN
PT
VN
TN
CN
PT
Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng
( Tô Hoài
TN
CN
PT
VN
Những thành phần nào bắt buộc phải có mặt trong câu để có cấu tạo hoàn chỉnh và diễn đạt một ý trọn vẹn ?
Chủ ngữ và Vị ngữ
Thành phần nào không bắt buộc phải có mặt trong câu ?
Trạng ngữ
Các thành phần chính của câu
I, Phân biệt thành phần chính với thành phần phụ của câu.
Tiết 107:
1, Xét ví dụ:SGK- trang 92
2, Nhận xét
Chủ ngữ ,Vị ngữ phải bắt buộc có mặt trong câu
Thành phần chính của câu
Trạng ngữ không bắt buộc phải có mặt trong câu
Thành phần phụ của câu
Em hiểu thế nào là thành phần chính ,thành phần phụ của câu?
Xác định thành phần câu trong ví dụ sau?
Ví dụ:
- Anh về khi nào ?
CN
VN
- Hôm qua
( Không có Chủ ngữ, vị ngữ Câu rút gọn )
Tôi về hôm qua
CN
VN
TN
TN
Các thành phần chính của câu
I, Phân biệt thành phần chính với thành phần phụ của câu.
Tiết 107:
1, Xét ví dụ:SGK- trang 92
2, Nhận xét
Chủ ngữ ,Vị ngữ phải bắt buộc có mặt trong câu
Thành phần chính của câu
Trạng ngữ không bắt buộc phải có mặt trong câu Thành phần phụ của câu
3, Ghi nhớ : SGK - trang 92
II, Vị ngữ
1, Đặc điểm của Vị ngữ
Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng
( Tô Hoài )
TN
CN
PT
VN
Từ nào là vị ngữ chính trong câu?
Trở thành
Đã
Vị ngữ chính có thể kết hợp với từ nào ở phía trước ?
Thành phần vị ngữ trả lời cho những câu hỏi nào ?
Làm gì ? , Làm sao ?, Như thế nào ?
Phó từ ( quan hệ thời gian )
Động từ
Các thành phần chính của câu
I, Phân biệt thành phần chính với thành phần phụ của câu.
Tiết 107:
1, Xét ví dụ:SGK- trang 92
2, Nhận xét
Chủ ngữ ,Vị ngữ phải bắt buộc có mặt trong câu
Thành phần chính của câu
Trạng ngữ không bắt buộc phải có mặt trong câu Thành phần phụ của câu
3, Ghi nhớ : SGK - trang 92
II, Vị ngữ
1, Đặc điểm của Vị ngữ
- Vị ngữ có khả năng kết hợp với các phó từ chỉ quan hệ thời gian
- Trả lời cho câu hỏi : Làm gì ?, Làm sao ?, Như thế nào ? Hoặc là gì ?
2, Cấu tạo của Vị ngữ
Xác định Chủ ngữ , vị ngữ và phân tích cấu tạo vị ngữ trong các ví dụ trên bằng cách cho biết :
Vị ngữ là từ hay cụm từ ?
Thuộc từ loại hay cụm từ loại nào ?
Câu có mấy Vị ngữ ?
Ví dụ a:
Một buổi chiều , tôi ra đứng cửa hang như mọi khi , xem hoàng hôn xuống.
( Tô Hoài )
CN
VN1( Cụm ĐT )
VN2( Cụm ĐT )
Chợ Năm Căn nằm sát bên bờ sông , ồn ào , đông vui, tấp nập
CN
VN1( Cụm ĐT )
VN2( TT )
VN4 ( TT )
VN3 ( TT )
Cây Tre là người bạn thân của nông dân Việt Nam [...].Tre , nứa, mai, vầu

giúp người trăm nghìn công việc khác nhau
( Thép Mới )
( Đoàn Giỏi)
CN
VN( Cụm DT )
VN ( Cụm ĐT )
CN
CN
CN
CN
Ví dụ b:
Ví dụ c:
Các thành phần chính của câu
I, Phân biệt thành phần chính với thành phần phụ của câu.
Tiết 107:
1, Xét ví dụ:SGK- trang 92
2, Nhận xét
- Chủ ngữ ,Vị ngữ phải bắt buộc có mặt trong câu
Thành phần chính của câu
- Trạng ngữ không bắt buộc phải có mặt trong câu Thành phần phụ của câu
3, Ghi nhớ : SGK - trang 92
II, Vị ngữ
1, Đặc điểm của Vị ngữ
- Vị ngữ có khả năng kết hợp với các phó từ chỉ quan hệ thời gian
- Trả lời cho câu hỏi : Làm gì ?, Làm sao ?, Như thế nào ? Hoặc là gì ?
2, Cấu tạo của Vị ngữ
- Vị ngữ thường là danh từ , động từ, tính từ hoặc cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ
- Câu có thể có một hoặc nhiều vị ngữ
3, Ghi nhớ : SGK- trang 93
Đọc và phân tích cấu tạo cú pháp của câu sau và cho biết vị ngữ thuộc từ, cụm từ nào?
Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều.
CN
VN( Cụm DT )
Bài tập nhanh
( Vũ Trinh )
Các thành phần chính của câu
I, Phân biệt thành phần chính với thành phần phụ của câu.
Tiết 107:
1, Xét ví dụ:SGK- trang 92
2, Nhận xét
- Chủ ngữ ,Vị ngữ phải bắt buộc có mặt trong câu
Thành phần chính của câu
- Trạng ngữ không bắt buộc phải có mặt trong câu Thành phần phụ của câu
3, Ghi nhớ : SGK - trang 92
II, Vị ngữ
1, Đặc điểm của Vị ngữ
- Vị ngữ có khả năng kết hợp với các phó từ chỉ quan hệ thời gian
- Trả lời cho câu hỏi : Làm gì ?, Làm sao ?, Như thế nào ? Hoặc là gì ?
2, Cấu tạo của Vị ngữ
- Vị ngữ thường là danh từ , động từ, tính từ hoặc cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ
- Câu có thể có một hoặc nhiều vị ngữ
3, Ghi nhớ : SGK- trang 93
III, Chủ ngữ
1, Xét ví dụ SGK- trang 93
Ví dụ a:
Một buổi chiều , tôi ra đứng cửa hang như mọi khi , xem hoàng hôn xuống.
( Tô Hoài )
Ví dụ b:
Chợ Năm Căn nằm sát bên bờ sông , ồn ào , đông vui, tấp nập
Ví dụ c:
Cây Tre là người bạn thân của nông dân Việt Nam [...].Tre , nứa, mai, vầu
giúp người trăm nghìn công việc khác nhau

( Thép Mới )
( Đoàn Giỏi)
Hãy nhắc lại các chủ ngữ có ở các ví dụ trên ? Cho biết mối quan hệ giữa các sự vật nêu ở chủ ngữ với hành động, đặc điểm, trạng thái... nêu ở vị ngữ ?
- Tôi
Chủ ngữ : Nêu tên sự vật ,hiện tượng
Tre, nứa, mai, vầu
- Cây Tre
Chợ Năm Căn
Vị ngữ : Thông báo hoạt đông ,trạng thái, đặc điểm ... của sự vật hiên tượng
- Tôi
Chợ Năm Căn
Tre, nứa, mai, vầu
Cây Tre
Hãy cho biết các chủ ngữ trên thuộc từ loại nào và có cấu tạo như thế nào ?
Đại từ
Cụm Danh từ
Cụm Danh từ
Danh từ
Ví dụ a:
Một buổi chiều , tôi ra đứng cửa hang như mọi khi , xem hoàng hôn xuống.
( Tô Hoài )
CN
VN1( Cụm ĐT )
VN2( Cụm ĐT )
Chợ Năm Căn nằm sát bên bờ sông , ồn ào , đông vui, tấp nập
CN
VN1( Cụm ĐT )
VN2( TT )
VN4 ( TT )
VN3 ( TT )
Cây Tre là người bạn thân của nông dân Việt Nam [...].Tre , nứa, mai, vầu

giúp người trăm nghìn công việc khác nhau
( Thép Mới )
( Đoàn Giỏi)
CN
VN( Cụm DT )
VN ( Cụm ĐT )
CN
CN
CN
CN
Ví dụ b:
Ví dụ c:
Xét về cấu trúc cú pháp, câu " Tre, nứa, mai, vầu giúp người trăm nghìn công việc khác nhau " có gì khác những câu còn lại ?
Các thành phần chính của câu
I, Phân biệt thành phần chính với thành phần phụ của câu.
Tiết 107:
1, Xét ví dụ:SGK- trang 92
2, Nhận xét
- Chủ ngữ ,Vị ngữ phải bắt buộc có mặt trong câu
Thành phần chính của câu
- Trạng ngữ không bắt buộc phải có mặt trong câu Thành phần phụ của câu
3, Ghi nhớ : SGK - trang 92
II, Vị ngữ
1, Đặc điểm của Vị ngữ
- Vị ngữ có khả năng kết hợp với các phó từ chỉ quan hệ thời gian
- Trả lời cho câu hỏi : Làm gì ?, Làm sao ?, Như thế nào ? Hoặc là gì ?
2, Cấu tạo của Vị ngữ
- Vị ngữ thường là danh từ , động từ, tính từ hoặc cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ
- Câu có thể có một hoặc nhiều vị ngữ
3, Ghi nhớ : SGK- trang 93
III, Chủ ngữ
1, Xét ví dụ SGK- trang 93
2, Nhận xét
- Chủ ngữ nêu tên sự vật hiện tượng
- Chủ ngữ trả lời : Ai ?, Con gì ? , Cái gì ?
- Chủ ngữ thường là danh từ, đại từ ,cụm danh từ
- Câu có một hoặc nhiều chủ ngữ
Bài tập nhanh
Xác định chủ ngữ , vị ngữ trong các câu sau ? Và cho biết chủ ngữ ấy thuộc từ loại nào?
Đẹp là điều ai cũng muốn
CN ( TT )
VN
Thi đua là yêu nước
CN ( ĐT )
VN
Đôi khi chủ ngữ cũng có thể là động từ , tính từ hoặc cụm động từ, cụm tính từ
Các thành phần chính của câu
I, Phân biệt thành phần chính với thành phần phụ của câu.
Tiết 107:
1, Xét ví dụ:SGK- trang 92
2, Nhận xét
- Chủ ngữ ,Vị ngữ phải bắt buộc có mặt trong câu
Thành phần chính của câu
- Trạng ngữ không bắt buộc phải có mặt trong câu Thành phần phụ của câu
3, Ghi nhớ : SGK - trang 92
II, Vị ngữ
1, Đặc điểm của Vị ngữ
- Vị ngữ có khả năng kết hợp với các phó từ chỉ quan hệ thời gian
- Trả lời cho câu hỏi : Làm gì ?, Làm sao ?, Như thế nào ? Hoặc là gì ?
2, Cấu tạo của Vị ngữ
- Vị ngữ thường là danh từ , động từ, tính từ hoặc cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ
- Câu có thể có một hoặc nhiều vị ngữ
3, Ghi nhớ : SGK- trang 93
III, Chủ ngữ
1, Xét ví dụ SGK- trang 93
2, Nhận xét
- Chủ ngữ nêu tên sự vật hiện tượng
- Chủ ngữ trả lời : Ai ?, Con gì ? , Cái gì ?
- Chủ ngữ thường là danh từ, đại từ ,cụm danh từ
- Câu có một hoặc nhiều chủ ngữ
3, Ghi nhớ SGK- trang 93
IV, Luyện tập
Bài tập 1 - SGK-trang 94
Xác định chủ ngữ, vị ngữ trong những câu sau. Cho biết mỗi chủ ngữ hoặc vị ngữ có cấu tạo như thế nào.
Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng tôi

mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng, muốn

thử sự lợi hại của những cái vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ.

Những ngọn cỏ gẫy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua.
( Tô Hoài )
CN( ĐT )
VN ( Cụm ĐT )
CN ( Cụm DT )
VN ( TT )
CN ( Cụm DT )
VN1(cụmTT)
VN2(cụmTT)
CN(ĐT)
VN1(cụmĐT)
VN2(cụmĐT)
CN ( Cụm DT )
VN (Cụm ĐT)
Nhóm 1
Đặt câu có vị ngữ trả lời cho câu hỏi làm gì? để kể lại một việc tốt em hoặc bạn em mới làm được .
Nhóm 2
Đặt câu có vị ngữ trả lời cho câu hỏi thế nào? để tả hình dáng hoặc tính tình đáng yêu của một bạn trong lớp em
Nhóm 3
Đặt câu có vị ngữ trả lời câu hỏi là gì ? để giới thiệu một nhân vật trong truyện em vừa đọc với các bạn trong lớp
Đặt câu có vị ngữ trả lời câu hỏi làm sao? để tả hình ảnh mẹ khi em mắc lỗi.
Nhóm 4
Bài tập 2 SGK trang 94
Chỉ ra chủ ngữ trong mỗi câu em vừa tìm được.Cho biết các chủ ngữ ấy trả lời cho câu hỏi như thế nào?
Bài tập củng cố:
Viết đoạn văn ngắn miêu tả cảnh cơn giông, trong đó sử dụng các câu có đầy đủ thành phần chủ ngữ và vị ngữ?