Bài 25. Các thành phần chính của câu

Kiểm tra bài cũ
- Thế nào là hoán dụ?
- Hãy chỉ ra phép hoán dụ trong câu thơ sau?

“Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.”
(Hoàng Trung Thông)
Hoán dụ: gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm
bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm
khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức
gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
Phép hoán dụ trong câu thơ sau là:
“Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.”
(Hoàng Trung Thông)
Các thành phần chính của câu
Tiết 107: Tiếng Việt
- Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. (Tô Hoài)
TN
CN
? Tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.
? Chẳng bao lâu, đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.
? Chẳng bao lâu, tôi.
VN
1. Ví d?:
Tìm các thành phần
câu trong ví dụ đã cho?
Thử lần lượt bỏ các thành phần
nói trên rồi rút ra nhận xét?
I.PHÂN BIỆT THÀNH PHẦN CHÍNH VỚI THÀNH PHẦN PHỤ
2. Nhận xét:
-“Chẳng bao lâu” là thành phần phụ trạng ngữ,
nếu lược bỏ thì câu văn vẫn hoàn chỉnh
" Tơi" l� ch? ng?, "d� tr? th�nh m?t ch�ng d?
thanh ni�n cu?ng tr�ng" l� v? ng?, l� hai th�nh
ph?n chính c?a c�u, n?u lu?c b? thì c�u khơng
hồn ch?nh, khơng r� �.
3. Bài học
1. Thành phần chính là thành phần bắt buộc phải có mặt để câu có cấu tạo hoàn chỉnh và diễn đạt được một ý trọn vẹn.
2. Thành phần phụ là thành phần không bắt buộc phải có mặt trong câu.
Vậy thành phần chính
Của câu là gì?
Thành phần phụ là gì?
II. VỊ NGỮ.
Chẳng bao lâu, tôi trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.
đã
VN
Phó từ chỉ quan hệ thời gian.
: sẽ, đang, sắp…
Chẳng bao lâu, tôi như thế nào?
+ Kết hợp với phó từ chỉ quan hệ thời gian.
+ Trả lời cho câu hỏi : Như thế nào? Làm gì? Làm sao? Là gì?
Con nhỏ Lan bướng.
đều
rất
Ví dụ: Lan đang học bài.
Lan đang làm gi?
Ví dụ: Các cành cây lấm tấm màu xanh.
Ví dụ:
+ Trả lời cho câu hỏi : Như thế nào? Làm gì? Làm sao? Là gì?
TT
II. VỊ NGỮ.
a) Một buổi chiều, tôi ra đứng cửa hang như mọi khi, xem hoàng hôn xuống.
CĐT
CĐT
VN1
VN2
d) Chợ Năm Căn nằm sát bên bờ sông, ồn ào, đông vui, tấp nập.
VN1
VN2
VN3
VN4
b) Nắng xuân ấm áp.
+ Thường do động từ (cụm đông từ), danh từ (cụm danh từ), tính từ (cụm tính từ) tạo thành.
+ Câu có thể có một hoặc nhiều vị ngữ.
+ Kết hợp với phó từ chỉ quan hệ thời gian.
c) Nắng xuân rất ấm áp.
CTT
DT
e) Nam là một học sinh xuất sắc.
CDT
d) Nam là học sinh.
Ví dụ:
Học tập là nhiệm vụ của học sinh.
+ Nêu tên sự vật, hiện tượng có hành động, đặc điểm, trạng thái… được miêu tả ở vị ngữ.
+ Trả lời cho câu hỏi Ai? Con gì? Cái gì?
+ Thường do danh từ (Cụm danh từ), đại từ tạo thành.
+ Câu có thể có một hoặc nhiều chủ ngữ.
TT
III. CHỦ NGỮ.
a) Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.
Ai đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng?
Đại Từ.
c) Cây tre là người bạn thân của nông dân Việt Nam (…). Tre, nứa, mai, vầu giúp người trăm nghìn công việc khác nhau.
b) Chú chó vện cắn cô mèo vằn.
Con gì cắn con mèo vằn?
Cụm danh từ.
ĐT
Trung thực là một đức tính tốt.
Trong một số trường hợp nhất định tính từ (cụm tính từ), động từ (cụm động từ)cũng có thể làm chủ ngữ.
Thảo luận nhóm
NHÓM 1
1. Vai trò của vị ngữ trong câu?
2. Vị ngữ thường đứng ở vị trí nào ?
3. Vị ngữ trả lời cho các câu hỏi nào?
4. Khả năng kết hợp của vị ngữ ?
5. Số lượng của vị ngữ trong câu văn ?

NHÓM 2
1. Vai trò của chủ ngữ trong câu?
2.Chủ ngữ thường đứng ở vị trí nào?
3.Chủ ngữ trả lời cho câu hỏi nào?
4. Chủ ngữ trong câu có thể cấu tạo như thế nào?
5. Số lượng của chủ ngữ trong câu văn ?

Là thành phần chính của câu
Thường đứng sau chủ ngữ
Làm gì? Làm sao? Như thế nào? Là gì?
Có thể kết hợp với các phó từ trước nó
Thường là động từ, cụm động từ, tính từ, cụm tính từ
Một hoặc nhiều
Là thành phần chính của câu
Thường đứng trước vị ngữ
Ai? Con gì? Cái gì?
Thường là danh từ, cụm danh từ, đại từ.

Một hoặc nhiều
CHỦ NGỮ
Bài tập 1: Xác định chủ ngữ, vị ngữ trong những câu sau. Cho biết mỗi chủ ngữ hoặc vị ngữ có cấu tạo như thế nào.
- Câu 1: Tôi đã trở thành chàng dế thanh niên cường tráng.

- Câu 2: Đôi càng tôi mẫm bóng.

- Câu 3: Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.

- Câu 4: Tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ.

- Câu 5: Những ngọn cỏ gẫy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua.
IV. LUYỆN TẬP.
2/.Đặt câu theo yêu cầu:
a/ Kể lại việc tốt em hoặc bạn em làm được (vị ngữ: Làm gì?)



b/ Tả hình dáng (tính tình đáng yêu) của một bạn trong lớp (vị ngữ: Như thế nào?)



c/ Giới thiệu một nhân vật trong truyện vừa đọc (vị ngữ: Là gì?)

Hôm qua, tôi //đã chép bài cho bạn Hương.
CN VN
Đôi mắt bạn Lan //tròn xoe, thật dễ thương.
CN VN
Thạch Sanh //là một dũng sĩ.
CN VN
IV. LUYỆN TẬP
Củng cố
Điền chữ đúng (Đ) hoặc sai (S) vào các câu sau:
Câu 1: Trạng ngữ là thành phần phụ của câu, có thể lược bỏ.
Câu 2: Chủ ngữ-Vị ngữ là thành phần chính của câu.
Câu 3: Các từ ngữ được gạch chân là thành phần chủ ngữ:
Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ mấy nhà.
(Bà Huyện Thanh Quan)
Câu 4: Thành phần vị ngữ trong các câu sau có cấu tạo là một cụm tính từ:
Hà Nội là thủ đô của nước ta.
Tiếng Việt của chúng ta rất giàu.
Câu 5: Chủ ngữ thường trả lời cho các câu hỏi: Ai? Cái gì? Con gì?
Đ
Đ
Đ
S
S
Đ
Đ
HƯớNG DẫN Về NHà
-Học thuộc ghi nhớ SGK.
-Làm các bài tập còn lại.
So?n bài "THI L�M THO NAM CH?"