Bài 24. Tình hình văn hóa ở các thế kỷ XVI-XVIII

BÀI 24:
TÌNH HÌNH VĂN HÓA
Ở CÁC THẾ KỈ XVI - XVIII
BÀI 24: TÌNH HÌNH VĂN HÓA Ở CÁC THẾ KỈ XVI - XVIII
I. VỀ TƯ TƯỞNG, TÔN GIÁO
A-lếch-xăng Đơ-rốt (1591 – 1660)
Chữ Quốc ngữ - hệ chữ viết thống nhất chính thức hiện nay của tiếng Việt, sử dụng kí tự La-tinh, dựa trên các bảng chữ cái của nhóm ngôn ngữ Rô-man, đặc biệt là bảng chữ cái Bồ Đào Nha, với các dấu phụ chủ yếu từ bảng chữ cái Hi Lạp.
Trang đầu của “Phép giảng tám ngày”- in vào năm 1651.
- Bên trái là chữ La-tinh, bên phải là chữ Quốc ngữ.
BÀI 24: TÌNH HÌNH VĂN HÓA Ở CÁC THẾ KỈ XVI - XVIII
II. PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VÀ VĂN HỌC
Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491 – 1585)
- Quê ở xã Lý Học, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng.
- Bút danh: Bạch Vân
- Đậu Trạng nguyên năm 1535 ông được phong tước Trình Tuyền Hầu rồi thăng tới Trình Quốc Công và dân gian quen gọi ông là Trạng Trình. 
- Người đời coi ông là nhà tiên tri số một trong lịch sử Việt Nam đồng thời lưu truyền nhiều câu sấm ký được cho là bắt nguồn từ ông và gọi chung là Sấm Trạng Trình.
Tác phẩm:
+ Bạch Vân am thi tập (chữ Hán)
+ Bạch Vân quốc ngữ thi tập (chữ Nôm)
Nguyễn Bỉnh Khiêm ( 1491 – 1585)
Phùng Khắc Khoan (1528 – 1613), Hà Tây
Đào Duy Từ(1572 – 1634),
Tĩnh Gia – Thanh Hóa
BÀI 24: TÌNH HÌNH VĂN HÓA Ở CÁC THẾ KỈ XVI - XVIII
III. NGHỆ THUẬT VÀ KHOA HỌC – KĨ THUẬT
Chùa Thiên Mụ (chùa Linh Mụ)
Tượng Phật Bà quan âm nghìn mắt nghìn tay
Vị Thương La Hòa tu
Vị La Hầu La Đa
 vị La Hán chùa Tây Phương 
Tôi đến thăm về lòng vấn vương. 
Há chẳng phải đây là xứ Phật, 
Mà sao ai nấy mặt đau thương? 

Đây vị xương trần chân với tay 
Có chi thiêu đốt tấm thân gầy 
Trầm ngâm đau khổ sâu vòm mắt 
Tự bấy ngồi y cho đến nay. 





Các vị ngồi đây trong lặng yên 
Mà nghe giông bão nổ trăm miền 
Như từ vực thẳm đời nhân loại 
Bóng tối đùn ra trận gió đen. 

Mỗi người một vẻ, mặt con người 
Cuồn cuộn đau thương cháy dưới trời 
Cuộc họp lạ lùng trăm vật vã 
Tượng không khóc cũng đổ mồ hôi. 

Mặt cúi nghiêng, mặt ngoảnh sau 
Quay theo tám hướng hỏi trời sâu 
Một câu hỏi lớn. Không lời đáp 
Cho đến bây giờ mặt vẫn chau. 
Có vị mắt giương, mày nhíu xệch 
Trán như nổi sóng biển luân hồi 
Môi cong chua chát, tâm hồn héo 
Gân vặn bàn tay mạch máu sôi. 

Có vị chân tay co xếp lại 
Tròn xoe từa thể chiếc thai non 
Nhưng đôi tai rộng dài ngang gối 
Cả cuộc đời nghe đủ chuyện buồn.... 
Nghệ thuật điêu khắc trên các vì, kèo
Tuồng
Chèo
Dân ca Quan họ
Hát giặm, vè
BÀI 24: TÌNH HÌNH VĂN HÓA Ở CÁC THẾ KỈ XVI - XVIII
III. NGHỆ THUẬT VÀ KHOA HỌC – KĨ THUẬT
Lê Quý Đôn (1726 - 1784)
- Quê ở Thái Bình
- Là vị quan thời Lê trung hưng, cũng là nhà thơ và được mệnh danh là nhà bác học lớn của Việt Nam trong thời phong kiến.
Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1720 - 1791)
- Quê ở xã Liêu Xá, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên
Ngoài các sự kiện lịch sử, thời khắc “trở lại” của Trạng Trình cũng được ông ghi rõ trong câu sấm truyền:


Bao giờ Tiên Lãng xẻ đôi
Sông Hàn nối lại thì tôi lại về

Đúng như lời sấm, vào năm 1991, tròn 500 năm ngày sinh Nguyễn Bỉnh Khiêm, Tiên Lãng bị xẻ đôi ra vì có công trình đào con sông để làm kênh thuỷ lợi. Cùng lúc ấy có cây cầu được xây dựng nối sông Hàn từ quê Vĩnh Bảo của ông sang Thái Bình. Cũng từ năm ấy trở đi, tên tuổi, danh tiếng, tài năng kiệt xuất của Trạng Trình được sống lại. Lễ kỷ niệm 500 năm ngày sinh của ông được tổ chức long trọng tại Văn Miếu -  Quốc Tử Giám…
Thời nhà Nguyễn, vua Minh Mạng điều Nguyễn Công Trứ đi khai hoang ở Hải Dương. Nguyễn Công Trứ xem xét địa thế, thấy cần phải phá đền thờ trạng Trình để đào sông.
Sau khi người dân đào bát hương lên, ông thấy dưới bát hương có tấm bia đá phủ vải điều. Nguyễn Công Trứ sai người lau sạch bia thì đọc được mấy câu:
Minh Mạng thập tứ
Thằng Trứ phá đền
Phá đền phải làm đền
Nào ai động đến doanh điền nhà bay.
Ông liền thảo sứ về triều, xin bãi bỏ lệnh phá đền, đồng thời sửa sang lại ngôi đền của vị trạng nguyên nhà Mạc.