Bài 24. Tạo giống bằng công nghệ tế bào

SINH HỌC 12 NÂNG CAO
Lớp: 12T2
GV: Nguyễn Ngọc Liên
Trường: THPT NGUYỄN HUỆ - YÊN BÁI
Câu hỏi: trình bày quy trình tạo giống mới bằng phương pháp gây đột biến, nêu một số thành tựu tạo giống mới bằng phương pháp gây đột biến?
KIỂM TRA BÀI CŨ:
Quy trình ( 3 bước)
B1: Xử lí mẫu vật bằng tác nhân gây đột biến
B2: Chọn lọc cá thể có kiểu hình mong muốn
B3: Tạo dòng thuần chủng
BÀI 24
TẠO GIỐNG BẰNG CÔNG NGHỆ TẾ BÀO
Cây pomato
Cừu Dolly
Tạo ra do kĩ thuật nhân bản vô tính
Hoa ly nuôi cấy mô
Bài 24: TẠO GIỐNG BẰNG CÔNG NGHỆ TẾ BÀO
Aabb
Ab và ab
Ab
ab
AAbb
ab
AAbb
aabb
B1:Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn (n) trong môi trường đặc biệt để phát triển thành các dòng đơn bội (n)
B2:Chọn lọc và lưỡng bội hóa các dòng đơn bội tạo cây lưỡng bội (2n)
lưỡng bội hóa tế bào (n) thành (2n)
--> mọc thành cây 2n
cho mọc thành cây (n) --> gây ĐB lưỡng bội tạo cây 2n
2 phương pháp lưỡng bội hóa
1. NUÔI CẤY HẠT PHẤN HOẶC NOÃN
Quy trình:
NUÔI CẤY HẠT PHẤN ĐƯỢC TIẾN HÀNH NHƯ THẾ NÀO?
* Ứng dụng
Tạo giống có kiểu gen đồng hợp.
Tạo các giống cây có các đặc tính như kháng thuốc diệt cỏ, chịu lạnh, chịu hạn…
Hãy nêu những ứng dụng của phương pháp tạo giống bằng nuôi cấy hạt phấn ?
+ Cơ sở khoa học: Tính toàn năng của tế bào thực vật
Giả sử bạn có 1 cây phong lan rất đẹp ( không tìm đâu ra cây thứ 2) Một doanh nhân nước ngoài muốn trong 1 thời gian ngắn bạn bán cho ông ta 100.000 cây phong lan giống hệt cây phong lan của bạn. Bạn sẽ làm thế nào ?
2. NUÔI CẤY TẾ BÀO THỰC VẬT IN VITRO
TẠO MÔ SẸO ( CALLUS)
Quan sát tranh nêu quy trình tạo giống bằng phương pháp nuôi cấy mô ?

* Quy trình:
B1: Lấy 1 phần cơ thể thực vật ( rễ, thân, lá,..)
B2: Nuôi cấy trên môi trường dinh dưỡng
tạo mô sẹo (callus)
B3: Mô sẹo biệt hóa thành rễ, thân, lá
tạo cây trưởng thành.
B4: Trồng trong nhà kính.
B5: Trồng đại trà.
* Ứng dụng?
THÀNH TỰU CỦA NUÔI CẤY TẾ BÀO
- NHÂN
NHANH
NHIỀU
GIỐNG

- GIỮ
NGUYÊN
ĐẶC
TÍNH
CƠ
THỂ
GỐC
3. CHỌN DÒNG TẾ BÀO XÔMA CÓ BIẾN DỊ
* Quy trình:
B1: Nuôi cấy TB xôma (2n) trên môi trường nhân tạo
=> nhiều dòng biến dị có số lượng NST thay đổi và biểu hiện cao hơn mức bình thường ( biến dị dòng xôma).
B2: Chọn lọc và phát triển các dòng TB có biến dị thành cơ thể mới .
Ví dụ: Giống lúa CR203 có nhiều gen quý như tính chống chịu rầy nâu, tính thích ứng rộng, năng suất ổn định và phẩm chất gạo khá..
giống lúa CR203
Tạo được giống cà chua đặc ruột quả to; khoai tây kháng bệnh; giống lúa chịu hạn, chịu nóng....
MÔT SỐ THÀNH TỰU CHỌN DÒNG TẾ BÀO XÔMA CÓ BIẾN DỊ
Cây pomato
Hỏi: Theo bạn nếu trồng 1 hàng cà chua và 1 hàng khoai tây cạnh nhau có tạo ra được cây Pomato này không?
*Quy trình:
B 1: Loại bỏ thành xenlulôzơ tạo tế bào trần
Vì sao phải tách thành xenlulôzơ?
Tách bằng cách nào?
Tách thành xenlulôzơ :
+ Dùng enzim xenlulaza
+ vi phẫu
4.DUNG HỢP TẾ BÀO TRẦN
B2: Dung hợp 2 tế bào trần của 2 loài khác nhau .
B3: Chọn lọc và nuôi trong môi trường nhân tạo có hoocmôn sinh trưởng kích thích tế bào lai phát triển thành cây lai.
Ví dụ:
Cây cà chua có củ khoai tây
Ứng dụng?
Tạo ra cây lai khác loài mang bộ NST của 2 loài khác nhau mà bằng phương pháp SSHT bình thường không thể thực hiện được.
Bạn An muốn tạo ra loài cây mới “cà chua thuốc lá”, bạn sẽ tư vấn cho An nên sử dụng phương pháp nào sau đây?

A. Nuôi cấy hạt phấn.

B. Chọn dòng tế bào xôma có biến dị.

C. Dung hợp tế bào trần.

D. Nuôi cấy invitro tạo mô sẹo.
CỦNG CỐ:
II. TẠO GIỐNG ĐỘNG VẬT
1.CẤY TRUYỀN PHÔI
Năm 1951, con bê đầu tiên sinh ra đầu tiên từ công nghệ cấy truyền phôi
- Trên thế giới đã có 75 - 95% bò đực giống có năng suất sản lượng sữa cao đang sử dụng được tạo ra từ công nghệ cấy truyền phôi.
Ở Việt Nam, năm 1978 tại TTKH và Công nghệ Quốc gia đã bắt đầu nghiên cứu công nghệ cấy truyền phôi.
1986 thì con bê đầu tiên ở Việt Nam ra đời.
11.Đàn con mang tiềm năng tốt của bò cho phôi
5.Bò nhận phôi động dục
8.Cấy phôi cho bò nhận
10.Bò nhận phôi có chửa
3.Gây động dục hàng loạt
7.Thu hoạch phôi
4.Gây rụng trứng nhiều ở bò cho phôi
1.Chọn bò cho phôi
bò Honsten –Hà lan
X
9.Bò cho phôi trở lại bình thường
chờ chu kỳ tiếp theo
2.Chọn bò nhận phôi
Bò vàng thanh hoá
Phối giống
*Quy trình :
Ứng dụng:
Phát triển nhanh số lượng và chất lượng đàn vật nuôi, rút ngắn thời gian tuyển chọn giống.

*Quy trình :
Tách phôi thành nhiều phần, mỗi phần phát triển thành một phôi riêng biệt.
Phối hợp hai hay nhiều phôi tạo thể khảm.
Biến đổi các thành phần trong TB của phôi.
Cấy vào cơ thể khác
2. NHÂN BẢN VÔ TÍNH BẰNG KĨ THUẬT CHUYỂN NHÂN
Cừu Dolly (1997) là động vật có vú đầu tiên được nhân bản vô tính trên thế giới .
Cái tên Dolly bắt nguồn từ việc nó được tạo ra từ tuyến vú của một con cừu cái, do đó nó được đặt theo tên của Dolly Parton, nữ ca sĩ nhạc đồng quê nổi tiếng có bộ ngực đồ sộ
Bạn có một con chó mang kiểu gen quý hiếm, làm thế nào bạn có thể tạo ra nhiều con chó có kiểu gen y hệt như con chó của bạn ? BẠN CÓ NÊN MANG NÓ ĐI NUÔI CẤY MÔ KHÔNG?
Cừu Đôly
Cừu Dolly giống cừu A, cừu B hay cừu C? Vì sao?
BTVN: Sơ đồ hóa quy trình kĩ thuật nhân bản vô tính
- Nhân nhanh giống vật nuôi quý hiếm sắp tuyệt chủng.
- Bảo tồn đa dạng sinh học.
- Sản xuất tế bào gốc phục vụ điều trị các bệnh hiểm nghèo bằng kỹ thuật thay thế tế bào.
Mang lại những hi vọng trong điều trị các bệnh đang có rất đông người mắc phải như tiểu đường, parkinson, khiếm khuyết chức năng miễn dịch di truyền, ung thư máu, bạch cầu, tổn thương hệ thần kinh, tổn thương tủy sống...
Kĩ thuật nhân giống vô tính có ý nghĩa gì không?
* Ứng dụng?
Các nhà khoa học tại Dubai (UAE) nhân bản vô tính một con lạc đà cái và đặt tên cho nó là  Injaz.
Nghiên cứu nhân bản vô tính tại Việt Nam đã được thực hiện trên các loài chuột, trâu, bò nhà, bò tót, gấu, lợn, khỉ và sao la.
Một số thành tựu nhân giống vô tính
Sau Dolly, Chó ( 2/1998 tại Nhật Bản, 12/1999 tại Hàn Quốc, 3/2000 tại Thái Lan), chuột, bò, lợn.
Heo nhân bản thế hệ thứ tư
Vào tháng 8-2004 tại Ý Con ngựa nhân bản đầu tiên bản sao của một con ngựa cái giống Haflinger (trái) đang dạo chơi trên bãi cỏ.
Chia cắt một phôi động vật thành nhiều phôi, rồi cấy vào tử cung của các con cái khác nhau từ đó nhanh chóng tạo ra hàng loạt con có kiểu gen giống nhau được gọi là phương pháp:

A. Nuôi cấy hợp tử.

B. Nhân bản vô tính

C. Cấy truyền phôi

D. Nhân giống đột biến
CỦNG CỐ:
TẠO GIỐNG BẰNG CÔNG NGHỆ TẾ BÀO
B
CỦNG CỐ BÀI
1.Nhân nhanh các giống cây quý hiếm từ một cây có kiểu gen quý -> quần thể cây trồng đồng nhất về kiểu gen
2.Tạo cây lai khác loài (mang bộ NST của 2 loài khác nhau)
3. Tạo cây lưỡng bội có kiểu gen đồng nhất về tất cả các gen
Phát triển nhanh số lượng và chất lượng đàn vật nuôi giống, rút ngắn thời gian tuyển chọn giống
-Nhân nhanh giống vật nuôi quý hiếm
-Bảo tồn đa dạng sinh học
-Sản xuất tế bào gốc phục vụ điều trị một số loại bệnh.
4.Tạo giống mới nhanh, nhất là giống có tính chống chịu, tính kháng bệnh
Nuôi cấy hạt phấn
Nuôi cấy tế bào tạo mô sẹo
Dung hợp tế bào trần
Cấy truyền phôi
Nhân bản vô tính
Chọn dòng BD xôma
Tạo giống TV
Tạo giống ĐV
DẶN DÒ
HỌC BÀI THEO 5 CÂU HỎI SGK
XEM LẠI BÀI SINH HỌC 9 (Ứng dụng công nghệ gen)
CHUẩN Bị PHIếU HọC TậP CHO BÀI 25( theo mẫu)