Bài 24. Lượm

CÁC THẦY, CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH LỚP 6A
NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG
Ki?m tra b�i cu
Cõu h?i: Đọc thuộc lòng ,diễn cảm 5 khổ thơ đầu bài thơ " Đêm nay Bác không ngủ" của nhà thơ Minh Huệ và nờu c?m nh?n c?a em v? hỡnh ?nh Bỏc H? ?
Tiết 103,104: Van b?n Lu?m
Tỏc gi?: T? H?u
I. Tìm hiểu chung
1. Đọc
2. Chú thích.
a, Tác giả.
a. Tác giả: Tố Hữu
-Tên khai sinh: Nguyễn Kim Thành (1920-2002).
Quê quán:
Thừa Thiên- Huế.
- Là nhà cách mạng, nhà thơ lớn của thơ ca hiện đại Việt Nam.
b. Tác phẩm:
Bài thơ được sáng tác năm 1949, trong cuộc kháng chiến chống Pháp, in trong tập Việt Bắc. (1946 – 1954).
* Chia sẻ cặp đôi – 3 phút
- Thể loại:
- Phương thức biểu đạt:
- Ngôi kể:
- Nhân vật trung tâm:
-Bố cục
-Thể loại: Thơ 4 chữ, nhịp 2/2.
-Phương thức biểu đạt: biểu cảm kết hợp với tự sự miêu tả.
-Ngôi kể: ngôi thứ nhất. Nhân vật chính: Lượm
-Bố cục: 3 đoạn
+ Đoạn 1: từ đầu  “Cháu đi xa dần”: Hình ảnh Lượm trong cuộc gặp gỡ tình cờ của hai chú cháu.
+ Đoạn 2: tiếp theo “Hồn bay giữa đồng”:Câu chuyện đi liên lạc cuối cùng và sự hi sinh của Lượm.
+ Đoạn 3: còn lại: Hình ảnh Lượm sống mãi trong lòng mọi người.



3. Giải nghĩa từ (SGK)
II. Phân tích
1. Lượm trong cuộc gặp gỡ giữa hai chú cháu.
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú, cháu
Gặp nhau Hàng Bè.

Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh

Ca lô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng...

- Chỏu di liờn l?c
Vui l?m chỳ �
? d?n Mang Cỏ
Thớch hon ? nh�!

Chỏu cu?i hớp mớ
Mỏ d? b? quõn
- Thụi ch�o d?ng chớ!
Chỏu di xa d?n.

Hoàn cảnh gặp gỡ giữa hai chú cháu.

Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú, cháu
Gặp nhau Hàng Bè.
Quân ta bao vây địch ở thành phố Huế
Năm 1946
Hoàn cảnh gặp gỡ: “Ngày Huế đổ máu”
 Cuộc chiến đấu chống thực dân Pháp đang diễn ra ác liệt.
Thảo luận nhóm Thời gian 5 phút
Câu hỏi: Tìm những từ ngữ gợi tả Lượm trong 5 khổ thơ đầu. Nhận xét nghệ thuật miêu tả của tác giả. Cảm nhận của em về Lượm?
Nhóm 1: hình dáng
Nhóm 2: trang phục
Nhóm 3: cử chỉ
Nhóm 4: lời nói
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú, cháu
Gặp nhau Hàng Bè.

Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh

Ca lô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng...

- Chỏu di liờn l?c
Vui l?m chỳ �
? d?n Mang Cỏ
Thớch hon ? nh�!

Chỏu cu?i hớp mớ
Mỏ d? b? quõn
- Thụi ch�o d?ng chớ!
Chỏu di xa d?n.
Hình dáng: bé loắt choắt, chân thoăn thoắt, đầu nghênh nghênh, cười híp mí, má đỏ bồ quân
Nghệ thuật dùng từ láy gợi hình, điệp từ,nhịp thơ 2/2 vần cách, gieo vần “oắt”, ẩn dụ: nổi bật dáng vẻ nhỏ nhắn, nhanh nhẹn,tinh nghịch,ngây thơ,đáng yêu.
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú, cháu
Gặp nhau Hàng Bè.

Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh

Ca lô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng...
- Chỏu di liờn l?c
Vui l?m chỳ �
? d?n Mang Cỏ
Thớch hon ? nh�!

Chỏu cu?i hớp mớ
Mỏ d? b? quõn
- Thụi ch�o d?ng chớ!
Chỏu di xa d?n.
Trang phục:
Cái xắc xinh xinh;
Ca lô đội lệch
Nghệ thuật dùng từ láy,tính từ. Lượm mặc trang phục chiến sĩ vệ quốc quân, Lượm làm liên lạc, vẻ đẹp tinh nghịch,xinh xắn.
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú, cháu
Gặp nhau Hàng Bè.

Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh

Ca lô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng...
- Chỏu di liờn l?c
Vui l?m chỳ �
? d?n Mang Cỏ
Thớch hon ? nh�!

Chỏu cu?i hớp mớ
Mỏ d? b? quõn
- Thụi ch�o d?ng chớ!
Chỏu di xa d?n.
Cử chỉ:
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng...
Nghệ thuật so sánh, nhịp thơ 2/2,vần cách,gieo vần“ang” . Lượm hồn nhiên,nhanh nhẹn, yêu đời.
-Con đường có nắng vàng, cát vàng.
-Con đường có lúa vàng, rơm vàng.
-Con đường tương lai tươi sáng.
đường vàng
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú, cháu
Gặp nhau Hàng Bè.

Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh

Ca lô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng...
- Chỏu di liờn l?c
Vui l?m chỳ �
? d?n Mang Cỏ
Thớch hon ? nh�!

Chỏu cu?i hớp mớ
Mỏ d? b? quõn
- Thụi ch�o d?ng chớ!
Chỏu di xa d?n.
Lời nói:
Cháu đi liên lạc
Vui lắm chú à
Ở đồn Mang Cá
Thích hơn ở nhà!
-Thôi chào đồng chí!
Nghệ thuật: Miêu tả nhân vật qua đối thoại trực tiếp, vần liền,gieo vần “a”…: Lượm vui vẻ, say mê công tác,yêu quê hương,đất nước.
- Hình dáng: bé loắt choắt, chân thoăn thoắt, đầu nghênh nghênh, cười híp mí, má đỏ bồ quân
Cử chỉ:
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng...
Trang phục:
Cái xắc xinh xinh;
Ca lô đội lệch
Cháu đi liên lạc
Vui lắm chú à
Ở đồn Mang Cá
Thích hơn ở nhà!
-Thôi chào đồng chí!
Lời nói:
- Nghệ thuật:
So sánh, điệp từ,ẩn dụ, từ láy,nhịp thơ 2/2… làm nổi bật hình ảnh chú bé Lượm.
Lượm là chú bé liên lạc ngây thơ, hồn nhiên,tinh nghịch,yêu đời,yêu nước, say mê,nhiệt tình tham gia kháng chiến; là tấm gương “ tuổi nhỏ chí cao”.
Thông qua việc khắc họa chân dung Lượm trong 5 khổ thơ đầu  thể hiện rõ tình cảm của tác giả: yêu mến, trân trọng chú bé Lượm.
Bài tập: Trong đoạn thơ trên có nhiều hình ảnh đẹp và cảm động. Em yêu thích nhất khổ thơ nào? Vì sao?
Vẻ đẹp hồn nhiên trong sáng, vui tươi, bé bỏng non nớt mà nhanh nhẹn.Chú bé loắt choắt đã vươn mình lớn dậy trên con đường kháng chiến rất gian nan, nguy hiểm.
Hình ảnh đội TNTP Hồ Chí Minh

Thông qua tìm hiểu đoạn thơ trên em học tập được điều gì ở Lượm?

-Vui vẻ,hồn nhiên, yêu đời.
-Tích cực,nhiệt tình trong công việc: học tập,lao động…
-Yêu quê hương,đất nước…
Hướng dẫn về nhà
Học thuộc 5 khổ thơ đầu và nêu cảm nhận của em về Lượm.
Tiếp tục tìm hiểu phần văn bản còn lại.
Soạn bài đọc thêm Mưa.
2. Lượm làm nhiệm vụ và hi sinh

- Lượm đi đưa thư “ Thượng khẩn”.
Vụt qua mặt trận
Đạn bay vèo vèo
Thư đề thượng khẩn
Sợ chi hiểm nghèo?
- Động từ mạnh: “vụt qua”
- Câu hỏi tu từ: “Sợ chi hiểm nghèo?”.
- Hành động: nhanh, dứt khoát, quả cảm.
- Thái độ: Thách thức hiểm nguy, đặt nhiệm vụ lên trên hết. Tinh thần dũng cảm,gan dạ.
Cảm xúc của tác giả
- Khi nghe tin Lượm hi sinh, tác giả đau đớn thốt lên:
Ra thế
Lượm ơi!...
 Câu thơ bị ngắt đôi làm 2 dòng, diễn tả sự đau xót đột ngột của nhà thơ.
- Nhưng rồi:
Bỗng lòe chớp đỏ
Thôi rồi, Lượm ơi!
 Câu thơ như tiếng nấc nghẹn, thảng thốt bị gãy đôi khi nhà thơ nhận thức về sự thật: Lượm đã hi sinh.

Cháu nằm trên lúa
Tay nắm chặt bông
Lúa thơm mùi sữa
Hồn bay giữa đồng…
Cái chết cao đẹp, nhẹ nhàng của một chú bé đã hi sinh dũng cảm giữa tuổi thiếu niên hồn nhiên, đầy hứa hẹn một cuộc đời đã được chắp cánh cùng cách mạng.
Hình ảnh Lượm nằm trên cánh đồng lúa tay nắm chặt bông.
 Lượm ngã xuống trên chính mảnh đất quê hương, tay em còn nắm chặt bông lúa đã nuôi mình lớn từng ngày. Mảnh đất - sản vật quê hương dang tay đón Lượm vào lòng trong một giấc ngủ dài. Lượm ra đi nhưng tay em còn níu giữ sự sống, níu giữ quê hương, đó là cái chết gieo mầm cho sự sống. Linh hồn em hóa thân vào non sông, đất nước.
3. Lượm sống mãi với quê hương,đất nước
Tác giả sử dụng nghệ thuật điệp ngữ.
Nhấn mạnh hình ảnh lượm bất tử,em sống mãi trong lòng tác giả và mọi người,sống mãi với quê hương đất nước.
III. Tổng kết
Nội dung
Bài thơ đã khắc họa và ca ngợi hình ảnh chú bé liên lạc hồn nhiên, vui tươi, hăng hái, dũng cảm. Lượm đã hi sinh anh dũng nhưng hình ảnh em còn sống mãi trong lòng mọi người.
III. Tổng kết
Nghệ thuật
Kết hợp miêu tả, tự sự và biểu cảm.
Thể thơ 4 chữ giàu âm điệu.
Nhiều từ láy gợi hình.
Cách so sánh độc đáo.
Kết cấu đầu cuối tương ứng (điệp khúc).
Luyện tập
Viết một đoạn văn từ 5 đến 7 câu phát biểu cảm nghĩ của em về chú bé Lượm