Bài 24. Hoán dụ

TIẾT 102: HOÁN DỤ
GV: Hoàng Thị Điệp
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu)
Các từ in đậm trong câu trên dùng để chỉ ai?
1. Ví dụ:
I. Hoán dụ là gì?
Áo nâu
Áo xanh
Chỉ người nông dân
Chỉ người công nhân
Áo và người có quan hệ gần gũi
Nông thôn
Thị thành
Những người sống ở nông thôn
Những người sống ở thị thành
Nơi sống và người sống có quan hệ gần gũi.
So sánh 2 cách diễn đạt sau và rút ra nhận xét.
Cách nói ngắn gọn, tăng tính
hình ảnh và hàm súc cho câu văn,
nêu bật được đặc điểm của
những người được nói đến.
Cách diễn đạt nào hay hơn ? Vì sao?
*Ghi nhớ :
Hoán dụ là gọi tên sự vật hiện tượng , khái niệm bằng tên của một sự vật , hiện tượng , khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt .
Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
( Hoàng Trung Thông )
b) Một cây làm chẳng nên non.
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
( Ca dao)
c) Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
( Tố Hữu )
d) Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh
( Tố Hữu)
a). Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.

- Bàn tay -> con người

(bàn tay là bộ phận trong cơ thể con người)

- Mối quan hệ : bộ phận – toàn thể
b) Một cây làm chẳng nên non.
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
( Ca dao)
- Một cây : Số lượng ít, cái đơn lẻ ( cụ thể)

- Ba cây : Số lượng nhiều, sự đoàn kết (Trừu tượng)

Quan hệ : lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
c) Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
( Tố Hữu )

- Đổ máu : Sự hy sinh mất mát ( dấu hiệu của chiến tranh)

- Quan hệ : Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật.
d) Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh
( Tố Hữu)
Trái Đất -> Người sống trên trái đất
Vật chứa đựng -> vật bị chứa đựng
-> Quan hệ : Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng

b) Một cây làm chẳng nên non.
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
( Ca dao )

d) Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh
( Tố Hữu )

a) Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
( Hoàng Trung Thông )


c) Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
( Tố Hữu )

Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể.

b) Vì lợi ích mười năm phải trồng cây ,
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
( Hồ Chí Minh )
c) Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
( Tố Hữu)
III - LUYỆN TẬP
Bài 1: Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì .

a) Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể.
( Hồ Chí Minh )
Làng xóm
Làng xóm
Làng xóm
chỉ người nông dân.
vật bị chứa đựng.
vật chứa đựng
Quan hệ
b) Vì lợi ích mười năm phải trồng cây ,
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
( Hồ Chí Minh )

mười năm
trăm năm
Mười năm
Trăm năm
thời gian trước mắt
thời gian lâu dài.
Quan hệ:
cái cụ thể
cái trừu tượng

c) Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
( Tố Hữu)

sự vật.
Áo chàm
Áo chàm
người dân Việt Bắc.
Quan hệ:
dấu hiệu của sự vật
- Giống nhau :
Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng sự vật, hiện tượng khác.
So sánh hoán dụ với ẩn dụ :
Học bài :
Nắm khái niệm và các kiểu hoán dụ
Soạn bài :
Tập làm thơ bốn chữ
Chuẩn bị một bài thơ 4 chữ
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC