Bài 24. Hoán dụ

1
GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ
2


KÍNH CHÀO QÚY THẦY CÔ!
3
KiỂM TRA BÀI CŨ.
Đối chiếu sự vật sự việc này với sự vật sự việc khác.
Gọi hoặc tả con vật cây cối bằng những từ ngữ dùng gọi tả con người.
Gọi tên sự vât này bằng tên sự vật hiện tượng khác có nét tương đồng với nó
Cả 3 ý trên.
Đọc và trả lời bằng cách chọn câu đúng nhất.
Ẩn dụ là biện pháp tu từ :
Gọi tên sự vât này bằng tên sự vật hiện tượng khác có nét tương đồng với nó
4
KiỂM TRA BÀI CŨ.
Câu thơ sau đây sử dụng biện pháp tu từ gì?
"Ngày ngày Mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một Mặt trời trong lăng rất đỏ"
?n d?
Nhân hoá
So sánh
Không có biện pháp nào
?n d?
(Viễn Phương)
5
HOÁN DỤ
TIẾT: 101
6
HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì?
Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó.

-> người dân sống ở thị thành
=> Gọi tên sự vật này bằng tên sự vật khác.
Ví dụ:
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên
(Tố Hữu)
Hỏi:Vậy qua tìm hiểu em cho biết hoán dụ là gì?
Hỏi:Các từ in đậm trong câu thơ trên chỉ ai?
=> Quan hệ gần gũi.
Áo nâu
-> nông dân
áoxanh
-> công nhân
nông thôn
-> người dân sống ở nông thôn
thị thành
Hỏi: Giữa hai sự vật này có mối quan hệ như thế nào?
1/ Khái niệm:
7
HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì?
Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó.
2/Taùc duïng:
Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Ví dụ:
Cách 1:
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu)
Cách 2:
Nông dân cùng với công nhân
Người dân sống ở nông thôn cùng với những người dân sống ở thành thị đứng lên đánh giặc.
Hỏi: So sánh hai cách diễn đạt cách nào có sức gợi cảm hơn? Vì sao?
Gợi hình, gợi cảm
Hỏi: Vậy qua cách diễn đạt này có tác dụng gì?
HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì?
HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì?
1/ Khái niệm:
8
HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì?
2/t�c d?ng:
tang s?c g?i hình, g?i c?m cho s? di?n d?t.



1/ Khái niệm:





- l?y m?t b? ph?n d? g?i tồn th?

ví dụ:
bàn tay ta làm nêntất cả
có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
(hoàng trung thông)

ngu?i lao d?ng
b�n tay g?i cho em li�n tu?ng d?n s? v?t n�o?
Hỏi: Giữa chúng có mối quan hệ gì?
b�n tay
Bộ hốn d? l� g?i t�n s? v?t, hi?n tu?ng, kh�i ni?m b?ng t�n c?a m?t s? v?t, hi?n tu?ng, kh�i ni?m kh�c cĩ quan h? g?n gui v?i nĩ.phận
Toàn thể
HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì?
II. c�c ki?u hốn d? :
9
Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó.
Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
2/Tác dụng:
1/ Khái niệm:
II. Các kiểu hoán dụ :
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì?
Ví dụ:
Ngày Huế đ? máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè.
(Tố Hữu)
Hỏi: Đ? máu gợi cho em liên tưởng đến sự kiện gì?
-> Dấu hiệu của chiến tranh.
Hỏi: Giữa chúng có quan hệ gì?
Đ? máu
chiến tranh.
- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
10
Ví dụ:
Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
(Ca Dao)


Hỏi: Một và ba gợi cho em liên tưởng đến cái gì?
Hỏi: Mối quan hệ giữa chúng như thế nào?
-> Số lượng ít và nhiều
-> Số lượng cụ thể và vô hạn.
Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó.
2/Tác dụng:
1/ Khái niệm:
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì?
Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
II. Các kiểu hoán dụ :

- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
Một và ba
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
11
Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó.
2/Tác dụng:
1/ Khái niệm:
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
HOÁN DỤ
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
II. Các kiểu hoán dụ :

- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
4 kiểu
Ví dụ:
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên."
(Tố Hữu)

Hỏi: Nông thôn, thị thành gợi em liên tưởng đến ai? Giữa chúng có quan hệ gì?
I/ Hoán dụ là gì?
12
BT1: Haõy ñoïc vaø chæ ra pheùp hoaùn duï trong moãi caâu thô, caâu vaên cho bieát moái quan heä giöõa caùc söï vaät trong moãi pheùp hoaùn duï laø gì?
I. Hoán dụ là gì?
1/ Khái niệm:
2/Tácdụng:
II. Các kiểu hoán dụ : 4 kiểu
HOÁN DỤ
III. Bài tập:
1/ Các phép hoán dụ và mối quan hệ:
a. Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể. ( Hồ Chí Minh)
( Làng xóm - người nông dân )
-> Quan hệ giữa vật chứa đựng với vật bị chứa đựng.
b.Vì lợi ích mười năm phải trồng cây,
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
( Hồ Chí Minh)
b) ( mười năm -thời gian trước mắt;
trăm năm - thời gian lâu dài )
-> Quan hệ giữa cái cụ thể với cái trừu tượng.
c. Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
( Tố Hữu)
c.( Áo Chàm - người Việt Bắc )
-> Quan hệ giữa dấu hiệu của sự vật với sự vật
d. Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người: Hồ Chí Minh
(Tố Hữu)
d) ( Trái đất - nhân loại )
-> Quan hệ giữa vật chứa đựng với vật bị chứa đựng.
I. Hoán dụ là gì?
1/ Khái niệm:
2/Tácdụng:
II. Các kiểu hoán dụ : 4 kiểu
III. Bài tập:
13
CÂU HỎI THẢO LUẬN
Hoán dụ có gì giống và có
gì khác ẩn dụ?
Cho ví dụ minh hoạ.
14
Hoán dụ có gì giống và có
gì khác ẩn dụ?
Cho ví dụ minh hoạ.
Đáp án
Tiếc thay hạt gạo trắng ngần
Đã vo nước đục lại vần than rơm.
Cầu này cầu ái cầu ân
Một trăm con gái rửa chân cầu này.
* Ẩn dụ:
* Hoán dụ:
15
Em hãy ghi lại đoạn thơ:
" Lần thứ ba thức dậy . Bác ơi! Mời Bác ngủ" trong bài Đêm nay Bác không ngủ.(Hồ Chí Minh)
I. Hoán dụ là gì?
1/ Khái niệm:
2/Tácdụng:
II. Các kiểu hoán dụ : 4 kiểu
HOÁN DỤ
III. Bài tập:
2/ So sánh hoán dụ với ẩn dụ:
1/ Các phép hoán dụ và mối quan hệ:
3/ Chính tả : (Nhớ viết)
16
I. Hoán dụ là gì?
1/ Khái niệm:
2/Tác dụng:
II. Các kiểu hoán dụ : 4 kiểu
HOÁN DỤ
III. Bài tập:
2/ So sánh hoán dụ với ẩn dụ:
1/ Các phép hoán dụ và mối quan hệ:
.Lần thứ ba thức dậy
Anh hốt hoảng giật mình:
Bác vẫn ngồi đinh ninh
Chòm râu im phăng phắc
Anh vội vàng nằng nặc
- Mời Bác ngủ Bác ơi!
Trời sắp sáng mất rồi
Bác ơi! Mời Bác ngủ!
3/ Chính tả : (Nhớ viết)
17

- Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
- Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó.
HOÁN DỤ
I. Hoán dụ là gì?

II. Các kiểu hoán dụ : 4 kiểu
2/Tácdụng:
1/ Khái niệm:
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
18
Mồ hôi mà đỗ xuống đồng
Lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi nương
Mồ hôi mà đỗ xuống vườn
Dâu xanh, lúa tốt vấn vương tơ tằm.
(Ca dao)
CỦNG CỐ :

a. Lấy một bộ phận để gọi toàn thể.
b. Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng.
d. Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
c. Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật.
T? "m? hôi" trong câu ca dao thu?c ki?u hoán d? nào?
c. Lấy dấu hiệu của sự vật đê gọi sự vật
19
* HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ:
Học bài: - Hoán dụ là gì?
- Các kiểu hoán dụ thường gặp?
Chuẩn bị bài: "Tập làm thơ bốn chữ"
- Xem kĩ phần đọc thêm về thơ bốn chữ
sau bài Lượm (trang 77).
- Sưu tầm bài thơ, đoạn thơ bốn chữ và
chỉ ra những chữ cùng vần với nhau.
20
Cám ơn thầy cô đã đến dự giờ