Bài 24. Hoán dụ

Kiểm tra bài cũ.

ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

- Có bốn kiểu ẩn dụ thường gặp:
+ ẩn dụ hình thức.
+ ẩn dụ cách thức.
+ ẩn dụ phẩm chất.
+ ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
VD: Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.

ẩn dụ là gì ? Có mấy kiểu ẩn dụ ? Nêu ví dụ.

Tiết 101: hoán dụ
I- Hoán dụ là gì ?
1) Tìm hiểu ví dụ.
Đọc hai câu thơ sau: áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
2) Nhận xét:
- áo nâu - chỉ người nông dân.
- áo xanh - chỉ những người công nhân.
Dùng dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật.
- Nông thôn - những người ở nông thôn.
- thị thành - những người ở thành thị.
Dùng vật chứa đựng chỉ vật bị chứa đựng.
* Gọi tên sự vật, hiện tượng này với sự vật được nói đến có quan hệ gần gũi với nhau.
Hoán dụ.
* Tác dụng: Làm tăng tính hình ảnh và hàm súc cho câu văn.
* Ghi nhớ ( SGK )
Các từ in đậm trong câu
thơ chỉ ai ?
áo nâu và áo xanh có quan hệ
như thế nào với sự vật được nói
đến ?
Nông thôn và thành thị có quan
hệ như thế nào với sự vật
được nói đến ?

Cách gọi như vậy có
Tác dụng gì ?
Qua việc tìm hiểu ví dụ. Hãy cho
biết hoán dụ là gì ?
* Ghi nhớ.
Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Tiết 101: hoán dụ
II- Các kiểu hoán dụ.
1- Tìm hiểu ví dụ:
Đọc các ví dụ sau:
a) Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
( Hoàng Trung Thông)
b) Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
(Ca dao)
c) Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè.
(Tố Hữu)
Em hiểu từ in đậm trong ví dụ a như thế nào ?
Tiết 101: hoán dụ
II- Các kiểu hoán dụ.
1- Tìm hiểu ví dụ:
2- Nhận xét:
a) Bàn tay: chỉ người lao động.
Bộ phận - Toàn thể.
b) Một - số ít
Ba - số nhiều
c) đổ máu - hi sinh mất mát
Quan hệ dấu hiệu của sự vật - sự vật.
* Ghi nhớ : Có bốn kiểu hoán dụ thường gặp là :
- Lấy một bộ phận để chỉ toàn thể ;
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng ;
- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật ;
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
Giữa bàn tay và sự vật
được nói đến có quan
hệ như thế nào ?
Em hiểu từ in đậm trong ví
dụ b như thế nào ?
Giữa một và ba với số lượng mà nó biểu thị có quan hệ với nhau như thế nào ?
Quan hệ cụ thể - trừu tượng
Từ đổ máu để chỉ điều gì ?
Giữa đổ máu và hiện tượng
nó biểu thị có quan hệ như
thế nào ?
Từ việc phân tích các ví dụ
ở phần I và II. Hãy cho biết
Có những kiểu hoán dụ nào ?

Tiết 101: hoán dụ
III- Luyện tập
Bài tập 1: Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì ?
a) Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng
xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể. (Hồ Chí Minh)
b) Vì lợi ích mười năm phải trồng cây
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người. (Hồ Chí Minh)
c) áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay. (Tố Hữu)
d) Vì sao ? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người Hồ Chí Minh (Tố Hữu)


Bài tập 2 :Hoán dụ có giống và có gì khác ẩn dụ ? Cho ví dụ minh hoạ.


Tiết 101: hoán dụ
Bài tập 3: Chính tả (nhớ - viết) : Đêm nay Bác không ngủ ( từ Lần thứ ba thức dậy đến Anh thức luôn cùng Bác).
Tiết 101: hoán dụ
I- Hoán dụ là gì ?
1. Tìm hiểu ví dụ (SGK)
2. Nhận xét:
- áo nâu - chỉ những người nông dân.
- áo xanh - chỉ những ngưòi công nhân.LờLấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
-Nông thôn - chỉ những người ở nông thôn
- thị thành - chỉ những người ở thành thị
Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
Gọi tên các sự vật, hiện tượng này với sự
vật được nói đến có quan hệ gần gũi với nhau.
Hoán dụ.
Tác dụng: làm tăng tính hình ảnh và hàm súc
cho câu văn.
* Ghi nhớ (SGK)
II- Các kiểu hoán dụ.
1. Tìm hiểu ví dụ (SGK)
2. Nhận xét:
VD a- Bàn tay: chỉ những người lao động.
Lấy một bộ phận để gọi toàn thể.
VD b- Một - số ít
Ba - số nhiều
Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
VD c- đổ máu - chỉ sự mất mát.
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật.
Có bốn kiểu hoán dụ thường gặp.
* Ghi nhớ (SGK)

III- Luyện tập