Bài 24. Hoán dụ

Sở gd&đt cao bằng
Bài giảng môn Ngữ văn 6
Trường THpt nguyên bình
* Kiểm tra bài cũ :
Hãy nêu những hiểu biết của em về ẩn dụ? Hãy xác định hình ảnh ẩn dụ trong ví dụ sau ?
1-"Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi


Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng ".

(Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ
Nguyễn Khoa Điềm )

Mặt trời của mẹ
Mặt trời của bắp
Ti?t 101 :
HO�N D?
I. Hoán dụ là gì ?
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
(Tè H÷u)
- Áo nâu :
- Áo xanh :
nông dân
công nhân
- Nông thôn :
những người sống ở nông thôn.
- Thị thành:
những người c«ng nh©nsống ở thị thành.
1. Ví dụ :
2. Nhận xét :
Các sự vật, hiện tượng có mối quan hệ gần gũi
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.

Cách diễn đạt trong thơ có giá trị biểu cảm
Tất cả nông dân ở nông thôn và công nhân ở thành thị đều đứng lên .
Cách diễn đạt của câu văn xuôi là cách nói thực ít tạo cảm xúc ,hình ảnh không có giá trị biểu cảm .
Em hãy so sánh hai cách diễn đạt sau ?
Có tác dụng gợi hình ảnh, gợi cảm xúc
cho sự diễn đạt .
3.Ghi nhớ 1 : (Sgk Tr. 82 )
- Hoán dụ là cách gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên
sự vật, hiện tượng khác có mối quan hệ gần gũi với nó .
-Tác dụng nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Bàn tay ta làm nên tất cả
Một cây làm chẳng nên non
- Bàn tay ta : người lao động
- Một : số l­îng ít, ®¬n ®éc
- Ba : sè l­îng nhiều,®«ng ®¶o
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
II. Các kiểu hoán dụ :
}
Quan hệ giữa cái cụ thể với cái trừu tượng .
a.
b.
 quan hệ giữa bộ phận với toàn thể .
(Hoàng Trung Thông)
(Ca dao)
1. Phân tích ví dụ :
Ngày Huế đổ máu
- Đổ máu : chiến tranh
Gặp nhau Hàng Bè .
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
c.
 quan hệ giữa dấu hiệu với sự vật có dấu hiệu .
Nông thôn :
những người sống ở nông thôn
Thị thành :
những người sống ở thị thành
Quan hệ giữa vật chứa đựng với vật bị chứa đựng
(Tố Hữu)
d.
(Ví dụ mục 1):
}
*
2 . Ghi nhớ 2 : ( Sgk Tr. 83 )
.

- Lấy một bộ phận gọi toàn thể.
- LÊy vËt chøa ®ùng ®Ó gäi vËt bÞ ®ùng .
- LÊy dÊu hiÖu cña sù vËt ®Ó gäi sù vËt.
-Lấy cái cụ thể gọi cái trừu tượng .
II. Các kiểu hoán dụ :
*
I. Hoán dụ là gì ?
.

- Lấy một bộ phận gọi toàn thể.
- LÊy vËt chøa ®ùng gäi vËt bÞ ®ùng .
- LÊy dÊu hiÖu cña sù vËt ®Ó gäi sù vËt.
- Lấy cái cụ thể gọi cái trừu tượng .
II. Các kiểu hoán dụ :
- Hoán dụ là cách gọi tên sự vật,hiện tượng này bằng tên
sự vật,hiện tượng khác có mối quan hệ gần gũi với nó .
-Tác dụng nhằm tăng sức gợi hình ,gợi cảm cho sự diễn đạt.
*
III. Luyện tập :
Bài tập 1 :
Lµng xãm ta x­a kia lam lò quanh n¨m mµ vÉn quanh n¨m ®ãi r¸ch. Lµng xãm ta ngµy nay bèn mïa nhén nhÞp c¶nh lµm ¨n tËp thÓ.


- Lµng xãm: chØ nh©n d©n sèng trong lµng xãm
Vì lợi ích mười năm phải trồng cây

- Mười năm : thời gian trước mắt
Áo chàm đưa buổi phân li
- Áo chàm : người Việt Bắc
Vì sao ? Trái Đất nặng ân tình
- Trăm năm : thời gian lâu dài
- Trái Đất : nhân loại
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
Nhắc mãi tên Người : Hồ Chí Minh.
}
Quan hệ:cái cụ thể - cái trừu tượng
trăm năm
mười năm
Lµng xãm
Áo chàm
Trái Đất
a.
b.
c.
d.
 quan hÖ gi÷a vËt chøa ®ùng víi vËt bÞ chøa ®ùng
 quan hệ giữa dấu hiệu với sự vật có dấu hiệu
 quan hệ giữa vật chứa đựng với vật bị chứa đựng .
(Tố Hữu)
(Hồ Chí Minh)
(Tố Hữu)
Em hãy chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật,hiện tượngtrong mỗi phép hoán dụ là gì ?
(Hồ Chí Minh)
Bài tập 2:
- Giống nhau :
đều là biện pháp tu từ:g?i tờn s? v?t, hi?n tu?ng n�y b?ng s? v?t, hi?n tu?ng khác nhằm tăng sức gợi hình ,gợi cảm cho sự diễn đạt.
ẩn dụ và hoán dụ đều có 4 kiểu.
- Khác nhau :
Ẩn dụ :
Hoán dụ :
Dựa vào quan hệ tương đồng ( nét giống nhau )
Dựa vào quan hệ tương cận ( gần gũi )
Câu hỏi thảo luận :
Em hãy so sánh sự giống và khác nhau giữa ẩn dụ và hoán dụ ?

Ai nhanh hơn ?
Em hãy tìm biện pháp hoán dụ để gọi tên sự vật ,hiện tượng trong các bức ảnh sau ?
Tay vợt nữ xuất sắc của nước Nga
Đất nước Nhật Bản
Rất nhiều người muốn đến xứ sở hoa anh đào .
Những cảnh đẹp của xứ sở sương mù luôn hấp dẫn du khách.
Nước Anh
Chân sút siêu hạng của đội tuyển Anh
Hình ảnh rất duyên dáng của "phe áo dài".
* Em hãy xác định các phép pháp tu từ, trong các câu thơ sau ?
Núi cao chi lắm núi ơi ?
Núi che mặt trời chẳng thấy người thương !
Quê hương là con diều biếc
Tuổi thơ con thả trên đồng .
Đầu xanh có tội tình gì
Má hồng đến quá nửa thì chưa thôi .
Cha d¾t con ®i trªn c¸t mÞn
¸nh n¾ng ch¶y ®Çy vai .
a .
b .
c.
d .
Hoán dụ
ẩn dụ
So sánh
Nhân hoá
( Hoàng Trung Thông)
(Đỗ Trung Quân)
(Ca dao)
(Nguyễn Du)
Hãy phát âm cho đúng :

1. Con nòng nọc nó lăn lông lốc .
Vui học chính tả
2. Bạn Lan nói năng lắt léo lắm .
Bµi tËp 3 :
3. Sáng nay, tôi vừa đi ra khỏi ngõ, vấp phải gốc nhãn, ngã vỡ mũi.
4. Sáng nay, tôi đi chợ mua mỡ để xào với đỗ..
"Các em sẽ chinh phục được những đỉnh cao
nếu biết yêu tha thiết tiếng nói của dân tộc mình ."