Bài 24. Hoán dụ

TRƯỜNG THCS TRUNG SƠN
GV:LÊ THỊ TỊNH TỔ XÃ HỘI
Tìm ẩn dụ trong các câu sau đây ?
Trâu ơi, ta bảo trâu này
Trâu ra ngoài ruộng, trâu cày với ta.


Thuyền về có nhớ bến chăng ?
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền
Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.

Các từ in đậm trong câu trên dùng để chỉ ai?
Tiết 101 : HOAÙN DUÏ
I. Hoán dụ là gì?
1. Ví dụ:
Áo nâu
Chỉ người nông dân
Áo xanh
Ch? ngu?i cơng nh�n
Giữa "áo xanh" với "người công nhân" có mối quan hệ như thế nào?
Quan hệ gần gũi
Giữa "áo nâu" với "người nông dân" có mối quan hệ như thế nào?
Nông thôn
Thị thành
Những người sống ở nông thôn
Những người sống ở thị thành
Quan hệ giữa vật chứa đựng với vật bị chứa đựng
Giữa " nông thôn" với "người sống ở nông thôn" có mối quan hệ với nhau như thế nào?
Giữa "thị thành"vớ�i "người sống ở thị thành"có mối quan hệ với nhau như thế nào?
So sánh cách diễn đạt của câu thơ trên với câu sau: “Tất cả nông dân ở nông thôn và công nhân ở thành phố đều đứng lên” Caùch dieãn ñaït naøo hay hôn?
Cách nói như hai câu thơ trên ngắn gọn,tăng tính hình ảnh và hàm súc cho câu văn, nêu bật được đặc điểm của những người được nói đến.
Hoán dụ là gì? Nêu tác dụng của hoán dụ? Cho ví dụ?
Tiết 101 - HOÁN DỤ
I. Hoán dụ là gì?
1. Ví dụ:
2. Ghi nhôù ( SGK)ù
II. Các kiểu hoán dụ :
1. Ví dụ
NGỮ VĂN 6

a. Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
Bàn tay liên tưởng tới con người
Mối quan hệ : bộ phận – toàn thể (bàn tay là bộ phận trong cơ thể con người)
Bàn tay trong ví dụ trên gợi cho em liên
tưởng tới sự vật nào ? Giữa chúng có
mối liên hệ gì ?
b. Một cây làm chẳng lên non
Ba cây chụm lại lên hòn núi cao.

Một cây : Số lượng ít, cái đơn lẻ
Ba cây : Số lượng nhiều, sự đoàn kết
Quan hệ : cái cụ thể và cái trừu tượng
Một cây và ba cây gợi cho em liên tưởng tới cái gì ? Giữa chúng có mối quan hệ gì ?
c. Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè.
Đ? m�u g?i cho em li�n tu?ng t?i s? ki?n gì ? Gi?a ch�ng cĩ quan h? gì ?
Đổ máu : Sự hy sinh mất mát
( dấu hiệu của chiến tranh)
Quan hệ : Laáy dấu hiệu của sự vật ñeå goïi sự vật.
d. Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh
Trái đất: (Vật chứa đựng) biểu thị đông đảo những người sống trên trái đất ( vật bị chứa đựng)
a. Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
b. Một cây làm chẳng lên non
Ba cây chụm lại lên hòn núi cao.

c. Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè.
d. Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên

Qua 4 ví dụ trên, hãy cho biết có mấy kiểu hoán dụ?
a. Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
b. Một cây làm chẳng lên non
Ba cây chụm lại lên hòn núi cao.

c. Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè.
d. Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên

Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
Có 4 kiểu hoán dụ thường gặp là :
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể ;
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng ;
- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật ;
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
2. Caùc kieåu hoaùn duï
III. Luyện tập :
1. Tìm phép hoán dụ và xác định mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ:
.a. Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể.
Làng xóm: Lấy vật chứa đựng gọi vật bị chứa đựng.
b. Vì lợi ích mười năm phải trồng cây
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
Mười năm
Trăm năm
Lấy cái cụ thể gọi cái trừu tượng.
}
c. Áo chàm đưa buổi phân ly
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
Áo chàm: Lấy dấu hiệu cuûa söï vaät để gọi sự vật.
d. Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người : Hồ Chí Minh.
Trái đất: Lấy vật chứa đựng gọi vật bị chứa đựng.
- Giống nhau :
Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng sự vật, hiện tượng khác.
Hoán dụ :
Dựa vào quan hệ tương đồng ( nét giống nhau ) cuï theå:
Hình thöùc
Caùch thöùc thöïc hieän
Phaåm chaát
Caûm giaùc
Dựa vào quan hệ tương cận ( gần gũi ) cuï theå:
Boä phaän- toaøn boä
Vaät chöùa döïng-vaät bò chöùa ñöïng
Daáu hieäu cuûa söï vaät- söï vaät
Cuï theå- tröøu töôïng

Ẩn dụ :
2. So sánh hoán dụ với ẩn dụ :
Khác nhau

Tiết 101 :
HOÁN DỤ
I. Hoán dụ là gì? Ghi nhớ 1 sgk / 82
II. Các kiểu hoán dụ : Ghi nhớ 2 sgk / 83
Trong các câu thơ sau, câu nào có sử dụng biện pháp hoán dụ ?
Núi cao chi lắm núi ơi ?
Núi che mặt trời chẳng thấy người thương !
Quê hương là con diều biếc
Tuổi thơ con thả trên đồng .
Đầu xanh có tội tình gì
Má hồng đến quá nửa thì chưa thôi .
Bầu ơi thương lấy bí cùng
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn .
a
b
c
d
Học bài : Nắm khái niệm và các kiểu hoán dụ Soạn bài : Cô Tô
DẶN DÒ VỀ NHÀ