Bài 24. Hoán dụ

HOÄI THI NHAØ GIAÙO ÖÙNG DUÏNG COÂNG NGHEÄ THOÂNG TIN
Tiết 102: HOÁN DỤ
Giáo viên: NGÔ THỊ HOA
Khối 6 - Tổ Ngữ văn
Trường THCS Nguyễn Thế Bảo
KIỂM TRA BÀI CŨ
Ẩn dụ là gì ? Cho ví dụ .
Nêu các kiểu ẩn dụ thường gặp ?
Tiết 102: HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì ?
Ví dụ: "Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên."
(Tố Hữu)
Giữa áo nâu, áo xanh, nông thôn, thị thành với sự vật được chỉ có mối quan hệ như thế nào ?
* Áo n�u: Ch� nh�ng ng��i n�ng d�n.
Áo xanh: Ch� nh�ng ng��i c�ng nh�n.
N�ng th�n: Ch� nh�ng ng��i s�ng � n�ng th�n.
Th� th�nh: Ch� nh�ng ng��i s�ng � th�nh th�.

-> Giữa chúng có mối quan hệ gần gũi với nhau .

Hãy nêu tác dụng của cách diễn đạt trong hai câu thơ của Tố Hữu ?
Cách dùng như vậy ngắn gọn, tăng tính hình ảnh và hàm súc cho câu văn, nêu bật được đặc điểm của những người được nói đến .
Hoán dụ là gì ?
* Ghi nhụự1:
Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của moọt sự vật hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
II/ Các kiểu hoán dụ:
Ví dụ: a. B�n tay ta l�m n�n t�t c�
C� s�c ng��i s�i �� cịng th�nh c�m.
(Hoàng Trung Thông)
b. M�t c�y l�m ch�ng l�n non.
Ba c�y chơm l�i n�n h�n nĩi cao.
(Ca dao)
c. Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè.
(Tố Hữu)
Em hiểu các từ in đậm trong các câu a,b,c như thế nào ?
a. Baøn tay - moät boä phaän cuûa con ngöôøi, ñöôïc duøng thay cho “ngöôøi lao ñoäng” noùi chung (quan heä boä phaän - toaøn theå).
b. Moät, ba - soá löôïng cuï theå ,ñöôïc duøng thay cho “soá ít” vaø “soá nhieàu” noùi chung (quan heä cuï theå – tröøu töôïng ).
c. Ñoå maùu - daáu hieäu, thöôøng ñöôïc duøng thay cho “söï hi sinh, maát maùt” noùi chung (quan heä daáu hieäu cuûa söï vaät - söï vaät).
Dựa vào kết quả tìm hiểu các ví dụ ở mục I,II, em hãy cho biết có các kiểu hoán dụ nào thường gặp?
* Ghi nhớ 2:
Có bốn kiểu hoán dụ thường gặp:
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trửứu tượng


Bài tập 1:

Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì?
a) "Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể." (Ho� Chớ Minh)
? Quan hệ giữa vật chứa đựng với vật bị chứa đựng (làng xóm - người nông dân)
b) "Vì lợi ích mười năm phải trồng cây,
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người." (Ho� Chớ Minh )
? Quan hệ giữa cái cụ thể với cái trìu tượng ( mười năm - thời gian trước mắt; trăm năm - thời gian lâu dài ).
c) "Aó chàm đưa buổi phân ly
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay." (Toỏ Hửừu)
? Quan hệ giữa dấu hiệu của sự vật với sự vật ( áo chàm - người Việt Bắc ).
Bài tập 2:
So sánh sự giống và khác nhau giữa ẩn dụ và hoán dụ ?




































Bài tập thêm1:
"Cả làng quê đường phố
Cả lớn nhỏ gái trai
Đám càng đi càng dài
Càng dài càng đông mãi."
(Thanh Hải)
Trong đoạn thơ trên, tác giả đã sử dụng kiểu hoán dụ nào?

* Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng .
( Lấy làng quê, đường phố để chỉ đồng bào nông thôn và đồng bào thành thị .)
Bài tập thêm 2:
Trong những câu thơ sau câu nào không dùng hoán dụ ?
a. "Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay."
( Tố Hữu )
b. "Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm."
( Hoàng Trung Thông )
c. "Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm."
( Minh Huệ )
d. "Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về . "
( Tố Hữu )
Hướng dẫn tự học:
1. Bài vừa học:
- Học thuộc ghi nhớ 1, 2
- Làm bài tập 3 - SGK/84
- Viết đoạn văn từ 5 - 7 câu có sử dụng phép tu từ hoán dụ .
2. Bài sắp học : "Tập làm thơ bốn chữ"
- Chuẩn bị ở nhà bài tập 1,2,3,4,5 SGK/84,85,86
- Tập làm bài thơ bốn chữ đề tài tự do