Bài 24. Hoán dụ

TIẾT 101: HOÁN DỤ
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu)
Các từ in đậm trong câu trên dùng để chỉ ai?
Tiết 101 : HOAÙN DUÏ
I. HOÁN DỤ LÀ GÌ
1. Ví dụ:
Áo nâu
Áo xanh
Chỉ người nông dân
Ch? ngu?i cơng nh�n
Áo và người có quan hệ gần gũi
Nông thôn
Thị thành
Những người sống ở nông thôn
Những người sống ở thị thành
Quan hệ gần gũi.
Vật chứa đựng
Vật bị chứa đựng
Dấu hiệu
Sự vật có dấu hiệu
So sánh 2 cách diễn đạt sau và nhận xét:
Cách nói ngắn gọn, tăng tính
hình ảnh và hàm súc cho câu văn,
nêu bật được đặc điểm của
những người được nói đến.
Cách diễn đạt nào hay hơn ? Vì sao?
2. Ghi nhớ :
Hoán dụ là gọi tên sự vật hiện tượng , khái niệm bằng tên của một sự vật , hiện tượng , khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt .
90
89
88
87
86
85
84
83
82
81
80
79
78
77
76
75
74
73
72
71
70
69
68
67
66
65
64
63
62
61
60
59
58
57
56
55
54
53
52
51
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
40
39
38
37
36
35
34
33
32
31
30
29
28
27
26
25
24
23
22
21
20
19
18
17
16
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
a) Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
( Hoàng Trung Thông )
b) Một cây làm chẳng nên non.
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
( Ca dao )
c) Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
( Tố Hữu )
d) Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh
( Tố Hữu )
NHÓM 1
NHÓM
2
Chỉ ra
từ ngữ
hoán dụ,
sự vật
được gọi
tên và
xác định
mối quan hệ
Thảo luận nhóm
NHÓM 1
Chỉ ra từ ngữ hoán dụ, sự vật được gọi tên và xác định mối quan hệ
Bàn tay ta làm nên tất cả
Bộ phận
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
( Hoàng Trung Thông )


b) Một cây làm chẳng nên non
Số lượng ít
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
Số lượng nhiều ( Ca dao )
- Bàn tay liên tưởng tới con người
- Mối quan hệ : bộ phận – toàn thể (bàn tay là bộ phận trong cơ thể con người)
- Một cây : Số lượng ít, cái đơn lẻ
- Ba cây : Số lượng nhiều, sự đoàn kết
- Quan hệ : cái cụ thể và cái trừu tượng
con người
toàn thể
cái đơn lẻ
sự đoàn kết
Chỉ ra từ ngữ hoán dụ, sự vật được gọi tên và xác định mối quan hệ
NHÓM 2

d) Vì sao? Trái Đất nặng ân tình
Vật chứa đựng
Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh
( Tố Hữu )
c) Ngày Huế đổ máu
dấu hiệu
Chú Hà Nội về
( Tố Hữu )

- Đổ máu : Sự hy sinh mất mát ( dấu hiệu của chiến tranh)
- Quan hệ : Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật.
Trái đất: (Vật chứa đựng) biểu thị đông đảo những người sống trên trái đất ( vật bị chứa đựng)
chiến tranh
người sống trên trái đất
vật bị chứa đựng
b) Một cây làm chẳng nên non.
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
( Ca dao )

d) Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh
( Tố Hữu )

a) Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
( Hoàng Trung Thông )


c) Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
( Tố Hữu )

Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
Có 4 kiểu hoán dụ thường gặp là :
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể ;
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng ;
- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật ;
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
II. CÁC KIỂU HOÁN DỤ
- Giống nhau :
Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng sự vật, hiện tượng khác.
So sánh hoán dụ với ẩn dụ :
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì .

a) Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể.
( Hồ Chí Minh )
III - LUYỆN TẬP
Làng xóm
Làng xóm
Làng xóm
chỉ người nông dân.
vật bị chứa đựng.
vật chứa đựng
Quan hệ
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì .
b) Vì lợi ích mười năm phải trồng cây ,
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
( Hồ Chí Minh )

III - LUYỆN TẬP
mười năm :
trăm năm
Mười năm
Trăm năm
thời gian trước mắt
thời gian lâu dài.
Quan hệ
cái cụ thể
cái trừu tượng
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì .

c) Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
( Tố Hữu)

III - LUYỆN TẬP
sự vật.
Áo chàm
Áo chàm
người dân Việt Bắc.
Quan hệ
dấu hiệu của sự vật
Học bài :
Nắm khái niệm và các kiểu hoán dụ
Soạn bài :
Tập làm thơ bốn chữ
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC