Bài 24. Hoán dụ

Giáo sinh giảng dạy
BUI THI KIEU TRANG
CHÀO MỪNG
THẦY CÔ VÀ CÁC EM
ĐẾN DỰ VỚI BUỔI HỌC
Ẩn dụ là gì?
Hãy nêu các kiểu ẩn dụ mà em thường gặp.
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng
khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm
cho sự diễn đạt.
Có 4 kiểu ẩn dụ thường gặp là:
ẩn dụ hình thức.
ẩn dụ cách thức.
ẩn dụ phẩm chất.
ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
Tiết 101- Bài 24- Tiếng Việt: HOÁN DỤ
HOÁN DỤ LÀ GÌ?
Ví dụ:
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên
( Tố Hữu)
? Áo nâu và áo xanh gợi cho em liên tưởng đến những ai?


? Giữa người nông dân với chiếc áo nâu và người công nhân với chiếc áo xanh, chúng có mối quan hệ với nhau như thế nào?
Áo nâu: màu áo của người nông dân.
Áo xanh: màu áo của người công nhân.

Mối quan hệ gần gũi, nương tựa lẫn nhau
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên
( Tố Hữu)
? Trong câu thơ thứ 2 “ nông thôn” và “thị thành” được dùng để chỉ điều gì?


? Mối quan hệ của “nông thôn”, “thị thành” có giống mối quan hệ của “áo nâu”, “áo xanh” không?

Nông thôn: chỉ những người sống ở vùng nông thôn.
Thị thành: chỉ những người sống ở vùng thành thị.

Cũng là mối quan hệ gần gũi, đi đôi với nhau.
Tiết 101- Bài 24- Tiếng Việt: HOÁN DỤ
HOÁN DỤ LÀ GÌ?
Ví dụ:
Nhận xét:
Áo nâu gợi hình ảnh người nông dân. Áo xanh gợi hình ảnh người công nhân. Nông thôn và thị thành gợi hình ảnh những người dân sống tại nơi đó.
Chúng có mối quan hệ gần gũi với nhau
Vậy theo em hoán dụ là gì?
Hoán dụ là cách gọi tên sự vật này bằng tên sự vật
khác có mối quan hệ gần gũi với nó
So sánh 2 cách diễn đạt sau và cho biết cách diễn đạt nào hay hơn? Vì sao?
“Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên”
2. “ Tất cả những người nông dân ở nông thôn và những người công nhân ở thành phố đều đứng lên”
Cách diễn đạt ở ví dụ 1 hay hơn. Vì nó sử dụng biện pháp tu từ hoán dụ nên giàu hình ảnh, ngắn gọn và biểu cảm.
Theo em, hoán dụ có tác dụng gì trong cách diễn đạt?
Hoán dụ giúp tăng sức gợi hình, gợi cảm
cho sự diễn đạt, nêu bật được
đặc điểm của sự vật được nói đến
Tiết 101- Bài 24- Tiếng Việt: HOÁN DỤ
HOÁN DỤ LÀ GÌ?
Ví dụ:
Nhận xét:
Kết luận:
Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.



Tiết 101- Bài 24- Tiếng Việt: HOÁN DỤ
HOÁN DỤ LÀ GÌ?
CÁC KIỂU HOÁN DỤ:
1. Ví dụ:
1. Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
( Hoàng Trung Thông)
2. Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
( Ca dao)
3. Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè.
( Tố Hữu)
4. Vì sao? Trái Đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh.
( Tố Hữu)
Các từ bàn tay ta, một, ba, đổ máu, Trái Đất có phải là hình ảnh hoán dụ không?
Các từ bàn tay ta, đổ máu, một, ba,
Trái Đất là các hình ảnh hoán dụ
Tiết 101- Bài 24- Tiếng Việt: HOÁN DỤ
HOÁN DỤ LÀ GÌ?
CÁC KIỂU HOÁN DỤ:
Ví dụ:
Nhận xét:
Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
(Hoàng Trung Thông)
? “ Bàn tay ta” là một bộ phận của cơ thể con người nhưng trong câu này “bàn tay ta” được dùng để chỉ ai?
Bàn tay: chỉ người lao động
Bàn tay là bộ phận của con người trực tiếp lao động, bàn tay với người lao động có quan hệ gần gũi với nhau.
- Giữa bàn tay và người lao động là kiểu hoán dụ: lấy một bộ phận để gọi toàn thể
Giữa bàn tay với người lao động có mối quan hệ với nhau như thế nào?
Vậy đây là kiểu hoán dụ nào?
Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao
( Ca dao)
? Các từ “một” và “ba” thuộc từ loại nào?
? Trong bài ca dao, “một” và “ba” có ý nghĩa gì?
Một và ba là số từ chỉ số lượng cụ thể
Một: số ít, chỉ sự đơn lẻ
Ba: số nhiều, chỉ sự đoàn kết


Đây là kiểu hoán dụ: lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè
(Tố Hữu)
Đổ máu: chỉ cuộc chiến đấu ác liệt và có sự hi sinh
Đây là kiểu hoán dụ: lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật.
Hình ảnh “đổ máu” gợi cho em liên tưởng đến sự việc gì?
Vậy theo em đây là
kiểu hoán dụ nào?
4. Vì sao? Trái Đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh.
(Tố Hữu)
? “Trái Đất” theo em hiểu để nói về điều gì?
Trái Đất: biểu thị đông đảo những người sống trên Trái Đất.

Trái Đất: vật chứa đựng.
Những người sống trên Trái Đất: vật bị chứa đựng.


Đây là kiểu hoán dụ: Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chưá đựng

? Dùng hình ảnh Trái Đất để chỉ tất cả những người sống trên Trái Đất là dựa vào mối quan hệ nào?
? Vậy theo em đây là kiểu hoán dụ nào?
Tiết 101- Bài 24- Tiếng Việt: HOÁN DỤ
HOÁN DỤ LÀ GÌ?
CÁC KIỂU HOÁN DỤ:
Ví dụ:
Nhận xét:
Kết luận:
Có 4 kiểu hoán dụ thường gặp là:
Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
? Dựa trên những kiến thức mà các em vừa học và bài cũ, em hãy so sánh sự giống và khác nhau giữa ẩn dụ và hoán dụ.
Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng
tên sự vật hiện tượng khác nhằm tăng
sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
Tiết 101- Bài 24- Tiếng Việt: HOÁN DỤ
HOÁN DỤ LÀ GÌ?
CÁC KIỂU HOÁN DỤ:
LUYỆN TẬP:
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì.
Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể.
( Hồ Chí Minh)
b. Vì lợi ích mười năm phải trồng cây
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người
( Hồ Chí Minh)
Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay
( Tố Hữu)
Vì sao? Trái Đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh
( Tố Hữu)
Từ hoán dụ: làng xóm
Nghĩa liên tưởng: những người sống
trong làng xóm
Kiểu hoán dụ: lấy vật chứa đựng
để gọi vật bị chưa đựng
Từ hoán dụ: mười năm, trăm năm
Nghĩa liên tưởng: mười năm là thời gian cụ thể
Trăm năm là thời gian lâu dài
Kiểu hoán dụ: lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
Từ hoán dụ: áo chàm
Nghĩa liên tưởng: nhân dân vùng núi
Kiểu hoán dụ: lấy dấu hiệu
của sự vật để gọi sự vật
Từ hoán dụ: Trái Đất
Nghĩa liên tưởng: những người sống trên Trái Đất
Kiểu hoán dụ: lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
Về nhà làm hoàn thiện các bài tập
chuẩn bị bài mới: Tập làm thơ bốn chữ
CHÂN THÀNH CÁM ƠN CÁC THẦY CÔ VÀ CÁC EM ĐÃ ĐẾN DỰ
TIẾT HỌC HÔM NAY