Bài 24. Hoán dụ

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG
QUÝ THẦY CÔ GIÁO
VÀ CÁC EM HỌC SINH!
Giáo viên: Nguyễn Thị Bích Phương
Đơn vị: Phòng GD&ĐT Đăk Hà
MÔN: NGỮ VĂN 6
KIỂM TRA BÀI CŨ
Trả lời
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên
sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó
nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
.
Thế nào là ẩn dụ? Nêu tác dụng của ẩn dụ?
I. Hoán dụ là gì?
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu)
Các từ ngữ in đậm trong câu thơ chỉ ai?
- Áo nâu
- Áo xanh
- Nông thôn
- Thị thành
Giữa áo nâu, áo xanh, nông thôn, thị thành với sự vật được chỉ có mối quan hệ như thế nào?
I. Hoán dụ là gì?
- Áo nâu
- Áo xanh
người nông dân
người công nhân
- Nông thôn
- Thị thành
những người sống ở nông thôn
những người sống ở thị thành
I. Hoán dụ là gì?
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
- Áo nâu
- Áo xanh
- Nông thôn
- Thị thành
người nông dân
người công nhân
những người sống ở nông thôn
những người sống ở thị thành
Thế nào là hoán dụ?
Ví dụ 1: Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
Ví dụ 2: Tất cả nông dân ở nông thôn và công nhân
ở thị thành đứng lên.
-> Ví dụ 1 hay hơn vì có giá trị biểu cảm.
Vì sao cũng cùng một nội dung mà ví dụ 1 lại có giá trị biểu cảm?
-> Dùng biện pháp hoán dụ.
Nêu tác dụng của
biện pháp hoán dụ ?
Hãy so sánh cách diễn đạt ở 2 ví dụ sau, cách diễn
đạt nào hay hơn? Vì sao?
I. Hoán dụ là gì?
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu)
- Áo nâu
- Áo xanh
- Nông thôn
- Thị thành
người nông dân
người công nhân
những người sống ở nông thôn
những người sống ở thị thành
Em hãy cho biết thế nào là hoán dụ và nêu tác dụng của nó?
Ghi nhớ: Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng
tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần
gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên
Áo nâu -> Người nông dân
Áo xanh -> Người công nhân
Em hãy chỉ ra mối quan hệ
giữa áo nâu, áo xanh với
người nông dân, công nhân?
Dấu hiệu của
sự vật
Sự vật
Nông thôn - > những người sống ở nông thôn
Thị thành - > những người sống ở thị thành
Vật chứa đựng
Vật bị chứa đựng
Tìm mối quan hệ giữa chúng?
II. Các kiểu hoán dụ
II. Các kiểu hoán dụ
Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
(Hoàng Trung Thông)
Bàn tay ta chỉ ai?
Bàn tay ta
người lao động
Giữa bàn tay ta và người lao động, từ nào chỉ bộ phận? từ nào chỉ toàn thể?
Bộ phận
Toàn thể
Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao
Một và ba biểu thị điều gì?
Một - > số lượng ít, đơn lẻ.
Ba - > số lượng nhiều, đông đảo
cụ thể
trừu tượng
Giữa một và ba với sự vật được chỉ
có mối quan hệ giữa chúng như thế nào?
II. Các kiểu hoán dụ
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè
Từ đổ máu gợi em liên tưởng đến điều gì?
Đổ máu - > Chiến tranh
Vậy, đó là mối quan hệ gì?
Dấu hiệu của sự vật
Sự vật
II. Các kiểu hoán dụ
II. Các kiểu hoán dụ
Từ những ví dụ đã phân tích ở phần I và phần II, hãy liệt kê một số kiểu quan hệ thường được sử dụng để tạo ra phép hoán dụ ?
Bài tập 2:
Em hãy so sánh sự giống và khác nhau giữa ẩn dụ và hoán dụ?
- Gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác.
- Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Dựa vào quan hệ tương đồng ( liên tưởng ). Cụ thể là tương đồng về :
- hình thức;
- cách thức thực hiện;
- phẩm chất;
- cảm giác.
Dựa vào quan hệ tương cận, gần gũi. Cụ thể :
- bộ phận – toàn thể;
- vật chứa đựng- vật bị chứa đựng;
- dấu hiệu của sự vật - sự vật;
- cụ thể - trừu tượng.
III. Luyện tập:
Bài tập 1:
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì?
a) Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể.
( Hồ Chí Minh)
b) Vì lợi ích mười năm phải trồng cây,
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
( Hồ Chí Minh)
Trả lời
a) Làng xóm
Người nông dân
Vật chứa đựng
Vật bị chứa đựng
=> Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
mười năm
trăm năm
Thời gian trước mắt
Thời gian lâu dài
Cụ thể
Trừu tượng
=> Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng

Bài tập 3: Xác định các biện pháp tu từ trong câu thơ sau?
x
x
x
x
1
2
3
4
Bài tập 4:
Em hãy viết một đoạn văn ngắn ( 4 - 5 câu ) chủ đề tự chọn có sử dụng biện pháp hoán dụ
Củng cố:
- Thế nào là hoán dụ? Nêu các kiểu hoán dụ thường gặp?
- Học thuộc lòng 2 ghi nhớ SGK trang 82, 83.
Thực hành đặt câu có 4 kiểu hoán dụ.
Viết đoạn văn tả một người thân có dùng hoán dụ.
Chuẩn bị bài :
+ Tập làm thơ 4 chữ.
+ Làm 5 yêu cầu ở phần I trang 84, 85.
+ Trước khi làm bài tập, chú ý xem kĩ phần đọc thêm về thơ bốn chữ, sau bài "Lượm" (bài 24 trang 77)
Giao việc về nhà:
CƯỜNG ĐỘ DÒNG ĐIỆN
Bài 24:
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN VÀ CHÚC SỨC KHỎE
QUÝ THẦY CÔ GIÁO
CÙNG CÁC EM HỌC SINH!