Bài 24. Hoán dụ

HỘI GIẢNG
Môn: Ngữ văn 6
Tiết : 101
Giáo viên: Lê Nguyễn Nfọc Thư
TRƯỜNG THCS TÂY SƠN
TỔ: NGỮ VĂN
- Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
- Có 4 kiểu ẩn dụ :
+ Ẩn dụ hình thức
+ Ẩn dụ cách thức
+ Ẩn dụ phẩm chất
+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
Câu 1 : Ẩn dụ là gì ? Có mấy kiểu ẩn dụ, đó là những kiểu nào ?
KIỂM TRA BÀI CŨ :
Câu 2 : Câu nào sau đây có sử dụng ẩn dụ và nó thuộc kiểu ẩn dụ nào ?
a. Quê hương là chùm khế ngọt
b. Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng
c. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác
d. Áo chàm đưa buổi phân ly
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay
KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu 2 : Câu nào sau đây có sử dụng ẩn dụ và nó thuộc kiểu ẩn dụ nào ?
a. Quê hương là chùm khế ngọt
b. Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng
c. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác
d. Áo chàm đưa buổi phân ly
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay
=> So sánh
=> Ẩn dụ phẩm chất
=> Nhân hóa
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì ?:
Các từ in đậm (áo nâu, áo xanh) trong câu thơ trên chỉ ai ?
Áo xanh
Chỉ người nông dân
Chỉ người công nhân
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu)
Áo nâu
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
Các từ in đậm(nông thôn, thị thành) dùng để chỉ ai ?
Nông thôn
Thị thành
Những người sống ở nông thôn
Những người sống ở thị thành
I/ Hoán dụ là gì ?:
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu)
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
Giữa áo nâu,áo xanh, nông thôn, thị thành với sự vật được chỉ có mối quan hệ như thế nào ?
Áo nâu
Đặc điểm tính chất
Đặc điểm tính chất
Người sống
ở thị thành
Người sống
ở nông thôn
Người nông dân
Người công nhân
Quan hệ gần gũi giữa vật chứa đựng với vật bị chứa đựng

Quan hệ gần gũi giữa đặc điểm tính chất với sự vật có đặc điểm tính chất
Nông thôn
Thị thành
Áo xanh
Vật chứa đựng
Vật chứa đựng
Sự vật có đặc điểm tính chất
Sự vật có đặc điểm tính chất
Vật bị chứa đựng
Vật bị chứa đựng
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì ?:
Hoán dụ là gì ?
Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó .
So sánh 2 cách diễn đạt sau:
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.

Tất cả nông dân ở nông thôn và công nhân ở thành thị đều đứng lên .
Ngắn gọn hơn, hay hơn,mang tính tượng hình và biểu cảm.Nêu bật được đặc điểm của những người được nói đến.
Thông báo sự kiện,không có giá trị biểu cảm
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì ?:
- Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó .
- Nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
Hoán dụ có tác dụng gì?
Sử dụng biện pháp hoán dụ để gọi tên các sự vật, hiện tượng trong các bức tranh sau:
Hoa học trò
Áo dài xuống phố
Học sinh yên lặng nghe thầy giáo nói
chuyện dưới cờ.
Tay vợt xuất sắc
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì ?:
II/Phân loại hoán dụ :
Em hiểu các từ ngữ in đậm dưới đây như thế nào?
a) Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
(Hoàng Trung Thông)
Bàn tay :Bộ phận của cơ thể (công cụ đặc biệt để lao động) - Người lao động .
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì ?:
II/ Phân loại hoán dụ:
Em hiểu các từ ngữ in đậm dưới đây
như thế nào ?
b) Một cây làm chẳng lên non
Ba cây chụm lại lên hòn núi cao.
(Ca dao)
Một : số lượng ít, cái đơn lẻ
Ba : số lượng nhiều, sự đoàn kết
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì ?:
II/ Phân loại hoán dụ:
Em hiểu các từ ngữ in đậm dưới đây như thế nào?
c) Ngày Huế đổ máu
Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè.
(Tố Hữu)
Đổ máu: Dấu hiệu chiến tranh,hy sinh, mất mát
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì ?:
II/ Phân loại hoán dụ:
Giữa những từ in đậm ( Bàn tay,một,ba và đổ máu ) với hiện tượng mà nó biểu thị có quan hệ như thế nào ?
a/ Bàn tay: Bộ phận của cơ thể - Người lao động.
=> Quan hệ : bộ phận – toàn thể
b/ Một :Số lượng ít, cái đơn lẻ
Ba : Số lượng nhiều, sự đoàn kết
=> Quan hệ : cụ thể - trừu tượng
c/ Đổ máu: Dấu hiệu chiến tranh,hy sinh, mất mát
=> Quan hệ: dấu hiệu của sự vật-sự vật
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì ?:
II/ Phân loại hoán dụ:
Liệt kê một số kiểu quan hệ thường được sử dụng để tạo ra phép hoán dụ.
Lấy một bộ phận để gọi toàn thể

Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng

Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
Hoán
dụ
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì ?:
II/ Phân loại hoán dụ :
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể

- Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng

- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật

- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
( Ghi nhớ: SGK/83 )
Có 4 loại
Chỉ ra các phép hoán dụ trong các câu sau và cho biết mối quan hệ giữa chúng là gì ?
1) Đầu xanh có tội tình gì
Má hồng đến quá nửa thì chưa thôi.
( Truyện Kiều-Nguyễn Du )
Đầu xanh: tuổi trẻ.
Má hồng: người phụ nữ.
Bộ phận - toàn thể .
Chỉ ra các phép hoán dụ trong các câu sau và cho biết mối quan hệ giữa chúng là gì ?
2/ Gửi miền Bắc lòng miền Nam chung thủy
Đang xông lên chống Mĩ tuyến đầu.
( Lê Anh Xuân )
Miền Nam: Những người sống ở miền Nam
Miền Bắc: Những người sống ở miền Bắc
=> Vật chứa đựng - vật bị chứa đựng
Chỉ ra các phép hoán dụ trong các câu sau và cho biết mối quan hệ giữa chúng là gì ?
3/ Một lời nói dối, sám hối bảy ngày
( Tục ngữ )
- Một: Số ít
- Bảy:Số nhiều
Cái cụ thể - Cái trừu tượng
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
I/ Hoán dụ là gì ?:
II/ Phân loại hoán dụ:
III/ Luyện tập :
Bài tập 1/84 :
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì?
a) Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể.
(Hồ Chí Minh)
Làng xóm - người nông dân:
Quan hệ :Vật chứa đựng với vật bị chứa đựng.
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì?
b) Vì lợi ích mười năm phải trồng cây,
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
(Hồ Chí Minh)
Mười năm: Thời gian trước mắt
Trăm năm: Thời gian lâu dài.
Quan hệ: Cái cụ thể với cái trừu tượng.
I/ Hoán dụ là gì ?:
II/ Phân loại hoán dụ:
III/ Luyện tập :
Bài tập 1/84 :
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì?
c) Áo chàm đưa buổi phân li.
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
(Tố Hữu)
Áo chàm: Người Việt Bắc.
Quan hệ: Dấu hiệu của sự vật với sự vật.
I/ Hoán dụ là gì ?:
II/ Phân loại hoán dụ:
III/ Luyện tập :
Bài tập 1/84 :
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì?
d) Vì sao? Trái đất nặng ân tình.
Nhắc mãi tên người Hồ Chí Minh.
(Tố Hữu)
Trái đất: Tất cả mọi người sống trên trái đất.
Quan hệ: Vật chứa đựng với vật bị chứa đựng.
I/ Hoán dụ là gì ?:
II/ Phân loại hoán dụ:
III/ Luyện tập :
Bài tập 1/84 :
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
Hoán dụ có gì giống và có gì khác ẩn dụ ? Cho ví dụ minh họa?
Bài tập 2/84:
I/ Hoán dụ là gì ?:
II/ Phân loại hoán dụ:
III/ Luyện tập :
Bài tập 1/84 :
Ví dụ: Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông
Cau thôn Đoài nhớ giầu không thôn nào?
Hoán dụ
Ẩn dụ
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
Chính tả: (nhớ - viết ): Đêm nay Bác không ngủ (từ Lần thứ ba thức dậy đến Anh thức luôn cùng Bác )
Bài tập 2/84:
I/ Hoán dụ là gì ?:
II/ Phân loại hoán dụ:
III/ Luyện tập :
Bài tập 1/84 :
Bài tập 3/84:
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
Phép hoán dụ ở đoạn thơ sau là:
“...Em đã sống bởi vì em đã thắng
Cả Nước bên em, quanh giường nệm trắng.
Hát cho em nghe như tiếng mẹ ngày xưa
Sông Thu Bồn giọng hát đò đưa....”
(Người con gái Việt Nam -Tố Hữu)
a/ đã sống b/ đã thắng

c/ cả Nước d/ nệm trắng
Cả Nước: Nhân dân Việt Nam đang sống trên đất nước Việt Nam
Bài tập 2/84:
I/ Hoán dụ là gì ?:
II/ Phân loại hoán dụ:
III/ Luyện tập :
Bài tập 1/84 :
Bài tập 3/84:
TIẾT 101 : HOÁN DỤ
“Cả nước” trong câu thơ trên thuộc kiểu hoán dụ nào?
a. Lấy một bộ phận để gọi toàn thể.

b. Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.

c. Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật.

d. Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
Bài tập 2/84:
I/ Hoán dụ là gì ?:
II/ Phân loại hoán dụ:
III/ Luyện tập :
Bài tập 1/84 :
Bài tập 3/84:
Trò chơi ô chữ :Tìm từ chìa khóa
T Ô H O À I
Đ O À N G I Ỏ I
1.
2.
3.
4.
5.
6.
M I N H H Ụ Ê
V Õ Q U Ả N G
T Ạ D U Y A N H
H
“…Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm…”
“…Chú bé đứng dậy vươn vai một cái,
bỗng to lớn khỏe mạnh, lạ thường…”
T H Á N H G I Ó N G
D
Ụ
N
Á
O
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Bài vừa học:
- Nhớ được khái niệm hoán dụ.Các kiểu hoán dụ thường dùng.
- Phân biệt được sự giống và khác nhau giữa hai phép tu từ ẩn dụ và hoán dụ
- Tìm trong các tác phẩm văn,thơ đã học ở HKII.Những đoạn văn,câu thơ có chứa hình ảnh hoán dụ
- Viết một đoạn văn ngắn ( từ 5 đến 7 câu).Chủ đề “ Ca ngợi về người phụ nữ nhân ngày 8/3” co sử dụng phép hoán dụ.
Bài sắp học:
Tiết 102:Tập làm thơ bốn chữ
Sưu tầm về các bài thơ 4 chữ. Tìm những chữ cùng vần với nhau trong các bài thơ đó?
- Tìm hiểu khái niệm về vần lưng, vần chân, vần cách, vần liền?
- Tìm hiểu cách gieo vần trong các đoạn thơ ở SGK trang 85 – 86
- Tập làm một đoạn thơ 4 chữ chủ đề về thầy cô.
Chân thành cảm ơn quý thầy cô giáo và các em học sinh !