Bài 24. Hoán dụ

KíNH CHàO Quý THầY CÔ GIáO
CùNG CáC EM HọC SINH
THÂN Mến
Tiết 104: HOáN Dụ
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu)
Tiết 104 : HO¸N Dô
1. Ví dụ:
I. Hoán dụ là gì
Áo nâu
Áo xanh
Chỉ người nông dân
Ch? ngu?i cơng nh�n
Áo và người có quan hệ gần gũi
Nông thôn
Thị thành
Những người sống ở nông thôn
Những người sống ở thị thành
Nơi sống và người sống có quan hệ gần gũi.
Vật chứa đựng
Vật bị chứa đựng
Dấu hiệu
Sự vật có dấu hiệu

Nhận xét: Lấy dấu hiệu thay cho vật có dấu hiệu. Lấy vật chứa đựng thay cho sự vật bị chứa đựng.
Sự thay thế tên gọi này gọi là hoán dụ.
2. KÕt luËn: SGK Trang 82
3. Bài tập: So sa?nh 2 ca?ch diờ~n da?t sau va` ru?t ra nhõ?n xe?t.
Cách diễn đạt nào hay hơn ? Vì sao?
Cách 1:
Cỏch núi ng?n g?n, tang tớnh
hỡnh ?nh v� h�m sỳc cho cõu van,
nờu b?t du?c d?c di?m c?a
nh?ng ngu?i du?c núi d?n.
3. Tác dụng của hoán dụ
Sù thay thÕ tªn gäi cña c¸c sù vËt hiÖn t­îng nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt .
II. C¸c kiÓu ho¸n dô
1. VÝ dô:
90
89
88
87
86
85
84
83
82
81
80
79
78
77
76
75
74
73
72
71
70
69
68
67
66
65
64
63
62
61
60
59
58
57
56
55
54
53
52
51
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
40
39
38
37
36
35
34
33
32
31
30
29
28
27
26
25
24
23
22
21
20
19
18
17
16
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
a) Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
( Hoàng Trung Thông )
b) Một cây làm chẳng nên non.
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
( Ca dao )
c) Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
( Tố Hữu )
d) Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh
( Tố Hữu )
Chỉ ra
từ ngữ
hoán dụ,
sự vật
được gọi
tên và
xác định
mối quan hệ?
Thảo luận nhóm
Nhóm1
Chỉ ra từ ngữ hoán dụ, sự vật được gọi tên và xác định mối quan hệ
Bàn tay ta làm
nên tất cả
Bộ phận
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
( Hoàng Trung Thông )


Nhãm2
b) Một cây làm chẳng nên non
Số lượng ít
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
Số lượng nhiều ( Ca dao )
Lấy bộ phận thay cho toàn thể
Lấy cái cụ thể thay cho cái trừu tượng
con người
toàn thể
cái đơn lẻ
sự đoàn kết
Chỉ ra từ ngữ hoán dụ, sự vật được gọi tên và xác định mối quan hệ
Nhóm 3

Nhãm 4
d) Vì sao? Trái Đất nặng ân tình
Vật chứa đựng
Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh
( Tố Hữu )
c) Ngày Huế đổ máu
dấu hiệu
Chú Hà Nội về
( Tố Hữu )

- Đổ máu : Sự hy sinh mất mát ( dấu hiệu của chiến tranh)
- LÊy dÊu hiÖu thay cho vËt cã dÊu hiÖu
Lấy vật chứa đựng thay cho vật bị chứa đựng
chiến tranh
người sống trên trái đất
vật bị chứa đựng
b) Một cây làm chẳng nên non.
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
( Ca dao )

d) Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh
( Tố Hữu )

a) Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
( Hoàng Trung Thông )


c) Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
( Tố Hữu )

Lấy vật chứa đựng để thay vật bị chứa đựng
Lấy dấu hiệu ®Ó thay cho vËt cã dÊu hiÖu
Lấy cái cụ thể để thay cái trừu tượng.
Lấy một bộ phận để thay toàn thể
Có 4 kiểu hoán dụ thường gặp là :
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể ;
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng ;
- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật ;
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
3. Ghi nhớ: Sgk/82-83
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì .

a) Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể.
( Hồ Chí Minh )
Làng xóm
Làng xóm
Làng xóm
chỉ người nông dân.
vật bị chứa đựng.
vật chứa đựng
III - LUYỆN TẬP
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì .
b) Vì lợi ích mười năm phải trồng cây ,
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
( Hồ Chí Minh )

III - LUYỆN TẬP
mười năm :
trăm năm
Mười năm
Trăm năm
thời gian ng¾n trước mắt
thời gian lâu dài.
cái cụ thể
cái trừu tượng
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì .

c) Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
( Tố Hữu)

Áo chàm
Áo chàm
người dân Việt Bắc.
Lấy d?u hi?u thay cho sự vật
II - LUYỆN TẬP
- Giống nhau :
Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng sự vật, hiện tượng khác.
So sánh hoán dụ với ẩn dụ :
Ví dụ
ẩn dụ:
Thuyền về có nhớ bến chăng
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền

Hoán dụ:
Aó chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay
Củng cố:
- N?m khỏi ni?m thế nào là hoán dụ?
- N?m khỏi ni?m v� cỏc ki?u hoỏn d? . Lấy ví dụ
Dặn dò:
T?p l�m tho b?n ch?
Chuõ?n bi? mụ?t ba`i tho 4 chu~
CủNG Cố, DặN Dò
kính chúc quý thầy cô cùng các em sức khỏe