Bài 24. Hoán dụ

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LÂM HÀ
Nhiệt liệt chào mừng
các thầy giáo - cô giáo
về dự giờ thăm lớp
TRƯỜNG THCS ĐÔNG XUYÊN
GVGD: VŨ THỊ CHIÊN
Tiết 103 : Tiếng Việt



HOÁN DỤ
I. HOÁN DỤ LÀ GÌ?
1. Tìm hiểu ví dụ:
Áo nâu liền với áo xanh Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
Các từ ngữ màu đỏ trong câu trên chỉ ai?
áo nâu
áo xanh
Nông thôn
thị thành
người nông dân
người công nhân
những người sống ở nông thôn
những người sống ở thành thị
VẾ A
VẾ B
quan hệ gần gũi
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
Người nông dân
người công nhân
Những người sống ở nông thôn
những người sống ở thành thị
Áo nâu liền với áo xanh Nông thôn cùng với thị thành đứng lên
- áo nâu
ỏo xanh
Nông thôn
thị thành
Áo nâu liền với áo xanh Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.

VẾ A
VẾ B
C2. Tất cả nông dân ở nông thôn và công nhân ở các thành phố đều đứng lên.
C1. Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
So sánh tác dụng của hai cách diễn đạt :
Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm này
bằng tên của một sự vật, hiện tượng,
khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó.
HOÁN
DỤ
* Ghi nhớ 1 / SGK / 82

2. Khái niệm Hoán dụ
Tiết 106 : Tiếng Việt


I. HOÁN DỤ LÀ GÌ?
1. Tìm hiểu ví dụ
2. Khái niệm Hoán dụ
* Ghi nhớ 1/ SGK / 82

HOÁN DỤ
II. CÁC KIỂU HOÁN DỤ
1. Tìm hiểu ví dụ:
VD1: Áo nâu liền với áo xanh Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
-áo nâu, ỏo xanh
người nông dân- cụng nhõn
những người sống ở
nông thôn- th�nh th?
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
(dấu hiệu của sự vật)
(sự vật)
(vật chứa đựng)
(vật bị chứa đựng)
-Nông thôn, thành thị
Em đã sống bởi vì em đã thắng
Cả nước bên em, quanh giường nệm trắng .
VD2: Bàn tay ta làm nên tất cả Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
Bàn tay ta
 Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
Người lao động
(bộ phận)
(toàn thể)
Em đã sống bởi vì em đã thắng
Cả nước bên em, quanh giường nệm trắng .
1a) Bàn tay ta làm nên tất cả Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
- Bàn tay ta
 Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
Người lao động
Một câ y
Ba cây
Cái trừu tượng
 Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
(bộ phận)
(toàn thể)

VD3: Một cây làm chẳng nên non Ba cây chụm lại nên hòn núi cao
(Cái trừu tượng)
 Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
(Cái cụ thể )
Số ít
Số nhiều
Một
Ba
VD4:
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè.
(Tố Hữu)


3/ Lấy dấu hiệu của sự vật để chỉ gọi sự vật
2/ Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
1 / Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
4/ Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
Chiến tranh
Các kiểu hoán dụ thường gặp :
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
s? v?t
dấu hiệu của sự vật
3/ Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
2/ Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
4/ Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
Tiết 106 : Tiếng Việt


I. HOÁN DỤ LÀ GÌ?
1. Tìm hiểu ví dụ
2. Khái niệm Hoán dụ
* Ghi nhớ 1/ SGK / 82

HOÁN DỤ
II. CÁC KIỂU HOÁN DỤ
1. Tìm hiểu ví dụ:
2. Các kiểu Hoán dụ:
* Ghi nhớ 2/ SGK / 83

III. LUYỆN TẬP
TÌM NGÔI SAO MAY MẮN!
Lu?t choi
1
2
3
4
5
Nhóm 1
Nhóm 2
Nhóm 3
Nhóm 4
BT1/84
Bảng điểm
Luật chơi
Mỗi nhóm lần lượt chọn một ngôi sao.
Có 5 ngôi sao, 4 ngôi tương ứng với 4 câu hỏi, một ngôi sao may mắn (được gấp đôi số điểm)
* Nếu trả lời đúng được 10 điểm, trả lời sai 0đ. * Nếu trả lời sai thì các nhóm khác giành quyền trả lời (bằng cách giơ tay nhanh). Và trả lời đúng được: 5 điểm, trả lời sai: 0 điểm.
* Thời gian suy nghĩ là 15 giây.

Chỉ ra phép hoán dụ, xác định quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ đó là gì ?
a) Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể. (Hồ Chí Minh)
1
Thời gian:
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
15
14
13
12
11
Người nông dân
Lấy vật chứa đựng gọi vật bị chứa đựng
Làng xóm 
(vật chứa đựng)
(vật bị chứa đựng)
Chỉ ra phép hoán dụ, kiểu hoán dụ ?
4
Thời gian:
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
11
12
13
14
15
b. Vì lợi ích mười năm phải trồng cây
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
 Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
(cái cụ thể)
=> (cái trừu tượng)
Trăm - (thời gian lâu dài
mười - (thời gian trước mắt)
Thời gian:
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
13
15
14
12
11

c. Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
 Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi tên sự vật.
Chỉ ra phép hoán dụ, xác định quan hệ
giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ ?
2
(dấu hiệu của sự vật) 
(sự vật)
Áo chàm
 người dân Việt Bắc
Thời gian:
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
11
12
13
14
15

d) Vì sao ? Trái Đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người : Hồ Chí Minh
Chỉ ra phép hoán dụ, kiểu hoán dụ ?
5
=> Những người sống trên trái đất
 Lấy vật chứa đựng gọi vật bị chứa đựng.

(vật chứa đựng)
(vật bị chứa đựng)
Trái Đất
3
Ngôi sao may mắn!
Đáp án bài tập 1 / SGK / 84:

a/ làng xóm → người nông dân
(quan hệ vật chứa đựng -vật bị chứa đựng)
b/ mười năm → thời gian trước mắt.
trăm năm → thời gian lâu dài
(quan hệ cái cụ thể - cái trừu tượng)
c/ áo chàm → người dân Việt Bắc
(quan hệ dấu hiệu sự vật - sự vật.)
d/ Trái Đất → nhân loại
(quan hệ vật chứa đựng -vật bị chứa đựng)
Bài tập 2/ 84

- Hoán dụ có gì giống và khác với ẩn dụ ?  ( trả lời miệng)

- Cho ví dụ minh họa
 ( viết ra bảng nhóm.)

Thảo luận:
Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác.
tương đồng
tương cận
(gần gũi)
ẨN DỤ
-Kỉ niệm ngày sinh của Bác Hồ, chúng em kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân
HOÁN DỤ
Quan hệ
tương cận
Quan hệ tương đồng
Bác Hồ
-Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.

DẶN DÒ:
Về nhà:
- Thuộc ghi nhớ 1 và 2/ SGK/ 82- 83, tìm thêm ví dụ.
- Về hoàn thiện các bài tập và làm BT3/84 vào vở Chính tả
- Soạn bài “Tập làm thơ bốn chữ”- mỗi HS về sưu tầm một bài thơ bốn chữ.
Cảm ơn quý thầy cô
Chúc các em học tốt