Bài 24. Hoán dụ

KIỂM TRA BÀI CŨ:
Ẩn dụ là gì? Hãy nêu tác dụng của ẩn dụ ? Cho ví dụ minh hoạ ?

Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

Vớ d?: Thuy?n v? cú nh? b?n chang?
B?n thỡ m?t d? khang khang d?i thuy?n.
Tiết 101:
I.Hoán dụ là gì?
Ví dụ 1:
? Gọi tên sự vật bằng tên sự vật khác có quan hệ gần gũi.
áo nâu
áo xanh
Nông thôn
Thị thành
áo nâu cùng với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
áo nâu
áo xanh
thị thành
Nông thôn
<=> ch? nông dân
<=> Ch? công nhân
<=> Những người sống ở nông thôn
<=> Những người sống ở thành thị
? Tăng sức gợi hình, gợi cảm.
=> Hoỏn d?
Cách 2:
Tất cả nông dân ở nông thôn và công nhân ở thành thị đứng lên.
Cách 1:
Ghi nh?: Sgk/82
Sử dụng biện pháp hoán dụ để gọi tên các sự vật, hiện tượng trong các bức ảnh sau:
Hoa học trò
Áo dài xuống phố
Cả trường yên lặng nghe thầy giáo nói chuyện dưới cờ.
Tiết 101:
I.Hoán dụ là gì?
II. Các kiểu hoán dụ:
Ví dụ:
Bàn tay ta 

Nông thôn


c) Một, ba  .
.
c) M?t cõy l�m ch?ng nờn non
Ba cõy ch?m l?i nờn hũn nỳi cao.
(Ca dao)
Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
(Hoàng Trung Thông)
b) �o nõu li?n v?i ỏo xanh
Nụng thụn cựng v?i th? th�nh d?ng lờn.
(T? H?u )
ch? ngu?i lao d?ng
( B? ph?n - To�n th?)
? Ch? nh?ng ngu?is?ng ? nụng thụn
Thành thị
? Ch? nh?ng ngu?i s?ng ? th�nh th?
( V?t ch?a d?ng - V?t b? ch?a d?ng)
được dùng thay cho “số ít” và “số nhiều” nói chung
(C? th? - Tr?u tu?ng )
�o nõu, ỏo xanh
? Ch? nh?ng ngu?i nụng dõn v� cụng nhõn
(D?u hi?u c?a s? v?t - s? v?t )
* Ghi nh?: Sgk/ 83
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ sau và cho biết nó thuộc kiểu hoán dụ nào.
a/ Cả làng quê, đường phố,
Cả lớn nhỏ, gái trai,
Đám càng đi càng dài
Càng dài càng đông mãi…
( Thanh Hải)
b/ Một tay lái chiếc đò ngang
Bến sông Nhật Lệ quân sang đêm ngày.
( Tố Hữu)

làng quê, đường phố
Vật chứa đựng_ Vật bị chứa đựng
Một tay
Bộ phận _ Toàn thể
Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác.
Dựa vào quan hệ tương đồng.
Dựa vào quan hệ gần gũi.

Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
Thảo luận:
Điểm giống và khác giữa ẩn dụ và hoán dụ?
Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay
I. Hoán dụ là gì?
II. Các kiểu hoán dụ.
III. LuyÖn tËp.
Bài tập 1: SGK - 84
a. Làng xóm
b. Mười năm
c. Áo chµm
d. Trái đất
? Người nông dân
? Thời gian trước mắt
? Thời gian lâu dài
? Đồng bào Việt Bắc
? ch? ngu?i những s?ng trờn trái đất
Tiết 101:
Trăm năm
V?t ch?a d?ng / v?t b? ch?a d?ng.
Cỏi c? th? / cỏi tr?u tu?ng
D?u hi?u / s? v?t
V?t ch?a d?ng / v?t b? ch?a d?ng
d. Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh
( Tố Hữu )
b/. Vì lợi ích mười năm phải trồng cây,
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
( Hồ Chí Minh )
a/ Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể.
( Hồ Chí Minh )
C/ Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
(Tố Hữu )
III. Luyện tập:
Tiết 101:
I. Hoán dụ là gì?
II. Các kiểu hoán dụ.
IV. Củng cố:
Hoán dụ là gì? Có mấy kiểu hoán dụ?
V. Dặn dò:
- Học bài nắm vững nội dung ghi nhớ.
- Hoàn chỉnh các bài tập đã làm, làm bài tập SBT.
- Tìm biện pháp tu từ hoán dụ trong bài thơ:
Lượm, Đêm nay Bác không ngủ .
- Chuẩn bị nội dung làm thơ 4 chữ (5 câu hỏi hướng dẫn - SGK).