Bài 24. Hoán dụ

Xin kính chào quý thầy cô về dự giờ thăm lớp !

Chúc các em học tốt !
KIỂM TRA BÀI CŨ :

Ẩn dụ là gì ? Hình ảnh “mặt trời “trong câu thơ nào dưới đây được dùng theo lối ẩn dụ ?

A. Mặt trời nhú lên dần dần,rồi lên cho kì hết.
(Nguyễn Tuân)
B. Thấy anh như thấy mặt trời
Chói chang khó ngó,trao lời,khó trao.
(Ca dao)
C. Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
(Viễn phương)
ĐÁP ÁN :

Ẩn dụ là gọi tên sự vật,hiện tượng này bằng tên sự vật ,hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình ,gợi cảm cho sự diễn đạt.
- Hình ảnh “mặt trời “ ở câu thơ thứ hai trong ví dụ (c )là ẩn dụ (chỉ Bác Hồ )
Tiết 101: HOÁN DỤ
I.Hoán dụ là gì ?
1.Ví dụ (sgk/82)
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu)
? Câu thơ kêu gọi mọi người đứng lên cầm súng chiến đấu bảo vệ đất nước.Vậy áo nâu ,áo xanh giúp em liên tưởng đến ai?
?Vậy giữa áo nâu và người nông dân,áo xanh và người công nhân (tức sự vật được chỉ )có quan hệ như thế nào ?
Tiết 101: HOÁN DỤ
I.Hoán dụ là gì ?
1.Ví dụ (sgk/82)
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu)
Quan hệ gần gũi:(trang phục và người) giữa dấu hiệu và vật có dấu hiệu.
Tiết 101: HOÁN DỤ
I.Hoán dụ là gì ?
1.Ví dụ (sgk/82)
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu)
? Các từ “nông thôn”và “thành thị”dùng để chỉ ai ?
? Giữa “nông thôn “,”thành thị”với vật được chỉ có mối quan hệ gì ?
Vậy gọi tên sự vật này bằng tên sự vật khác
có quan hệ gần gũi thì được gọi là
gì ?
Hoán dụ
THẢO LUẬN NHÓM:(3phút)
?Các từ in đậm trong các ví dụ sau chỉ gì?
Xác định mối quan hệ giữa chúng ?
Nhóm 1: Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
(Hoàng Trung Thông)
Nhóm 2: Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao. (ca dao)
Nhóm 3: Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về. (Tố Hữu)
Nhóm 4:Vì sao?Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người:Hồ Chí Minh. (Tố Hữu)
Tiết 101 HOÁN DỤ

Nhóm 1:

Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
(Hoàng Trung Thông)
Bàn tayngười
lao động


Quan hệgiữa bộ phận với toàn thể.


Tiết 101 HOÁN DỤ

Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
( Ca dao)
Nhóm 2:
Một : Chỉ số ít,cái
đơn lẻ
Ba : Chỉ số nhiều,
sự đoàn kết
Quan hệ giữa cái cụ thể với cái trừu tượng

Tiết 101 HOÁN DỤ

Nhóm 3:


Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
( Tố Hữu)
Đổ máunổ ra
chiến sự
Quan hệ giữa dấu hiệu của sự vật với sự vật
Tiết 101 : HOÁN DỤ
Nhóm 4:
Trái đất : nhân loại
Quan hệ giữa vật chứa đựng với vật bị chứa đựng.
Dựa vào các mối quan hệ này để người ta phân loại hoán dụ.
Hoán dụ là gọi tên sự vật,hiện tượng này bằng tên sự vật hiện tượng khác có quan hệ gần gũi(tương cận) như:bộ phận-toàn thể; vật chứa đựng –vật bị chứa đựng;dấu hiệucủa sự vật –sự vật;cái cụ thể-trừu tượng…
Tiết 101: HOÁN DỤ
So sánh hai cách diễn đạt sau rồi rút ra nhận xét:Cách diễn đạt nào hay hơn?Vì sao ?
Cách 1: Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu)
Cách 2: Tất cả nông dân ở nông thôn và công nhân ở thành phố đều đứng lên.
Cách 1: hay hơn vì sử dụng hoán dụ làm cho cách nói ngắn gọn,tăng tính hình ảnh và hàm súc cho câu văn,nêu bật được những đặc điểm của những người được nói đến.
? Vậy sử dụng hoán dụ khi nói và viết có tác dụng gì ?
Dựa vào tranh gợi ý hãy đặt câu có dùng hoán dụ?
Hè đến , những chiếc áo
xanh lại về với vùng sâu,
vùng xa .
-VD: Cả phòng lắng nghe cô
giáo giảng bài.
Tiết 101: HOÁN DỤ
Hoán dụ được dùng cả trong lời nói hằng ngày.
Hoán dụ dùng như một biện pháp chuyển nghĩa cố định không có sắc thái biểu cảm,được gọi là hoán dụ từ vựng.
Ví dụ: ăn ba bát,uống hai chai,…dùng bát và chai để chỉ những sự vật chứa đựng trong nó. Đây chính là một cách để phát triển từ vựng .
Bên cạnh hoán dụ từ vựng là hoán dụ tu từ nhằm tạo các sắc thái biểu cảm được sử dụng khá phổ biến trong các tác phẩm văn chương như các ví dụ mà chúng ta vừa tìm hiểu
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II.Luyện tập:
Chỉ ra phép hoán dụ và xác định kiểu của chúng trong các ví dụ sau?
a)Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách.Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể. (Hồ Chí Minh )

b) Vì lợi ích mười năm phải trồng cây,
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người .
(Hồ Chí Minh )

c) Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay. (Tố Hữu )
Đáp án:
a)Làng xóm : Người nông dân
Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng.
b) Mười năm: Thời gian trước mắt
Trăm năm: Thời gian lâu dài
(Tầm quan trọng của sự nghiệp giáo dục )
Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
c) Áo chàm: Người dân Việt Bắc
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật

II/ Luyện tập: 2-So sánh ẩn dụ và hoán dụ :
Gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên sự
vật hiện tượng khác.(D?u ?n di s? v?t mu?n nĩi )
Dựa vào quan hệ tương
đồng về :
-Hình thức .
-Cách thức thực hiện .
-Phẩm chất .
-Chuyển đổi cảm giác.
Dựa vào quan h�� tươngcận:
Cụ thể:
-Bộ phận-toàn bộ .
-Vật chứa đựng-vật bị chứa
đựng .
-Dấu hiệu của sự vật- sự vật .
-Cụ thể -trừu tượng.
Chúng nó chẳng còn mong được nữa
Chặn bàn chân một dân tộc anh hùng
( Tố Hữu )
Những bàn chân từ than bụi lầy bùn
Đã bước tới mặt trời cách mạng .
( Tố Hữu )
b. Qu� huong l� con di?u bi?c
Tu?i tho con th? tr�n d?ng .
(D? Trung Qu�n )
d. Em đã sống bởi vì em đã thắng
Cả nước bên em, quanh giường nệm trắng .
( Tố Hữu )
Ch? ra c�c bi?n ph�p : nh�n hố,?n d?,hốn d?,so s�nh trong c�c c�u sau:
a. N�i cao chi l?m n�i oi !
N�i che m?t tr?i ch?ng th?y ngu?i thuong .
(ca dao )
c. B?u oi thuong l?y bớ cựng
Tuy r?ng khỏc gi?ng nhung chung m?t gi�n. ( Ca dao )
Nhân hoá
So sánh
Ẩn dụ
Hoán dụ
Hoán dụ
Khái niệm
Tác dụng
Gọi tên sự vật,hiện tượng này bằng tên sự vật hiện tượng khác có quan hệ gần gũi.
Tăng sức gợi hình ,gợi cảm cho sự diễn đạt
Bộ phận-toàn thể
Vật chứa đựng-vật bị chứa đựng
Dấu hiếu sự vật –sự vật
Cái cụ thể - cái trừu tượng
Hu?ng d?n t? h?c
* BÀI CŨ: - Học các Ghi nhớ SGK trang 82-83.
- Vi?t đo?n van : T? c?nh tru?ng em trong gi? ra choi có sử dụng phép hoán dụ .
- Tìm hiểu tác dụng của hoán dụ trong các văn bản đã học.
* SOẠN BÀI MỚI:
- T?p làm tho b?n ch? .
-Tìm đ?c nh?ng bài tho b?n ch? .