Bài 24. Hoán dụ

1
NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG
QUÝ THẦY CÔ GIÁO
VÀ CÁC EM HỌC SINH!
Giáo viên: Lê Thị Hồng Phượng
Đơn vị: Trường THCS Nguyễn Công Trứ
MÔN: NGỮ VĂN 6
2
KIỂM TRA BÀI CŨ:
1/ Thế nào là ẩn dụ? Cho ví dụ?
2/ Có mấy kiểu ẩn dụ ? Nêu rõ các kiểu ẩn dụ và xác định kiểu ẩn dụ trong câu thơ sau?
Thuyền về có nhớ bến chăng
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên, sự vật, hiện tượng khác có mối quan hệ tương đồng
3
HOÁN DỤ
Tiết 101:
4
I/Hoán dụ là gì?
Vd:Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn liền với thị thành đứng lên
Áo nâu ->
Dấu hiệu của sự vật
Sự vật
=
Nông dân
Công nhân
Áo xanh ->
Tiết 101: HOÁN DỤ
5
Vd:
1/ Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
2/ Aó nâu liền với áo xanh
Tiết 101: HOÁN DỤ
Mặt trời
Áo nâu
Áo xanh
->Bác Hồ
->Nông dân
->Công nhân
-> Quan hệ tương đồng
-> Quan hệ gần gũi
=> Ẩn dụ
Hoán
dụ
6
I/ Hoán dụ là gì?
Vd:
C�ch 1:
�o n�u li?n v?i �o xanh
Nơng thơn c�ng v?i th? th�nh d?ng l�n
(T? H?u)

Cách 2:
Nông dân cùng với công nhân
Người dân sống ở nông thôn cùng với người dân sống ở thành thị đứng lên
Gợi hình, gợi cảm
-Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nhau
-Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
Tiết 101: HOÁN DỤ
7
I/ Hoán dụ là gì?




-Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nhau
-Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
Vd: Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
( Hoàng Trung Thông)
II/ Các kiểu hoán dụ
-Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
Bàn tay
Người lao động
Toàn thể
Bộ phận
Tiết 101: HOÁN DỤ
8
VD: Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau hàng Bè
(Tố Hữu)

D?u hi?u
Đổ máu
Chiến tranh.
I/ Hoán dụ là gì?
-Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nhau
-Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
II/ Các kiểu hoán dụ
-Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
-Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
Sự vật
Tiết 101: HOÁN DỤ
9

I/ Hoán dụ là gì?
-Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nhau
-Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
II/ Các kiểu hoán dụ
-Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
-Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
-Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
Vd: Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao
Một và ba
-> Số ít và số nhiều
-> Số lượng cụ thể và vô hạn ( trừu tượng)
Tiết 101: HOÁN DỤ
10

I/ Hoán dụ là gì?
-Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nhau
-Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
II/ Các kiểu hoán dụ
-Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
-Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
-Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
-Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
Vd:Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn liền với thị thành đứng lên
Áo nâu( Nông dân)
Áo xanh( Công nhân)
 Nông thôn
 Thành thị
Vật chứa đựng
Vật bị chứa đựng
Tiết 101: HOÁN DỤ
11
BÀI TẬP NHANH
Xác định và chỉ rõ các kiểu hoán dụ trong các câu thơ sau:
a/ Sài Gòn thức đêm đêm theo Hà Nội
Nghe thủ đô đập giữa tim mình

b/ Bác ơi tim Bác mênh mông thế
Ôm cả non sông mọi kiếp người
(Người Sài Gòn)

(Người Hà Nội)
( Tình yêu thương)
-> Vật chứa đựng- vật bị chứa đựng
->Cái cụ thể- Cái trừu tượng
12
13
b)Mười năm- thời gian trước mắt
Trăm năm- Thời gian lâu dài
-> Quan hệ giữa cái cụ thể với cái trừu tượng
c) Áo Chàm- Người Việt Bắc
->Quan hệ giữa dấu hiệu của sự vật vớ sự vật
I/ Hoán dụ là gì?
II/ Các kiểu hoán dụ:
III/ Bài tập
BT1: Chỉ rõ phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì?
a.Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách.Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể.
(Hồ Chí Minh)
b. Vì lợi ích mười năm trồng cây
Vì lợi ích trăm năm trồng người
(Hồ Chí Minh)
c. Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay
( Tố Hữu)
BT1: Các phép hoán dụ và mối quan hệ
a)Làng xóm-Người nông dân
->Quan hệ giữa vật chúa đựng với vật bị chứa đựng
Tiết 101: HOÁN DỤ
14
BT1:
d. Vì sao ? Trái Đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người: Hồ Chí Minh
(Tố Hữu)
d. Trái Đất-> Chỉ nhân loại
->Vật chứa đựng- vật bị chứa đựng
15
Hốn d? cĩ gì gi?ng v�
cĩ gì kh�c ?n d??
Cho ví d? minh h?a?
CÂU HỎI THẢO LUẬN
16

Hoán dụ có gì giống và
có gì khác ẩn dụ?
Cho ví dụ minh
Đáp án
Tiếc thay hạt gạo trắng ngần
Đã vo nước đục lại vần than rơm
* ?n d?
*Hoán dụ
Mắt thương nhớ ai
Mắt ngủ không yên
17
1
2
3
4
5
6
Câu 1: Từ nào trong câu sau thuộc kiểu hoán dụ lấy
bộ phận để gọi toàn thể?
Đầu xanh đã tội tình gì?
Má hồng đến quả nửa thì chưa thôi
Câu 2:Câu thơ sau sử dụng biện pháp tu từ gì?
Cô giáo như mẹ hiền
Câu 3: Đây là môn học mà các khối lớp đều phải học,
trong đó có sử dụng phép cộng, trừ?
Câu 4: Từ áo xanh trong câu sau nhằm chỉ ai?
Áo nâu liền với áo xanh
Câu 5: Đây là một phép tu từ có nét giống với phép tu từ
hoán dụ?
Câu 6: Hoán dụ có mấy kiểu?
TRÒ CHƠI Ô CHỮ
18
M? hơi m� d? xu?ng d?ng
L�a m?c tr�ng tr�ng s�ng c? d?i nuong
M? hơi m� d? xu?ng vu?n
D�u xanh l�a t?t v?n vuong to t?m
(Ca dao)
C?ng c?

a. Lấy một bộ phận để gọi toàn thể.
b. Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng.
d. Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
c. Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật.
Từ “Mồ hôi” trong câu ca dao thuộc kiểu hoán dụ nào?
c. Lấy dấu hiệu của sự vật đ? gọi sự vật
19
* HU?NG D?N T? H?C:
Học bài: -Hoán dụ là gì?
-Các kiểu hoán dụ
Chuẩn bị bài mới: TÂP LÀM THƠ BỐN CHỮ
-Xem kĩ phần đọc thêm về thơ bốn chữ sau bài Lượm
-Sưu tầm bài thơ, đoạn thơ bốn chữ và chỉ ra những chữ cùng vần với nhau
.
19
20
TIẾT HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC

Chúc quý thầy cô công tác tốt
Chúc các em học giỏi