Bài 24. Hoán dụ

Giáo án ngữ văn 6
Giáo viên hướng dẫn: Tiến sĩ Mai Thị Nhung
Sinh viên:
Bùi Thị Ngọc Mai
Phạm Thị Thương
Trịnh Thị Mùa
Phạm Thị Hồng Trang
Đăng Thị Ghến
Tiết 109
Hoán Dụ
I. Hoán dụ là gì ?
Ví dụ sgk/ t82
Ghi nhớ sgk/ t82
Tiết 109 HOÁN DỤ
II. Các kiểu Hoán dụ
Ví dụ: sgk/t 83
Ghi nhớ
III. Luyện tập
1.Bài tập 1
IV. Củng cố
2. Bài tập 2
Tiết 109 HOÁN DỤ
I. Hoán dụ là gì ?
1.Ví dụ: sgk / 82
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
( Tố Hữu )
- Áo nâu, áo xanh: giúp em liên tưởng đến những ai?
- Những người nông dân, công nhân thường sống ở đâu?
Tiết 109 HOÁN DỤ
Áo nâu
Áo xanh
Nông thôn
Thị thành
Chỉ người
Nông dân
Chỉ người
Công nhân
Chỉ những
Người sống
ở nông thôn
Chỉ những
Người sống
ở thành thị
Giữa áo nâu với nông thôn, áo xanh với thị thành có mối quan hệ gì?
Mối quan hệ gần gũi:

vật chứa đựng và vật bị chứa đựng
Tiết 109 HOÁN DỤ
Tiết 109 HOÁN DỤ

Tất cả nông dân ở nông thôn và công nhân ở thành phố đều đứng lên.
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên
(Tố Hữu)
So sánh hai cách diễn đạt trên? Cách diễn đạt nào hay hơn? Vì sao?
Cách diễn đạt 1
Cách diễn đạt 2

Theo em Hoán dụ là gì ?
Tiết 109 HOÁN DỤ
- Khái niệm: Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó.
- Tác dụng: nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
2. Ghi nhớ 1: SGK/ trang 82
Tiết 109 HOÁN DỤ
II. Các kiểu Hoán dụ
1.Ví dụ: sgk/t 83
Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao
( ca dao)
Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
(Hoàng Trung Thông)
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau hàng bè
(Tố Hữu)
Vì sao? Trái Đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người Hồ Chí Minh
(Tố Hữu)
a)
c)
b)
d)
Thảo luận nhóm
Nhóm 1
Nhóm 2
Nhóm 3
Nhóm 4

Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
(Hoàng Trung Thông)
Từ ”Bàn tay” giúp cho em liên tưởng đến điều gì?
Như vậy tác giả đã dựa vào mối quan hệ nào?

Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao
( ca dao)
Hai từ”một” và ”ba” giúp em liên tưởng đến điều gì?
Phép Hoán dụ trên dựa trên mối quan hệ nào?

Từ “đổ máu” giúp em liên hệ đến sự kiện gì?
Em hãy chỉ ra mối quan hệ giữa chúng?
Vì sao? Trái Đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người Hồ Chí Minh

Từ ”Trái Đất” theo em hiểu để nói về điều gì?
Em hãy chỉ ra mối quan hệ trong câu trên?
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau hàng bè
(Tố Hữu)
Tiết 109 HOÁN DỤ
PHIẾU HỌC TẬP
Là một bộ phận cơ thể, là một công cụ đặc biệt để lao động.
Là những số lượng cụ thể, xác định biểu thị cho ý trừu tượng: ít, nhiều.
Ngày Huế bắt đầu cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp năm 1947.
Đông đảo những người sống trên Trái Đất
- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi để gọi sự vật
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
Tiết 109 HOÁN DỤ
Qua tìm hiểu trên em hãy rút ra nhận xét có mấy kiểu Hoán dụ ? Kể tên?
Tiết 109 HOÁN DỤ
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
2. Ghi nhớ/sgk trang 83:
Có bốn kiểu hoán dụ thường gặp là:
III. Luyện tập:
Bài tập 1
a. Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể.
b. Vì lợi ích mười năm trồng cây,
Vì lợi ích trăm năm trồng người.
c. Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
? Em hãy chỉ ra phép hoán dụ trong câu thơ trên? Mối quan hệ giữa các sự vật trong phép hoán dụ này là gì?
Đáp án
a. Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể.
Làng xóm chỉ nhân dân sống trong làng.
Đây là mối quan hệ giữa vật chứa đựng và vật bị chứa đựng.
Tiết 109 HOÁN DỤ
b. Vì lợi ích mười năm trồng cây,
Vì lợi ích trăm năm trồng người.
Mười năm chỉ thời gian ngắn và cụ thể,
Trăm năm chỉ thời gian dài và trừu tượng.
Đây là mối quan hệ giữa cái cụ thể và cái trừu tượng.
Tiết 109 HOÁN DỤ
c. Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
Áo chàm là trang phục đặc trưng của người dân Việt Bắc.
Tác giả sử dụng quan hệ giữa dấu hiệu và sự vật.
Tiết 109 HOÁN DỤ
2. Bài tập 2: Hoán dụ có gì giống và khác ẩn dụ? Cho vd minh họa.
a. Giống nhau: Đều gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác.
b. Khác nhau:
Tiết 109 HOÁN DỤ
IV. Củng cố:
Câu 1. Chỉ ra phép hoán dụ trong câu thơ sau:
Đảng ta đó trăm tay nghìn mắt
Đảng ta đây xương sắt da đồng.
Trăm, nghìn: là những số cụ thể được dùng thay cho số nhiều, chỉ sự lớn lao.
Câu 2. Đó là kiểu hoán dụ nào?
Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
Lấy vật chứa đựng gọi vật bị chứa đựng.
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật.
Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
Tiết 109 HOÁN DỤ
Làm bài tập 3, trang 84.
Học thuộc ghi nhớ.
Chuẩn bị bài: Các thành phần chính của câu.
Dặn dò
Chúc các em học tốt