Bài 24. Hoán dụ

TRƯỜNG THCS BÌNH AN
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ
CÙNG CÁC EM HỌC SINH
Giáo viên: Phan Thị Thùy Dung
KIỂM TRA BÀI CŨ
1. Ẩn dụ là gì?
2. Hình ảnh “mặt trời” trong câu thơ nào dưới đây được dùng theo lối ẩn dụ ?
a. Mặt trời mọc ở đằng đông.
b. Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
( Viếng lăng Bác-Viễn Phương)
Đáp án:

1. Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên gọi sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
2. Hình ảnh mặt trời ở câu thơ thứ hai trong ví dụ (b ) là ẩn dụ (chỉ Bác Hồ )
ÁO

TRẮNG

ĐẾN

TRƯỜNG
HỌC

SINH

ĐẾN

TRƯỜNG
Thứ 4 ngày 14 tháng 3 năm 2018
Tiết 101:
HOÁN DỤ
I. Hoán dụ là gì?
1. Ví dụ: Sgk/ 82
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
( Tố Hữu )
- Áo nâu: nông dân
- Áo xanh: công nhân
 Có quan hệ gần gũi
Tiết 101: HOÁN DỤ
Áo nâu
Áo xanh
Người nông dân
Người công nhân
Áo và người có quan hệ gần gũi
Dấu hiệu
Sự vật có dấu hiệu
?
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu )

- Nông thôn: Người ở nông thôn

- Thị thành: Người ở thành phố
I. Hoán dụ là gì?
1. Ví dụ: Sgk/ 82
- Áo nâu: nông dân
- Áo xanh: công nhân
 Có quan hệ gần gũi
Tiết 101: HOÁN DỤ
Nông thôn, thị thành ở trong câu chỉ người ở đâu?
Giữa nông thôn, thị thành và sự vật được chỉ có mối quan hệ như thế nào?
 Có quan hệ gần gũi
Nông thôn
Thị thành
Người ở nông thôn
Người ở thành phố
có quan hệ gần gũi
Vật chứa
Vật bị chứa
?
C1: Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên (Tố Hữu )
So sánh cách diễn đạt của hai cách trên?
- Nông thôn: Người ở nông thôn

- Thị thành: Người ở thành phố
I. Hoán dụ là gì?
1. Ví dụ: Sgk/ 82
- Áo nâu: nông dân
- Áo xanh: công nhân
 Có quan hệ gần gũi
Tiết 101: HOÁN DỤ
 Có quan hệ gần gũi
C2: “Tất cả nông dân ở nông thôn và công nhân ở thành thị đều đứng lên.”
?
=> Nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
- Nông thôn: Người ở nông thôn

- Thị thành: Người ở thành phố
I. Hoán dụ là gì?
1. Ví dụ: Sgk/ 82
- Áo nâu: nông dân
- Áo xanh: công nhân
Có quan hệ gần gũi
Tiết 101: HOÁN DỤ
 Có quan hệ gần gũi
- Nông thôn: Người ở nông thôn

- Thị thành: Người ở thành phố
I. Hoán dụ là gì?
1. Ví dụ: SGK/ 82
- Áo nâu: nông dân
- Áo xanh: công nhân
Có quan hệ gần gũi
Tiết 101: HOÁN DỤ
 Có quan hệ gần gũi
2. Kết luận:
Ghi nhớ: sgk /82
=> Nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
?
Hè đến, những áo xanh lại về với vùng sâu, vùng xa
áo xanh
Lớp học đang lắng nghe cô
giáo giảng bài.
Lớp học
II. Các kiểu hoán dụ:
1. Ví dụ: Sgk/ 83


a) Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
(Hoàng Trung Thông)
a) Bàn tay: người lao động



 Lấy một bộ phận để gọi toàn thể.

I. Hoán dụ là gì?
1. Ví dụ: Sgk/ 82
Tiết 101: HOÁN DỤ
2. Kết luận:
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể.

Bộ phân
Toàn thể
?
b) Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
( Ca dao)
II. Các kiểu hoán dụ:
1. Ví dụ: Sgk/ 83



- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể.

I. Hoán dụ là gì?
1. Ví dụ: Sgk/ 82
Tiết 101: HOÁN DỤ
2. Kết luận:
b) Một : Chỉ số ít
Ba : Chỉ số nhiều
 Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng

- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng

?
c) Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau hàng bè.
( Tố Hữu)
c) Đổ máu: chiến tranh
Dấu hiệu, đặc diểm - Sự vật có
dấu hiệu
 Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
II. Các kiểu hoán dụ:
1. Ví dụ: Sgk/ 83
I. Hoán dụ là gì?
1. Ví dụ: Sgk/ 82
Tiết 101: HOÁN DỤ
2. Kết luận:
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể.

- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng

- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
?
d) Cả thôn đều vui khi được công
nhận là thôn văn hóa.
d) Cả thôn: người dân sống trong
thôn.
Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị
chứa đựng.
2. Kết luận:
Ghi nhớ : Sgk/ 83
II. Các kiểu hoán dụ:
1. Ví dụ: Sgk/ 83
I. Hoán dụ là gì?
1. Ví dụ: Sgk/ 82
Tiết 101: HOÁN DỤ
2. Kết luận:
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể.

- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng

- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
- Lấy vật chứa đựng để gọi
vật bị chứa đựng.
?
Tìm và xác định kiểu hoán dụ trong
các ví dụ sau:
b)Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông
c) Đầu xanh có tội tình gì
Má hồng đến quá nữa thì chưa thôi
Tìm và xác định kiểu hoán dụ trong
các ví dụ sau:
Lấy vật chứa đựng
gọi vật bị chứa đựng
Lấy bộ phận để gọi
toàn thể
a)
Cả nhà ta đều thương yêu nhau….
Lấy vật chứa đựng
gọi vật bị chứa đựng
III. Luyện tập:
1. Bài tập 1: Sgk/84
II. Các kiểu hoán dụ:
I. Hoán dụ là gì?
Tiết 101: HOÁN DỤ
?
Tìm Ngôi sao may mắn
Lu?t choi
1
2
3
4
5
Nhóm 1
Nhóm 2
Nhóm 3
Nhóm 4
Bảng điểm
BT1/84
Luật chơi
Mỗi nhóm lần lượt chọn một ngôi sao.
Có 5 ngôi sao, 4 ngôi tương ứng với 4 câu hỏi, một ngôi sao may mắn (được gấp đôi số điểm)
*Nếu trả lời đúng được 10 điểm, trả lời sai 0đ. * Nếu trả lời sai thì các nhóm khác giành quyền trả lời (bằng cách giơ tay nhanh). Và trả lời đúng được 5 điểm, trả lời sai : 0 điểm.
* Thời gian suy nghĩ là 15 giây.

Chỉ ra phép hoán dụ, xác định quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ đó là gì ?
a) Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể. (Hồ Chí Minh)
1
Thời gian:
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
15
14
13
12
11
Người sống trong làng , trong xóm
Lấy vật chứa đựng gọi vật bị chứa đựng
Làng xóm 
(vật chứa đựng)
(vật bị chứa đựng)
Chỉ ra phép hoán dụ, kiểu hoán dụ ?
4
Thời gian:
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
11
12
13
14
15
b. Vì lợi ích mười năm phải trồng cây
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
Mười năm  chỉ thời gian trước mắt
Trăm năm  chỉ thời gian lâu dài
 Lấy cái cụ thể gọi cái trừu tượng.
(cái cụ thể)
(cái trừu tượng)
Thời gian:
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
13
15
14
12
11

c. Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
 Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi tên sự vật.
Chỉ ra phép hoán dụ, xác định quan hệ
giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ ?
2
(dấu hiệu của sự vật) 
(sự vật)
Áo chàm
 người dân Việt Bắc
Thời gian:
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
11
12
13
14
15

d) Vì sao ? Trái Đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người : Hồ Chí Minh
Chỉ ra phép hoán dụ, kiểu hoán dụ ?
5
 nhân loại
 Lấy vật chứa đựng gọi vật bị chứa đựng.

(vật chứa đựng)
(vật bị chứa đựng)
Trái Đất
3
Ngôi sao may mắn
Đáp án bài tập 1 sgk/84:

a/ làng xóm → người sống trong làng, trong xóm
(quan hệ vật chứa đựng -vật bị chứa đựng)
b/ mười năm → thời gian trước mắt.
trăm năm → thời gian lâu dài
(quan hệ cái cụ thể - cái trừu tượng)
c/ áo chàm → người dân Việt Bắc
(quan hệ dấu hiệu sự vật - sự vật.)
d/ Trái Đất → chỉ người sống trên trái đất
(quan hệ vật chứa đựng -vật bị chứa đựng)
III. Luyện tập:
1. Bài tập 1: Sgk/84
II. Các kiểu hoán dụ:
I. Hoán dụ là gì?
Tiết 101: HOÁN DỤ
2. Bài tập 2: Sgk/84
Thảo luận cặp đôi
So sánh điểm giống và khác nhau giữa phép Ẩn dụ và Hoán dụ?
Gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên sự vật hiện tượng
khác.(D?u ?n di s? v?t mu?n nĩi )
Dựa vào n�t tương đồng về:
- Hình thức .
- Cách thức thực hiện .
- Phẩm chất .
- Chuyển đổi cảm giác.
Dựa vào quan h�� g?n gui cụ
thể:
- Bộ phận - toàn bộ .
- Vật chứa đựng - vật bị chứa
đựng .
- Dấu hiệu của sự vật- sự vật .
- Cụ thể - trừu tượng.
Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân
III. Luyện tập:
1. Bài tập 1: Sgk/84
II. Các kiểu hoán dụ:
I. Hoán dụ là gì?
Tiết 101: HOÁN DỤ
2. Bài tập 2: Sgk/84
3. Bài tập 3: Sgk/84
Chính tả (nhớ - viết)

Về nhà các em nhớ lại và viết vào vở bài tập khổ thơ đầu của bài thơ “Đêm nay bác không ngủ”
Baứi taọp traộc nghieọm
Câu 1
Câu 2
Câu 3
Câu 4
Trong c�c tru?ng h?p sau , tru?ng h?p n�o khơng s? d?ng hốn d? ?
Mi?n Nam đi tru?c v? sau.
A
G?i mi?n B?c lòng mi?n Nam chung th?y.

01
Hình ?nh mi?n Nam luơn trong trái tim Bác
B
C
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác .
D
Quay l?i
Chỉ quá trình lao động vất vả .
Từ "mồ hôi" trong câu sau để hoán dụ cho sự vật gì ?
Mồ hôi mà đổ xuống đồng
Lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi nương .
Chỉ người lao động .
A
02
Chỉ công việc lao động .
B
C
D
Chỉ kết quả con người thu được trong lao động .
Quay l?i
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
Xác định kiểu hoán dụ trong ví dụ sau?
Phía cuối tòa nhà, thấp thoáng một bóng áo cà sa
Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
A
04
Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
D
C
B
Quay l?i
DẶN DÒ
BÀI CŨ: - Học các Ghi nhớ SGK trang 82- 83.
- L�m b�i t?p s? 3 SGK/84
- Vi?t đo?n van cĩ ch? d? t? ch?n, có sử dụng phép hoán dụ .
BÀI MỚI:
- T?p làm tho b?n ch? .
- Tìm đ?c nh?ng bài tho b?n ch? .
Cảm ơn quý thầy cô giáo !
Hãy điền những từ thích hợp vào các câu sau để tạo ra phép hoán dụ:
mà đổ xuống đồng
Lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi nương
( ca dao)
Tay ta, tay , tay
Tay gươm, tay bút dựng xây nước nhà.
(Tố Hữu )
..……………
………
………
Mồ hôi
búa
cày