Bài 23. Phong trào Tây Sơn và sự nghiệp thống nhất đất nước. Bảo vệ tổ quốc cuối thế kỷ XVIII

I. PHONG TRÀO TÂY SƠN VÀ SỰ NGHIỆP THỐNG NHẤT ĐẤT NƯỚC CUỐI THẾ KỶ XVIII:
1. Sự khủng hoảng của chế độ phong kiến Việt Nam:
- Đàng Ngoài phong trào nông dân bùng lên mạng mẽ, kéo dài trong hơn 10 năm.
- Đàng Trong, chúa Nguyễn xưng vương thành lập triều đình riêng, đất nước bị chia cắt thành 2 miền. Nhưng chính quyền phong kiến Đàng Trong cũng nhanh chóng suy thoái.
2. Cuộc khởi nghĩa Tây Sơn:
- Năm 1771, cuộc khởi nghĩa nông dân Tây Sơn đã bùng nổ ở Bình Định do 3 anh em: Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ lãnh đạo.
- Quân khởi nghĩa đã tiêu diệt chính quyền họ Nguyễn ở Đàng Trong và sau đó tiến quân ra Bắc tiêu diệt chính quyền Lê-Trịnh, thống nhất đất nước trở lại
- Sự nghiệp thống nhất đất nước bước đầu được hoàn thành.
II. CÁC CUỘC KHÁNG CHIẾN CUỐI THẾ KỶ XVIII:
1. Cuộc kháng chiến chống Xiêm:
- Đầu những năm 80 của thế kỷ XVIII, Nguyễn Ánh đã cầu cứu vua Xiêm.
- Vua Xiêm sai tướng đem 5 vạn quân sang xâm lược nước ta.
- Được tin đó Nguyễn Huệ đã đem theo binh thuyền vào Gia Định, đại phá quân Xiêm vào đầu năm 1785 với chiến thắng lẫy lừng: Rạch Gầm- Xoài Mút
- Quân Xiêm đại bại, Nguyễn Ánh theo tàn quân Xiêm chạy thoát thân.
- Miền Nam trở lại bình yên
Lược đồ trận Rạch Gầm- Xoài Mút
2. Kháng chiến chống quân Thanh (1789):
- Sau khi bị Tây Sơn đánh bại, vua Lê Chiêu Thống cầu cứu nhà Thanh
- Nhân cơ hội đó, vua Thanh đã sai tướng đem 29 vạn quân và dân công sang xâm lược nước ta
- Trước sự tấn công ào ạt của quân Thanh, lực lượng của Tây Sơn đóng ở kinh thành tạm rút lui về mạn nam Ninh Bình và Thanh Hóa.
- Được tin cấp báo quân Thanh đã xâm nhập Bắc Hà, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, lấy niên hiệu là Quang Trung, thần tốc tiến quân ra Bắc.
- Chỉ trong năm ngày( từ chiều 30 Tết đến trưa mồng 5 Tết Kỉ Dậu), Nguyễn Huệ đã đại phá 29 vạn quân Thanh với chiến thắng oanh liệt Ngọc Hồi- Đống Đa, quân Thanh bị đánh tơi bời, đại quân bị tiêu diệt, tàn quân còn lại cùng Tôn Sĩ Nghị tháo chạy về nước.
III. VƯƠNG TRIỀU TÂY SƠN:
1. Vương triều Tây Sơn thành lập:
- Sau khi tiêu diệt được lực lượng của các chúa Nguyễn, năm 1778, Nguyễn Nhạc xưng Hoàng đế thành lập vương triều Tây Sơn, nhưng khởi nghĩa vẫn tiếp tục.
- Cuối năm 1788, trước khi ra Bắc đại phá quân Thanh, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, lấy hiệu là Quang Trung, sau khi thắng lợi trở về, ông chính thức xây dựng vương triều mới theo chế độ quân chủ chuyên chế.
2. Những chính sách của vương triều Quang Trung:
a) Đối nội:
- Sau khi thắng lợi, Quang Trung xây dựng vương triều mới, thực hiện một số chính sách mới về kinh tế, chính trị, văn hoá, giáo dục và quân sự.
 Đất nước ổn định và thanh bình.
b) Đối ngoại:
- Quan hệ hoà hảo với nhà Thanh.
- Quan hệ tốt đẹp với Lào và Chân Lạp.
3. Đánh giá những chính sách mới của Quang Trung:
- Quang Trung đã đề xướng nhiều chính sách tiến bộ về mọi mặt, đặt nền móng cho chế độ mới ra đời.
- Nhưng việc Quang Trung qua đời sớm khiến cho những cải cách đó chưa thực hiện được.