Bài 23. Đêm nay Bác không ngủ

I- GIỚI THIỆU CHUNG
1- Tác giả
Nêu những hiểu biết của em về nhà thơ?
1927 – 2003
Tên thật: Nguyễn Đức Thái, sinh 1927 – Mất 11-10- 2003.
Quê: Nghệ An.
Một số bút danh: Minh Huệ, Mai Quốc Minh, Nguyễn Thái
2- Tác phẩm
Nêu những hiểu biết của em về hoàn cảnh
ra đời của TP?
Bài thơ ra đời năm 1951- sau chiến dịch biên giới Thu - Đông.
II- Tim hiểu văn bản
I- Giới thiệu chung
1- Tác giả
2 Tác phẩm
. Đọc - Giải nghĩa từ
*Thể thơ: ngũ ngôn (5 tiếng một dòng thơ, bốndòng một khổ thơ.)
* Phương thức biểu đạt: Kết hợp tự sự và trữ tình, thêm yếu tố miêu tả.
*Mạch cảm xúc chính: Tình cảm của Bác đối với bộ đội, dân công và tình cảm của anh đội viên đối với Bác.
Bài thơ : Đêm nay Bác không ngủ kể lại câu chuyện gì? Hãy tóm tắt lại câu chuyện đó?
Câu chuyện kể lại một đêm không ngủ của Bác trong chiến dịch Thu Đông năm 1951 tại chiến khu Việt bắc. Bác không ngủ vì lo lắng cho các anh chiến sĩ, vì dân vì nước...
Hình tượng Bác Hồ trong bài thơ được miêu tả qua con mắt và cảm nghĩ của ai? Cách miêu tả đó có tác dụng gì trong việc thể hiện tâm hồn cao đẹp của Bác Hồ và tấm lòng của anh đội viên đối với Bác?
Bài thơ có 2 nhân vật: Bác Hồ và anh đội viên. Nhân vật trung tâm là Bác được hiện lên qua cái nhìn và tâm trạng của anh đội viên. Việc lựa chọn người kể chuyện vừa là người chứng kiến( anh đội viên)-> bài thơ đã làm cho hình tượng Bác Hồ hiện lên một cách tự nhiên, có tính khách quan lại vừa chân thật gần gũi...
1- Tâm trạng của anh đội viên:
I- Giới thiệu chung
1- Tácgiả
2 Tác phẩm
II- Tim hiểu văn bản
a. Lần thứ nhất:
Hoàn cảnh: Trên đường đi chiến dịch.
Thời gian: vào một đêm khuya.- mưa lâm thâm
Địa điểm: Trong mái lều tranh xơ xác.

Hai khổ thơ đầu đã cho người đọc biết đựợc hoàn cảnh thời gian, địa điểm diễn ra câu chuyện. Em hãy hình dung và miêu tả lại?
-> Hoàn cảnh khắc nghiệt- thiếu thốn.
Trong hoàn ảnh đó, nhìn Bác vẫn thức trong đêm, anh đội viên đã có những cảm xúc, suy nghĩ gì? Hình dung như thế nào về tâm trạng của anh lúc này?.
->Ngạc nhiên, lo lắng
Giới thiệu chung
1- Tác giả
2 Tác phẩm
II- Tim hiểu văn bản
1- Tâm trạng của anh đội viên
a. Lần thứ nhất:
->Ngạc nhiên, lo lắng
-”Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càngthương”
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
Rồi Bác đi dém chăn
Từng người, từng người một
Sợ cháu mình giật thột
Bác nhón chân nhẹ nhàng...
Mơ màng –
Bãng B¸c cao lång léng
Êm h¬n ngän löa hång –> C¶nh võa thùc võa ¶o.
So sánh, ẩn dụ: Bóng Bác - ngọn lửa hồng-> Cảm giác tin yêu, gần gũi, Êm ¸p
Thổn thức, thầm thì.-> Tõ l¸y..
->Thương yêu, xóc ®éng trước tấm lòng của Bác


Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càngthương”
-”Anh đội viên mơ màng
Như nằm trong giấc mộng
Bóng Bác cao lồng lộng
Ấm hơn ngọn lửa hồng.”
-”Thổn thức cả nỗi lòng
Thầm thì anh hỏi nhỏ
Bác ơi Bác chưa ngủ
Bác có lạnh lắm không?”
- “Anh nằm lo Bác ốm
Lòng anh cứ bề bộn
Vì Bác vẫn thức hoài.”
Thổn thức”,”thầm thì” gợi cho em hiểu được cảm xúc của anh ĐV như thế nào? Qua các chi tiết thơ miêu tả tâm tư của anh đội viên em hiểu tình cảm của anh đối với Bác ra sao?

Tại sao anh đội viên lại có cảm giác như đang nằm trong giấc mộng..? Tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì trong đoạn thơ? Chi tiết này đã giúp em hiểu thêm cảm xúc của anh đội viên lúc này như thế nào?
Thức dậy giữa đêm, đang ngạc nhiên, anh đội viên lại chứng kiến cảnh Bác đang chăm chút cho mọi người, anh đội viên đã có những xúc cảm nhu thế nào> Thể hiện qua những câu thơ, tõ ng÷ h×nh ¶nh nào?
I- Giới thiệu chung
1- Tác giả
2 Tác phẩm
II- Tim hiểu văn bản
1- Tâm trạng của anh đội viên
a. Lần thứ nhất:
b. Lần thứ ba
Tâm trạng của anh đội viên trong lần thức giấc này được kể và tả lại như thế nào? Thể hiện qua những từ ngữ nào? NhËn xÐt g× vÒ giäng ®iÖu c©u th¬?

” Lần thứ ba thức dậy
Anh hốt hoảng giật mình”
- Anh vội vàng nằng nặc
Mời Bác ngủ Bác ơi!
Trời sắp sáng mất rồi
Bác ơi! Mời Bác ngủ!”
- Anh đội viên nhìn Bác
Bác nhìn ngọn lửa hồng
Lòng vui sướng mênh mông
Anh thức luôn cùng Bác.”

: Hốt hoảng, giật mình, nằng nặc..., em hình dung như thế nào về tâm trạng của anh đội viên lúc này?
Hốt hoảng giật mình
Vội vàng nằng nặc.
Mời Bác ngủ Bác ơi...
Bác ơi mời Bác ngủ...
> Giäng ®iÖu tha thiÕt, tõ l¸y
>thÓ hiÖn sù quan tâm, lo lắng...
-> Lòng kính yêu, niềm hạnh phúc, tự hào khi được nhận tình yêu thương Bác giành cho
Tại sao sau khi nằng nặc mời Bác ngủ, anh đội viên lại vui sướng và thức luôn cùng Bác? Chi tiết này giúp em hiểu thêm điều gì về tình cảm anh đội viên giành cho Bác?
I- Giới thiệu chung
1- Tác giả
2 Tác phẩm
II- Tim hiểu văn bản
1- Tâm trạng của anh đội viên
a. Lần thứ nhất
b. Lần thứ ba
2- Hình tượng Bác Hồ qua lời kể của anh đội viên
Hình ảnh Bác hiện lên qua lời kể, tả của anh đội viên như thế nào? Hình dáng? Tư thế? Qua đó em hình dung như thế nào về tâm trạng của Bác lúc này?
- Hình dáng, tư thế
+ Lặng yên, trầm ngâm.
+ Ngồi đinh ninh, chòm râu im phăng phắc.
Hình ảnh Bác tiếp tục được hiện lên qua những hình ảnh thơ nào?
Cử chỉ? Hànhđộng?
Rồi Bác đi dém chăn
Từng người, từng người một
Sợ cháu mình giật thột
Bác nhón chân nhẹ nhàng...
Những cử chỉ và hành động
của Bác giúp em cảm nhận như thế nào về tình cảm của Bác đối với
các anh đội viên?Em có nhận xét gì
về cách sử dụng từ ngữ và cách
ngắt nhịp câu thơ?
- Cử chỉ, hành động: Thể hiện tình yêu thương chu đáo, sự chăm sóc ân cần, trìu mến như một người Cha đối với con
Cảm nhận được tình yêu thương Bác dành cho các anh đội viên,em hiểu gì về Bác? Tình cảm của em đối với Bác như thế nào?
-> Bác thật giản dị, gần gũi nhưng cũng thật lớn lao, vĩ đại với tình yêu mênh mông sâu nặng.
I- Giíi thiệu chung
1- Tác giả
2 Tác phẩm
II- Tim hiểu văn bản
1- Tâm trạng của anh đội viên
2- Hình tượng Bác Hồ qua lời kể của anh đội viên
Khổ thơ cuối
Đêm nay Bác ngồi đó
Đêm nay Bác không ngủ
Vì một lẽ thường tình
Bác là Hồ Chí Minh.
Câu chuyện về một đêm không ngủ của Bác có thể kết thúc ở đây. Việc tác giả viết thêm khỏ thơ cuối có ý nghĩa gì?
Em hiểu lẽ thường tình ở đây có nghĩa là như thế nào? Tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì để góp phần diễn tả nội dung?Qua đó em hiểu gì về Bác?

Thông qua bài thơ, tác giả muốn nói với chúng ta điều gì?
Từ đó em cảm nhận đựoc tình cảm của TG đối với Bác như thế nào?
-> Điệp ngữ: "đêm nay" đã khẳng định: cả cuộc đời Bác dành trọn cho dân, cho nước. Đó chính là lẽ sống "Nâng niu tất cả chỉ quên mình".

-> Bác thật vĩ đại và giản dị. Tình yêu Bác dành cho dân tộc
Việt nam thật lớn lao-> Xúc động. kính yêu và biết ơn Bác...
I- Giíi thiệu chung
1- Tác giả
2 Tác phẩm
II- T×m hiểu văn bản
1. Nghệ thuật:
1- Tâm trạng của anh đội viên
2- Hình tượng Bác Hồ qua lời kể của anh đội viên
III Tổng kết
Thể thơ năm chữ có nhiều vần liền thích hợp với lối kểchuyện.
- Kết hợp tự sự miêu tả biểu cảm.
- Lời thơ giản dị, chân thành nhiều từ láy gợi hình, gợi cảm.
2. Nội dung:
- Tình cảm yêu kính, cảm phục của người chiến sĩ,cũng là của mọi người đối với Bác.
- Tấm lòng yêu thương giản dị mà sâu sắc của Bác đối với quân và dân ta.

- Tập đọc diễn cảm bài thơ
- Dựa vào bài thơ hãy viết bài văn ngắn
kể về kỉ niệm một đêm được đi chiến dịch cùng Bác
- Về nhà học thuộc lòng và làm tiếp bài tập đã nêu trên.
- Soạn: ẩn dụ.
Hướng dẫn học ở nhà

Chào tạm biệt các em
Hẹn gặp lại !