Bài 23. Đêm nay Bác không ngủ

Tiết 94 :
Đêm nay Bác không ngủ
Minh Huệ
Người soạn :Nguyễn Thị Kim Thanh - THCS Quỳnh Mai
Anh đội viên thức dậy
Thấy trời khuya lắm rồi
Mà sao Bác vẫn ngồi
Đêm nay Bác không ngủ
Lặng yên bên bếp lửa
Vẻ mặt Bác trầm ngâm
Ngoài trời mưa lâm thâm
Mái lều tranh xơ xác
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm
Rồi Bác đi dém chăn
Từng người từng người một
Sợ cháu mình giật thột
Bác nhón chân nhẹ nhàng
Anh đội viên mơ màng
Như nằm trong giấc mộng
Bóng Bác cao lồng lộng
ấm hơn ngọn lửa hồng
Thổn thức cả nỗi lòng
Thì thầm anh hỏi nhỏ"
Bác ơi! Bác chưa ngủ ?
Bác có lạnh lắm không ?
Chú cứ việc ngủ ngon
Ngày mai đi đánh giặc
Vâng lời anh nhắm mắt
Nhưng bụng vẫn bồn chồn
Không biết nói gì hơn
Anh nằm lo Bác ốm
Lòng anh cứ bề bộn
Vì Bác vẫn thức hoài
ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ (Minh Huệ)
Chiến dịch hãy còn dài
Rừng lắm dốc, lắm ụ
Đêm nay Bác không ngủ
Lấy sức đâu mà đi
... Lần thứ ba thức dậy
Anh hốt hoảng giật mình
Bác vẫn ngồi đinh ninh
Chòm râu im phăng phắc
Anh vội vàng nằng nặc:
- Mời Bác ngủ Bác ơi !
Trời sắp sáng mất rồi
Bác ơi ! Mời Bác ngủ !
Chú cứ việc ngủ ngon
Ngày mai đi đánh giặc
Bác thức thì mặc Bác
Bác ngủ không an lòng
Bác thương đoàn dân công
Đêm nay ngủ ngoài rừng
Rải lá cây làm chiếu
Manh áo phủ làm chăn
Trời thì mưa lâm thâm
Làm sao cho khỏi ướt !
Càng thương càng nóng ruột
Mong trời sáng mau mau
Anh đội viên nhìn Bác
Bác nhìn ngọn lửa hồng
Lòng vui sướng mênh mông
Anh thức luôn cùng Bác
Đêm nay Bác ngồi đó
Đêm nay Bác không ngủ
Vì một lẽ thường tình
Bác là Hồ Chí Minh.
ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ (Minh Huệ)
III/ TÌM HIỂU CHI TIẾT
Tiết 94: ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ
Minh Huệ
a. Lần thứ nhất:
+ “Nằng nặc” : một mực đòi cho kì được => tha thiÕt , nµi nØ => Tình c¶m chân thành mộc mạc , sù quan t©m của người đội viên với Bác.
+ Đảo trật tự từ, lặp cụm từ => Diễn tả tăng dần mức độ bồn chồn, tình cảm lo lắng , sù xóc ®éng trµo d©ng kh«ng kìm nÐn ®­îc cña anh ®éi viªn.
- “ Anh đội viên nhìn Bác
Bác nhìn ngọn lửa hồng
Lòng vui sướng mênh mông
Anh thức luôn cùng Bác.”
1, Tâm trạng của anh đội viên.
- “Anh hốt hoảng giật mình”
- “ Anh vội vàng nằng nặc
Mời Bác ngủ Bác ơi !
Trời sắp sáng mất rồi
Bác ơi ! Mời Bác ngủ! ”
b. Lần thứ ba
- Hốt hoảng , giật mình , vội vàng , nằng nặc mời Bác ngủ .
+ Lòng vui sướng mênh mông => niÒm vui , niÒm h¹nh phóc khi hiÓu ®­îc tÊm lßng cña B¸c , anh muèn chia sÎ víi B¸c .
* Tình cảm của anh đội viên cũng chính là tình cảm của bộ đội và nhân dân ta đối với Bác kính yêu.
Câu hỏi thảo luận :
- Tại sao nhà thơ lại dùng dấu ... mà không diễn tả lần thức dậy thứ 2 của anh đội viên ?
* Nhà thơ dùng dấu ... mà không diễn tả lần thức dậy thứ 2 vì không muốn ý thơ bị lặp lại . Dấu ... còn thể hiện anh đội viên có thể thức dậy nhiều lần , lần nào cũng thấy Bác không ngủ . Cách viết như vậy làm nổi bật hơn sự biến đổi tâm trạng của anh đội viên về Bác .
2. Hình tượng Bác Hồ .
* Hình dáng , tư thế :
- Lặng yên bên bếp lửa
Vẻ mặt Bác trầm ngâm.
- Người Cha mái tóc bạc....
- Bác vẫn ngồi đinh ninh
Chòm râu im phăng phắc
* Các từ láy: trầm ngâm, đinh ninh, phăng phắc => Hình ảnh Bác ngồi im lặng suy nghĩ nhìn đăm đăm vào bếp lửa hồng đượm.
Cách sử dụng từ ngữ mang tính gợi hình gợi cảm cao , biểu hiện chiều sâu tâm trạng của một con người luôn trăn trở suy tư việc nước .
- Người Cha mái tóc bạc: ẩn dụ => Cách gọi người Cha làm cho hình ảnh của Người trở nên gần gũi như ruột thịt .

Và mái tóc bạc tạo nên vóc dáng của Bác đẹp đẽ, thân thiết với mỗi người dân Việt Nam .
2. Hình tượng Bác Hồ
* Hình dáng , tư thế :
* Cử chỉ và hành động :
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm
Rồi Bác đi dém chăn
Từng người, từng người một
Sợ cháu mình giật thột
Bác nhón chân nhẹ nhàng
- Các cụm động từ: đốt lửa, dém chăn, nhón chân .
- Điệp ngữ : Từng người cùng với cách ngắt nhịp biến đổi 2/2/1=> Âm hưởng thơ nhẹ nhàng lắng sâu , ấm áp lan tỏa.
=> Thể hiện sự chăm sóc ân cần, chu đáo , tỉ mỉ của Bác tới từng chiến sĩ. Tình cảm của Bác dành cho chiến sĩ giản dị , sâu sắc mà cảm động , chan chứa yêu thương.
2. Hình tượng Bác Hồ
* Hình dáng , tư thế :
* Cử chỉ và hành động :
* Lời nói :
- Chú cứ việc ngủ ngon
Ngày mai đi đánh giặc
- Bác thức thì mặc Bác
Bác ngủ không an lòng
=> Lời nói nhẹ nhàng như vỗ về an ủi chiến sĩ . Bác đã bộc lộ sự lo lắng , niềm yêu thương cho chiến sĩ mà không nghĩ đến bản thân mình.
- Lí do khiến Bác không ngủ : Thương đoàn dân công ...càng thương càng nóng ruột => Điệp từ "càng" nhấn mạnh tình thương của Bác nhân lên gấp bội .
* TÊm lßng yªu th­¬ng cña B¸c thËt mªnh m«ng , s©u nÆng.
2. Hình tượng Bác Hồ
* Hình dáng , tư thế :
* Cử chỉ và hành động :
* Lời nói :
Đêm nay Bác ngồi đó
Đêm nay Bác không ngủ
Vì một lẽ thường tình
Bác là Hồ Chí Minh
Điệp ngữ: "đêm nay" đã khẳng định cả cuộc đời Bác dành trọn cho dân, cho nước. Đó chính là lẽ sống "Nâng niu tất cả chỉ quên mình".
=> Vẻ đẹp của Bác là sự thống nhất hài hoà giữa vĩ đại và giản dị và chính sự giản dị đã làm nên sự vĩ đại. Bác vĩ đại từ những điều giản dị nhất. Khổ thơ cuối đã nâng ý nghĩa của bài thơ lên tầm khái quát lớn.
Đêm nay Bác không ngủ
( Phù điêu nhôm của Hà Trí Dũng )
§äc diÔn c¶m khæ th¬ cuèi vµ cho biÕt v× sao trong ®o¹n kÕt nhµ th¬ l¹i viÕt nh­ vËy?
iV/ Tổng kết :
1, Nghệ thuật :
- Thể thơ năm chữ có nhiều vần liền thích hợp với lối kể chuyện.
- Kết hợp tự sự, miêu tả vµ biểu cảm.
- Lời thơ giản dị, chân thành nhiều từ láy gợi hình, gợi cảm.
2, Nội dung:
- Tình cảm yêu kính, cảm phục của người chiến sĩ cũng là của nh©n d©n ta đối với Bác.
- Tấm lòng yêu thương giản dị mà sâu sắc của Bác đối với quân và dân ta.

Tiết 94 : Đêm nay Bác không ngủ
Minh Huệ
I/ Tác giả , tác phẩm
II/ Đọc và tìm hiểu chung
III/ Tìm hiểu chi tiết
1, Tâm trạng của anh đội viên.
* Lần thứ nhất
* Lần thứ ba
Thể hiện lòng kính yêu vừa thiêng liêng vừa gần gũi , lòng biết ơn và tự hào của anh đội viên với Bác.
2, Hình tượng Bác Hồ .
* Hình dáng , tư thế
* Cử chỉ và hành động
* Lời nói
Thể hiện cảm động , tự nhiên tấm lòng yêu thương mênh mông , sâu nặng , sự chăm sóc ân cần chu đáo của Bác Hồ với chiến sĩ và đồng bào .
IV/ Tổng kết
1, Nghệ thuật
2, Nội dung
Ghi nhớ SGK/ 67
Trân trọng cảm ơn quý thầy cô và các em !
Hướng dẫn về nhà :
Häc thuéc bµi th¬ .
T×m trong bµi th¬ nh÷ng c©u th¬ sö dông nghÖ thuËt so s¸nh , h·y nªu c¶m nghÜ vÒ mét h×nh ¶nh em cho lµ ®Æc s¾c nhÊt ?