Bài 23. Ẩn dụ

nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo
I. TÌM HIỂU CHUNG
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm. (Minh Huệ)
ẨN DỤ LÀ GÌ ?
a. Ví dụ:
ẨN DỤ
Tiết 95
“Bác Hồ là vị cha chung
Là sao Bắc Đẩu, là vầng Thái Dương”
(Tố Hữu)
“Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm”
(Minh Huệ)
Hai cách diễn đạt sau có gì giống và khác nhau?
A
B
B
1.
2.
ẨN DỤ
Tiết 95
Gọi tên sự vật này (Bác Hồ) bằng tên sự vật khác (Người Cha) có nét tương đồng -> Làm cho câu văn, câu thơ có tính hàm súc, tăng tính gợi hình, gợi cảm => Ẩn dụ
ẨN DỤ
Tiết 95
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng
này bằng tên sự vật, hiện tượng khác
có nét tương đồng với nó nhằm tăng
sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn
đạt.
Ghi nhớ:
ẨN DỤ
Tiết 95
BÀI TẬP NHANH: Xác định phép ẩn dụ trong các ví dụ sau:
1. Thác bao nhiêu thác cũng qua
Thênh thênh là chiếc thuyền ta trên đời.
(Tố Hữu )
2. Cho đến tận bây giờ, khi cuộc sống đã sung túc, ông vẫn không bao giờ quên những tháng ngày tăm tối của mình khi còn trẻ.
3. Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ, em nằm trên l­ưng.
                                                           (Nguyễn Khoa Điềm)
2.CÁC KIỂU ẨN DỤ:
thắp
lửa hồng
chỉ sự “nở hoa”
chỉ “màu đỏ” của hoa râm bụt.
 “màu đỏ” được ví với lửa hồng. (hai sự vật ấy có hình thức tương đồng)
 “nở hoa” được ví với hành động thắp. (chúng giống nhau về cách thức thực hiện).
Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.
(Nguyễn Đức Mậu)
Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng. (Nguyễn Tuân)
giòn tan
đặc điểm của cái bánh
(vị giác)
-Nắng không thể dùng vị giác để cảm nhận được.
-Sử dụng từ giòn tan để nói về nắng là có sự chuyển đổi cảm giác.
2.CÁC KIỂU ẨN DỤ:
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về hình thức giữa các sự vật, hiện tượng (ẩn dụ hình thức).
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cách thức thực hiện hành động (ẩn dụ cách thức).
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về phẩm chất giữa các sự vật, hiện tượng (ẩn dụ phẩm chất).
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cảm giác (ẩn dụ chuyển đổi cảm giác).
Lửa hồng – “màu đỏ”
thắp – “nở hoa”
Người Cha – Bác Hồ
(nắng) giòn tan – (nắng) “to, rực rỡ”.
2.CÁC KIỂU ẨN DỤ:
ẨN DỤ
Tiết 95
Có bốn kiểu ẩn dụ thường gặp là :
-Ẩn dụ hình thức;
-Ẩn dụ cách thức;
-Ẩn dụ phẩm chất;
-Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
I. TÌM HIỂU CHUNG
ẨN DỤ LÀ GÌ ?
a. Ví dụ:
ẨN DỤ
Tiết 95
II. LUYỆN TẬP
BÀI 1: So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau:
Bác Hồ mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
Bác Hồ như Người cha Đốt lửa cho anh nằm
Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
(Minh Huệ)
Cách 1:
Cách 2:
Cách 3:
diễn đạt bình thường
diễn đạt có sử dụng phép so sánh
diễn đạt có sử dụng phép ẩn dụ
Ẩn dụ có tác dụng tạo cho câu nói có tính hình tượng, biểu cảm và hàm súc hơn so với phép so sánh và cách nói bình thường.
(Không có tính nghệ thuật)
(Có tính gợi hình, gợi cảm, hàm súc)
(Có tính gợi hình, gợi cảm)
Hoa điểm tốt
Em chọn hoa nào?
1
2
3
4
Tìm ẩn dụ trong ví dụ dưới đây.
Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật,
hiện tượng được so sánh ngầm với nhau?
“Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.”
(Tục ngữ)
Ăn quả – sự hưởng thụ
Kẻ trồng cây – người tạo ra thành quả
Tìm ẩn dụ trong ví dụ dưới đây.
Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật,
hiện tượng được so sánh ngầm với nhau?
“Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.”
(Tục ngữ)
Mực, đen – cái xấu
Đèn, sáng – cái tốt
=> ?n d? ph?m ch?t
Tìm ẩn dụ trong ví dụ dưới đây.
Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật,
hiện tượng được so sánh ngầm với nhau?
“Thuyền về có nhớ bến chăng?
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.” (Ca dao)
Thuyền – người đi xa
Bến – người ở lại
=> ?n d? ph?m ch?t

Tìm ẩn dụ trong ví dụ dưới đây.
Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật,
hiện tượng được so sánh ngầm với nhau?
“ Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng
Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ.”
(Viễn Phương)
Mặt trời trong lăng – Bác Hồ
=> ?n d? ph?m ch?t
ẨN DỤ
Tiết 95
BÀI 3 : Viết đoạn văn miêu tả với nội dung tự chọn có sử dụng biện pháp ẩn dụ.
Ví dụ: Giờ ra chơi, trường ồn như vỡ chợ. Vài nhóm nữ sinh tụ tập dưới tán lá mát rượi của cụ bàng; từng cặp từng cặp bạn nam chơi đá cầu với nhau, trên vai ai nấy đều ướt đẫm ánh nắng; một đám học sinh khác lại ùa vào thư viện tranh thủ tìm đọc các cuốn truyện ... Cảnh vui tươi, nhộn nhịp đó khó có người học trò nào quên được. Bởi sau mỗi giờ ra chơi lại khiến chúng em thấy tinh thần sáng khoái hơn, tràn trề sức lực để học tập tốt hơn.
4
3
6
5
2
1
7
TRÒ CHƠI CỦNG CỐ
6

Ẩn dụ hình thức
Ẩn dụ cách thức
Nét tương đồng
Tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt
Phép tu từ ẩn dụ còn được gọi là gì?
“Dưới trăng quyên đã gọi hè – Đầu tường lửa lựu lập lòe đâm bông” từ “lửa lựu” thuộc kiểu ẩn dụ nào?
So sánh ngầm
1
3
Ẩn dụ phẩm chất
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
ẨN DỤ
Từ “mặt trời” trong câu thơ sau thuộc kiểu ẩn dụ nào?
“Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lí chói qua tim”
4
5
Cho biết kiểu ẩn dụ trong câu thơ “Một tiếng chim kêu sáng cả rừng”?
6
7
Câu tục ngữ “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn” được sử dụng kiểu ẩn dụ nào?
2
Việc sử dụng phép tu từ ẩn dụ trong thơ, văn nhằm mục đích gì?
Ẩn dụ dựa vào đâu để gọi tên sự vật, sự việc này bằng tên sự vật, sự việc khác?
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Học bài và hoàn thành các bài tập 2, 3 vào vở bài tập. Sinh hoạt nhóm bài chính tả “Buổi học cuối cùng”.
Chuẩn bị tiết luyện nói về văn miêu tả.
Đọc đoạn văn SGK/71 và thực hiện các yêu cầu:
Tổ 1: Tả lại quang cảnh lớp học trong Buổi học cuối cùng.
Tổ 2: Tả lại hình ảnh thầy giáo Ha-men trong Buổi học cuối cùng .
Tổ 3 + 4: Tả hình ảnh thầy giáo trong phút giây xúc động gặp lại người học trò cũ.
Chân thành cảm ơn !