Bài 23. Ẩn dụ

CHÀO MỪNG
QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ LỚP 6
KIỂM TRA BÀI CŨ
- Đọc thuộc lòng khổ thơ cuối và nêu ý nghĩa, nghệ thuật của bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ”?
- Học xong bài thơ này, em có cảm nhận gì về Bác?
Ẩn dụ
Tuần 24 - Tiết 95
Tiết 95: B. ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
“Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.” (Minh Huệ)
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
=> Ví Bác như Người Cha vì Bác Hồ với Người Cha có những phẩm chất giống nhau (tuổi tác, tình thương yêu, sự chăm sóc chu đáo đối với con…)
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
HỆ THỐNG VÍ DỤ
Hãy giải thích vì sao có thể ví Bác Hồ như Người Cha?
So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau đây:(BT1/69)
Bác Hồ mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
Bác Hồ như Người cha Đốt lửa cho anh nằm
Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
(Minh Huệ)
Cách 1:
Cách 2:
Cách 3:
diễn đạt bình thường
diễn đạt có sử dụng phép so sánh
diễn đạt có sử dụng phép ẩn dụ
Ẩn dụ có tác dụng tạo cho câu nói có tính hình tượng, biểu cảm và hàm súc hơn so với phép so sánh và cách nói bình thường.
(Không có tính nghệ thuật)
(Có tính gợi hình, gợi cảm, hàm súc)
(Có tính gợi hình, gợi cảm)
Tiết 95: B. ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
2. Ghi nhớ: SGK/68
Phép so sánh và ẩn dụ có điểm gì giống và khác nhau? (BT1/69)
Bác Hồ như Người cha Đốt lửa cho anh nằm
Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
(Minh Huệ)
Cách 2:
Cách 3:
diễn đạt có sử dụng phép so sánh
diễn đạt có sử dụng phép ẩn dụ
Vế A
Vế B
Vế B
Vế A (ẩn đi)
Bác Hồ
- Giống nhau: có nét tương đồng, có tính gợi hình, gợi cảm.
Khác nhau:
+ So sánh: thường có 2 vế (vế A và vế B) để đối chiếu.
+ Ẩn dụ: chỉ có 1 vế dùng để so sánh (vế B), còn vế được so sánh (vế A) thì ẩn đi (hiểu ngầm). Chính vì vậy ẩn dụ còn được gọi là so sánh ngầm, kín đáo làm cho câu nói hàm súc hơn.
Bác Hồ như Người Cha

Đốt lửa cho anh nằm
- Đều ví Bác như Người Cha
-Tạo cho sự diễn đạt có tính hình tượng, tăng sức gợi hình, gợi cảm hơn cách nói bình thường
Bác Hồ
Người Cha
(Vế A)
(Vế B)
Khác
Có đủ vếA( tên sự vật được so sánh) và vế B( tên sự vật dùng để so sánh)
So sánh ngầm, ẩn đi vế A, chỉ còn lại vế B.
So sánh
Ẩn dụ
Giống
Có tính hàm súc và liên tưởng sâu sắc hơn.
Cu thể, sinh động
Người Cha mái tóc bạc

Đốt lửa cho anh nằm
(Vế B)
Người Cha
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
1. “Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.” (Minh Huệ)
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
2. Ghi nhớ: SGK/68
HỆ THỐNG VÍ DỤ
II. Các kiểu ẩn dụ:
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
Người Cha - Bác Hồ
 tương đồng về phẩm chất
2. “Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng”.
(Nguyễn Đức Mậu)
3. “Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng” (Nguyễn Tuân)
 ẩn dụ phẩm chất
Tiết 95: B. ẨN DỤ
Hãy cho biết hình ảnh “Người Cha” và “Bác Hồ” có sự tương đồng về mặt nào?
HỆ THỐNG VÍ DỤ
2. “Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng”.
(Nguyễn Đức Mậu)
thắp
lửa hồng
chỉ sự “nở hoa”
chỉ “màu đỏ” của hoa râm bụt.
 Tương đồng về cách thức
 Tương đồng về hình thức
- thắp  sự nở hoa
- lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
 ẩn dụ cách thức
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
 ẩn dụ phẩm chất
Tiết 95: B. ẨN DỤ
Từ “thắp” và “lửa hồng” được dùng để chỉ sự vật hiện tượng nào?
HỆ THỐNG VÍ DỤ
chuyển đổi cảm giác
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
2. Ghi nhớ: SGK/69
3. “Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng” (Nguyễn Tuân)
Thị giác
Vị giác
(nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
 ẩn dụ phẩm chất
Tiết 95: B. ẨN DỤ
- thắp  sự nở hoa
- lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
 ẩn dụ cách thức
1. Bài 2:
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng:
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
 ẩn dụ phẩm chất
- thắp  sự nở hoa
- lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
2. Ghi nhớ: SGK/69
 ẩn dụ cách thức
III. Luyện tập:
A. Ở lớp:
Tiết 95: B. ẨN DỤ
THẢO LUẬN NHÓM (BT2)
b/ Gần thì , gần thì .
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng giữa các sự vật hiện tượng được so sánh ngầm với nhau?
mực
đen
đèn
sáng
c/ về có nhớ chăng ? thì một dạ khăng khăng đợi
d/ Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một trong lăng rất đỏ.
(Viễn Phương)
mặt trời
Bến
Thuyền
thuyền
bến
(Tục ngữ)
(Ca dao)
“ nhớ ”

Ăn quả
kẻ trồng cây
a/
1. Bài 2:
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng:
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
 ẩn dụ phẩm chất
- thắp  sự nở hoa
- lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
2. Ghi nhớ: SGK/69
 ẩn dụ cách thức
III. Luyện tập:
A. Ở lớp:
Tiết 95: B. ẨN DỤ
THẢO LUẬN NHÓM (BT2)
b/ Gần thì , gần thì .
“cái xấu”
“cái tốt, cái hay, cái tiến bộ”
=> ẩn dụ phẩm chất
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng giữa các sự vật hiện tượng được so sánh ngầm với nhau?
mực
đen
đèn
sáng
c/ về có nhớ chăng ? thì một dạ khăng khăng đợi
“người ở lại”
“người đi xa”
=> Ẩn dụ phẩm chất
d/ Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một trong lăng rất đỏ.
“Bác Hồ”
(Viễn Phương)
mặt trời
Bến
Thuyền
thuyền
bến
(Tục ngữ)
(Ca dao)
mực, đen
đèn, sáng
thuyền
bến
mặt trời
=> Ẩn dụ phẩm chất
“ nhớ ”

Ăn quả
kẻ trồng cây
ăn quả
kẻ trồng cây
Sự hưởng thụ thành quả lao động
người tạo ra thành quả
=> ẩn dụ phẩm chất
=> ẩn dụ cách thức
a/
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng?
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
 ẩn dụ phẩm chất
- thắp  sự nở hoa
- lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
2. Ghi nhớ: SGK/69
 ẩn dụ cách thức
III. Luyện tập:
A. Ở lớp:
Tiết 95: B. ẨN DỤ
b. – mực, đen  “cái xấu”
– đèn, sáng  “cái tốt, cái hay, cái tiến bộ”
c. – thuyền  “người đi xa”
– bến  “người ở lại”
2. Bài 3:
1. Bài 2:
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng:
a. – ăn quả  “Sự hưởng thụ thành quả lao động”.
– kẻ trồng cây  “người tạo ra thành quả”.
d. – mặt trời  “Bác Hồ”.
3. Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng.
a/ Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín qua mặt. (Tô Hoài)
c/ Ngoài thềm rơi chiếc lá đa
Tiếng rơi rất như là rơi nghiêng. (Trần Đăng Khoa)
d/ Em thấy cả trời sao Xuyên qua từng kẽ lá Em thấy cơn mưa rào tiếng cười của bố. (Phan Thế Cải)
chảy
mỏng
Ướt
Khứu giác
Xúc giác
Cảm nhận sự lan tỏa của mùi hồi chín
Xúc giác
Thính giác
Thị giác
Thị giác
Cảm nhận được niềm vui của người bố.
Xúc giác
Cảm nhận được độ dày mỏng của chiếc lá rơi.
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng?
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
 ẩn dụ phẩm chất
- thắp  sự nở hoa
- lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
2. Ghi nhớ: SGK/69
 ẩn dụ cách thức
III. Luyện tập:
A. Ở lớp:
Tiết 95: B. ẨN DỤ
b. – mực, đen  “cái xấu”
– đèn, sáng  “cái tốt, cái hay, cái tiến bộ”
c. – thuyền  “người đi xa”
– bến  “người ở lại”
2. Bài 3:
1. Bài 2:
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng:
a. – ăn quả  “Sự hưởng thụ thành quả lao động”.
– kẻ trồng cây  “người tạo ra thành quả”.
d. – mặt trời  “Bác Hồ”.
a. chảy ; b. chảy ; c. mỏng ; d. ướt
 Tạo ra sự liên tưởng mới lạ, sinh động, thú vị
B. Ở nhà: Làm bài tập 3b, 4/70
4
3
6
5
2
1
7
TRÒ CHƠI CỦNG CỐ
6

Ẩn dụ hình thức
Ẩn dụ cách thức
Nét tương đồng
Tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt
Phép tu từ ẩn dụ còn được gọi là gì?
“Dưới trăng quyên đã gọi hè – Đầu tường lửa lựu lập lòe đâm bông” từ “lửa lựu” thuộc kiểu ẩn dụ nào?
So sánh ngầm
1
3
Ẩn dụ phẩm chất
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
ẨN DỤ
Từ “mặt trời” trong câu thơ sau thuộc kiểu ẩn dụ nào?
“Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lí chói qua tim”
4
5
Cho biết kiểu ẩn dụ trong câu thơ “Một tiếng chim kêu sáng cả rừng”?
6
7
Câu tục ngữ “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn” được sử dụng kiểu ẩn dụ nào?
2
Việc sử dụng phép tu từ ẩn dụ trong thơ, văn nhằm mục đích gì?
Ẩn dụ dựa vào đâu để gọi tên sự vật, sự việc này bằng tên sự vật, sự việc khác?
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Chuẩn bị soạn bài mới:
“Luyeän noùi veà vaên mieâu taû” theo höôùng daãn sgk/71.
Laäp daøn baøi cho caùc ñeà trong sgk/71.
+ Toå 1 vaø 2 : Laøm daøn yù BT1
Haõy taû laïi baèng mieäng quang caûnh lôùp hoïc trong Buoåi hoïc cuoái cuøng.
+ Toå 3 vaø 4 : Laøm daøn yù BT2.
Haõy taû laïi baèng mieäng veà hình aûnh thaày giaùo Ha-men. (theo gôïi yù SGK/71)
- Vieát thaønh nhöõng ñoaïn vaên döïa treân daøn baøi.
- Taäp noùi (trình baøy baèng mieäng) tröôùc lôùp.
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng?
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
 ẩn dụ phẩm chất
- thắp  sự nở hoa
- lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
2. Ghi nhớ: SGK/69
 ẩn dụ cách thức
III. Luyện tập:
A. Ở lớp:
Tiết 95: B. ẨN DỤ
b. – mực, đen  “cái xấu”
– đèn, sáng  “cái tốt, cái hay, cái tiến bộ”
c. – thuyền  “người đi xa”
– bến  “người ở lại”
2. Bài 3:
1. Bài 2:
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng:
a. – ăn quả  “Sự hưởng thụ thành quả lao động”.
– kẻ trồng cây  “người tạo ra thành quả”.
d. – mặt trời  “Bác Hồ”.
a. chảy ; b. chảy ; c. mỏng ; d. ướt
 Tạo ra sự liên tưởng mới lạ, sinh động, thú vị
B. Ở nhà: Làm bài tập 3b, 4/70
TIẾT HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC
CHÚC THẦY CÔ SỨC KHOẺ, CÁC EM HỌC TẬP TỐT
TIẾT HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC
CHÚC CÁC THẦY CÔ SỨC KHỎE, CÁC EM HỌC TỐT
Chăm ngoan - Đoàn kết - Học giỏi