Bài 23. Ẩn dụ

PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO ỪNG HOÀ
Người thực hiện : NGUYỄN TOÀN THẮNG
Năm học : 2008 - 2009
NGỮ VĂN 6
TRƯỜNG THCS
VIÊN NỘI
Kiểm tra bài cũ
Bài thơ : “Đêm nay Bác không ngủ”cho ta thấy đựoc tình cảm gần gũi, giản dị của một vĩ lãnh tụ cách mạng đối với chiến sĩ và nhân dân những câu thơ nào, từ ngữ nào đã thể hiện điều đó?
Có rất nhiều câu thơ, hình ảnh thơ thể hiện tình cảm gần gũi,giản dị của Bác, đặc biệt là những câu thơ
“Người cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm…”
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
Ví dụ :
“ Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm”
(Minh Huệ)
Cụm từ người cha dùng để chỉ ai?
- Người cha chỉ Bác Hồ
Tại sao em biết điều đó ?
Ta biết được là nhờ ngữ cảnh của bài thơ
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
Ví dụ :
Trong câu thơ sau tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì ?
“Bác Hồ cha của chúng em
Quả tim lớn lọc trăm đường máu nhỏ”
(Tố Hữu)
=> Nghệ thuật so sánh
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
Ví dụ :
Cụm từ người
cha ở 2 ví dụ
trên có gì
giống và
khác nhau ?
=> Giống : Đều so sánh Bác Hồ
với người cha
=> Khác : Ở VD1:
Lược bỏ vế A chỉ còn vế B
Ở VD2 : Không lược bỏ, còn cả vế A,B
* Vì Bác Hồ có phẩm chất giống
người cha ở chổ đó là tình yêu thương, sự chăm sóc chu đáo đối với con
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
Ví dụ :
Khi phép so sánh bị lược bỏ vế A, người ta gọi đó là so sánh ngầm (ẩn kín)
=> Đó là phép ẩn dụ
Em hiểu thế nào là ẩn dụ ? Dùng ẩn dụ có tác dụng gì ?

Ghi
nhớ

Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
II – Các loại ẩn dụ.
Ví dụ :
“Thuyền về có nhớ bến chăng ?
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền”
Từ “thuyền” và “bến” được dùng với nghĩa gốc hay nghĩa chuyển?
Thuyền, bến được dùng với
nghĩa chuyển
+ Thuyền : Phương tiện giao
thông đường thuỷ
+ Bến : Đầu mối giao thông
- Nghĩa gốc :
Giải thích nghĩa gốc, nghĩa chuyển của 2 từ đó ?
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
II – Các loại ẩn dụ.
Ví dụ :
“Thuyền về có nhớ bến chăng ?
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền”
- Nghĩa chuyển :
+ Thuyền : Có tính chất cơ động,
chỉ người đi xa
+ Bến : Tính chất cố định, chỉ người chờ
Tìm câu ca dao có cách dùng hình ảnh tương tự ?
“ Anh như thuyền đi
Em như bến đợi”
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
II – Các loại ẩn dụ.
Ví dụ :
“Thuyền về có nhớ bến chăng ?
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền”
Các hình ảnh thuyền và biển gợi cho em liên tưởng đến ai ?
*Liên tưởng : Những người con trai,
con gái yêu nhau, xa
nhau, nhớ thương nhau.
Tương đồng về phẩm chất
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
II – Các loại ẩn dụ.
Ví dụ :
Các từ “thắp”, “lửa hồng” dùng để chỉ hình tượng sinh vật nào ? Vì sao ? Có thể ví như vậy ?
“Thắp”, “lửa hồng”
=> Chỉ hàng rào hoa dâm bụt trước nhà Bác ở làng Sen
Dựa trên sự tương đồng :
Màu đỏ của hoa dâm bụt và hình ảnh ngọn lửa
Hình ảnh hoa đỏ khẽ đong đưa trong gió như ngọn lửa đang cháy.
“Về thăm nhà Bác làng Sen
Thấy hàng dâm bụt thắp lên lửa hồng”
(Nguyễn Đức Mậu)
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
II – Các loại ẩn dụ.
Ví dụ :
“Về thăm nhà Bác làng Sen
Thấy hàng dâm bụt thắp lên lửa hồng”
- Lửa hồng
Màu đỏ của hoa
Tương đồng về hình thức.
- Thắp
Nở hoa
Tương đồng về cách thức.
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
II – Các loại ẩn dụ.
Ví dụ :
“Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng”
Theo em cụm từ
“nắng giòn tan”
có gì đặc biệt
Nắng giòn tan
Nắng to, rực rỡ
Thính giác
Thị giác
(Chuyển đổi cảm giác)
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
II – Các loại ẩn dụ.
Ví dụ :
Sự chuyển đổi
cảm giác ấy có
tác dụng gì ?
tạo ra liên tưởng thú vị
Như vậy có mấy loại
ẩn dụ ?
Có 4 loại ẩn dụ
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
II – Các loại ẩn dụ.
Có bốn kiểu thường gặp là :
- Ẩn dụ hình thức
Ghi nhớ : - Ẩn dụ cách thức
- Ẩn dụ phẩm chất
- Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
II – Các loại ẩn dụ.
III – Luyện tập.
Bài 2
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
II – Các loại ẩn dụ.
III – Luyện tập.
Cách 1 : “Bác Hồ mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm”
Cách 2 : “Bác Hồ như người cha
Đốt lửa cho anh nằm”
Cách 3 : “Người cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm”
Không có tu từ
So sánh
Ẩn dụ
Sự giản dị, gần gũi, của một lãnh tụ cách mạng.
So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau ?
D
A
B
C
Bác Hồ ở chiến khu Việt Bắc
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
II – Các loại ẩn dụ.
III – Luyện tập.
Ẩn dụ trong câu tục ngữ sau là gì?
“Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”
Các sự vật trong ẩn dụ đó có nét gì tương đồng với nhau ?
“Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”
Ăn quả : Có nét tương đồng về cách thức với sự hưởng thụ thành quả lao động
Kẻ trồng cây : Có nét tương đồng về phẩm chất với người tạo dựng thành quả lao động
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
II – Các loại ẩn dụ.
III – Luyện tập.
“Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”
- Mực : Đen, khó tẩy rửa
=> Tương đồng với hoàn cảnh xấu, người xấu
- Sáng : Sáng sủa
=> Tương đồng với hoàn cảnh tốt, người tốt
Hãy tìm nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng trong ẩn dụ của câu tục ngữ ?
“Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
II – Các loại ẩn dụ.
III – Luyện tập.
“Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng
Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ”

Hình ảnh Mặt Trời ở câu thơ trên có ý nghĩa gì?
Mặt Trời được dùng để chỉ Bác Hồ, vì có nét tương đồng về phẩm chất (vĩ đại, soi đường đưa dân tộc Việt Nam tới tự do, ấm no, hạnh phúc; mãi mãi trường tồn)
Buổi sáng, mọi người đổ ra đường.
Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt.
(Tô Hoài)
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
II – Các loại ẩn dụ.
III – Luyện tập.
Tìm ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
và nêu tác dụng của ẩn dụ ấy
trong việc miêu tả sự vật, hiện tượng?
Diễn tả chính xác tâm trạng thích thú, yêu quý sản vật, mùi vị của quê hương.
Buổi sáng, mọi người đổ ra đường.
Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt.
(Tô Hoài)
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
I - Ẩn dụ là gì ?
II – Các loại ẩn dụ.
III – Luyện tập.
“Cha lại dắt con đi trên cát mịn
Ánh nắng chảy đầy vai”
(Hoàng Trung Thông)
“Cha lại dắt con đi trên cát mịn
Ánh nắng chảy đầy vai”
(Hoàng Trung Thông)
Lòng tràn đầy niềm vui sướng, ấm áp của người cha và đứa con.
Môn : Ngữ văn
Tiết : 95
Ẩn dụ
Học thuộc phần ghi nhớ.
Làm các bài tập còn lại.
Chuẩn bị bài mới

CỦNG CỐ - DẶN DÒ
Bài tập nhanh:
Trong các câu sau, câu nào dùng phép ẩn dụ?
A. Cô giáo như mẹ hiền
B. Mặt Trời chân lý chói qua tim
C. Tay ôm, tay níu tre gần nhau thêm
B.
Chân thành cảm ơn !