Bài 23. Ẩn dụ

Chào mừng quý thầy cô về dự giờ lớp 6A3
Chào mừng quý thầy cô về dự giờ lớp 6A3
Chào mừng quý thầy cô về dự giờ lớp 6A3
Chào mừng quý thầy cô về dự giờ lớp 6A3
TRƯỜNG THCS NGUYỄN VIẾT XUÂN
THỊ XÃ TÂY NINH
KIỂM TRA MIỆNG
Nhân hoá là gì? Cho ví dụ.
Có mấy kiểu nhân hoá? Cho ví dụ từng kiểu.
Các em đã biết biện pháp tu từ so sánh, nhân hoá rồi. Bây giờ, em hãy cho biết thêm một biện pháp tu từ.


ĐÁP ÁN
1/ Là gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật,. . . bằng những từ ngữ vốn được dùng để gọi hoặc tả con người; làm cho thế giới loài vật, cây cối, đồ vật, . . trở nên gần gũi với con người, biểu thị được những suy nghĩ, tình cảm của con người (2ñ)
Ví dụ: Ông trời mặc áo giáp đen ra trận. (2đ)
2/ Có 3 kiểu nhân hoá thường gặp: (2đ)
+ Dùng những từ vốn gọi người để gọi vật.
+ Dùng những từ vốn chỉ hoạt động, tính chất của người để chỉ hoạt dộng, tính chất của vật.
+ Trò chuyện, xưng hô với vật như đối với người. (3đ)

3/ Ẩn dụ. (1đ)
Bài mới:
Giới thiệu:
Tiếng Việt của chúng ta có rất nhiều biện pháp tu từ: so sánh, nhân hoá, ẩn dụ, hoán dụ, thậm xưng . . . việc sử dụng các biện pháp tu từ này đã tạo nên hiệu quả tích cực cho việc diễn đạt. Hôm nay, chúng ta sẽ đi vào tìm hiểu biện pháp tu từ thứ ba: ẩn dụ .
Tiết 95:

ẨN DỤ

I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
“Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.” (Minh Huệ)
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
=> Ví Bác như Người Cha vì Bác Hồ với Người Cha có những phẩm chất giống nhau (tuổi tác, tình thương yêu, sự chăm sóc chu đáo đối với con…)
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
HỆ THỐNG VÍ DỤ
Hãy giải thích vì sao có thể ví Bác Hồ như Người Cha?
So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau đây:(BT1/69)
Bác Hồ mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
Bác Hồ như Người cha Đốt lửa cho anh nằm
Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
(Minh Huệ)
Cách 1:
Cách 2:
Cách 3:
diễn đạt bình thường
diễn đạt có sử dụng phép so sánh
diễn đạt có sử dụng phép ẩn dụ
Ẩn dụ có tác dụng tạo cho câu nói có tính hình tượng, biểu cảm và hàm súc hơn so với phép so sánh và cách nói bình thường.
(Không có tính nghệ thuật)
(Có tính gợi hình, gợi cảm, hàm súc)
(Có tính gợi hình, gợi cảm)
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
2. Ghi nhớ: SGK/68
Phép so sánh và ẩn dụ có điểm gì giống và khác nhau? (BT1/69)
Bác Hồ như Người cha Đốt lửa cho anh nằm
Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
(Minh Huệ)
Cách 2:
Cách 3:
diễn đạt có sử dụng phép so sánh
diễn đạt có sử dụng phép ẩn dụ
Vế A
Vế B
Vế B
Vế A (ẩn đi)
Bác Hồ
- Giống nhau: có nét tương đồng, có tính gợi hình, gợi cảm.
Khác nhau:
+ So sánh: thường có 2 vế (vế A và vế B) để đối chiếu.
+ Ẩn dụ: chỉ có 1 vế dùng để so sánh (vế B), còn vế được so sánh (vế A) thì ẩn đi (hiểu ngầm). Chính vì vậy ẩn dụ còn được gọi là so sánh ngầm, kín đáo làm cho câu nói hàm súc hơn.
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
1. “Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.” (Minh Huệ)
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
2. Ghi nhớ: SGK/68
HỆ THỐNG VÍ DỤ
II. Các kiểu ẩn dụ:
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
Người Cha - Bác Hồ
 tương đồng về phẩm chất
2. “Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng”.
(Nguyễn Đức Mậu)
3. “Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng” (Nguyễn Tuân)
 ẩn dụ phẩm chất
Hãy cho biết hình ảnh “Người Cha” và “Bác Hồ” có sự tương đồng về mặt nào?
HỆ THỐNG VÍ DỤ
2. “Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng”.
(Nguyễn Đức Mậu)
thắp
lửa hồng
chỉ sự “nở hoa”
chỉ “màu đỏ” của hoa râm bụt.
 Tương đồng về cách thức
 Tương đồng về hình thức
- thắp  sự nở hoa
- lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
 ẩn dụ cách thức
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
 ẩn dụ phẩm chất
Từ “thắp” và “lửa hồng” được dùng để chỉ sự vật hiện tượng nào?
HỆ THỐNG VÍ DỤ
chuyển đổi cảm giác
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
2. Ghi nhớ: SGK/69
3. “Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng” (Nguyễn Tuân)
Thị giác
Vị giác
(nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
 ẩn dụ phẩm chất
- thắp  sự nở hoa
- lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
 ẩn dụ cách thức
1. Bài 2:
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng:
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
 ẩn dụ phẩm chất
- thắp  sự nở hoa
- lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
2. Ghi nhớ: SGK/69
 ẩn dụ cách thức
III. Luyện tập:
A. Ở lớp:
THẢO LUẬN NHÓM (BT2)
b/ Gần thì , gần thì .
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng giữa các sự vật hiện tượng được so sánh ngầm với nhau?
mực
đen
đèn
sáng
c/ về có nhớ chăng ? thì một dạ khăng khăng đợi
d/ Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một trong lăng rất đỏ.
(Viễn Phương)
mặt trời
Bến
Thuyền
thuyền
bến
(Tục ngữ)
(Ca dao)
“ nhớ ”

Ăn quả
kẻ trồng cây
a/
1. Bài 2:
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng:
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
 ẩn dụ phẩm chất
- thắp  sự nở hoa
- lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
2. Ghi nhớ: SGK/69
 ẩn dụ cách thức
III. Luyện tập:
A. Ở lớp:
THẢO LUẬN NHÓM (BT2)
b/ Gần thì , gần thì .
“cái xấu”
“cái tốt, cái hay, cái tiến bộ”
=> ẩn dụ phẩm chất
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng giữa các sự vật hiện tượng được so sánh ngầm với nhau?
mực
đen
đèn
sáng
c/ về có nhớ chăng ? thì một dạ khăng khăng đợi
“người ở lại”
“người đi xa”
=> Ẩn dụ phẩm chất
d/ Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một trong lăng rất đỏ.
“Bác Hồ”
(Viễn Phương)
mặt trời
Bến
Thuyền
thuyền
bến
(Tục ngữ)
(Ca dao)
mực, đen
đèn, sáng
thuyền
bến
mặt trời
=> Ẩn dụ phẩm chất
“ nhớ ”

Ăn quả
kẻ trồng cây
ăn quả
kẻ trồng cây
Sự hưởng thụ thành quả lao động
người tạo ra thành quả
=> ẩn dụ phẩm chất
=> ẩn dụ cách thức
a/
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng?
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
 ẩn dụ phẩm chất
- thắp  sự nở hoa
- lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
2. Ghi nhớ: SGK/69
 ẩn dụ cách thức
III. Luyện tập:
A. Ở lớp:
b. – mực, đen  “cái xấu”
– đèn, sáng  “cái tốt, cái hay, cái tiến bộ”
c. – thuyền  “người đi xa”
– bến  “người ở lại”
2. Bài 3:
1. Bài 2:
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng:
a. – ăn quả  “Sự hưởng thụ thành quả lao động”.
– kẻ trồng cây  “người tạo ra thành quả”.
d. – mặt trời  “Bác Hồ”.
3. Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng.
a/ Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín qua mặt. (Tô Hoài)
c/ Ngoài thềm rơi chiếc lá đa
Tiếng rơi rất như là rơi nghiêng. (Trần Đăng Khoa)
d/ Em thấy cả trời sao Xuyên qua từng kẽ lá Em thấy cơn mưa rào tiếng cười của bố. (Phan Thế Cải)
chảy
mỏng
Ướt
Khứu giác
Xúc giác
Cảm nhận sự lan tỏa của mùi hồi chín
Xúc giác
Thính giác
Thị giác
Thị giác
Cảm nhận được niềm vui của người bố.
Xúc giác
Cảm nhận được độ dày mỏng của chiếc lá rơi.
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng?
I. Ẩn dụ là gì?
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
 ẩn dụ phẩm chất
- thắp  sự nở hoa
- lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
2. Ghi nhớ: SGK/69
 ẩn dụ cách thức
III. Luyện tập:
A. Ở lớp:
b. – mực, đen  “cái xấu”
– đèn, sáng  “cái tốt, cái hay, cái tiến bộ”
c. – thuyền  “người đi xa”
– bến  “người ở lại”
2. Bài 3:
1. Bài 2:
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng:
a. – ăn quả  “Sự hưởng thụ thành quả lao động”.
– kẻ trồng cây  “người tạo ra thành quả”.
d. – mặt trời  “Bác Hồ”.
a. chảy ; b. chảy ; c. mỏng ; d. ướt
 Tạo ra sự liên tưởng mới lạ, sinh động, thú vị
B. Ở nhà: Làm bài tập 3b, 4/70
Câu hỏi bài tập, củng cố:

Câu 1: Thế nào là ẩn dụ? Cho ví dụ.
Đáp án câu 1:
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bắng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Ví dụ: Người cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
Câu 2: Có máy kiểu ẩn dụ thường gặp? Kể ra.
Đáp án câu 2:
Có 4 kiểu ẩn dụ thường gặp là:
Ẩn dụ hình thức.
Ẩn dụ cách thức.
Ẩn dụ phẩm chất.
- Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
Hướng dẫn HS tự học:
- Đối với bài học ở tiết này:
+ Nhớ khái niệm ẩn dụ.
+ Viết một đoạn văn miêu tả có sử dụng phép ẩn dụ.
- Đối với bài học ở tiết học tiếp theo:
Chuẩn bị: “Hoán dụ” SGK/82.
+ Khái niệm hoán dụ, các kiểu hoán dụ.
+ Tác dụng của phép hoán dụ.
+ Luyện tập.
TRƯỜNG THCS NGUYỄN VIẾT XUÂN
THỊ XÃ TÂY NINH
Chăm ngoan - Đoàn kết - Học giỏi
TIẾT HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC
CHÚC CÁC THẦY CÔ SỨC KHỎE, CÁC EM HỌC TỐT