Bài 23. Ẩn dụ

ẨN DỤ
Tiết 95:

KIỂM TRA BÀI CŨ:
§äc diÔn c¶m khæ th¬ thø 2 bµi
“§ªm nay B¸c kh«ng ngñ”.
2. C©u th¬, khæ th¬ nµo trong bµi th¬
lµm cho em xóc ®éng? V× sao?

I/ ẨN DỤ LÀ GÌ?
1. Ví dụ:
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
(Minh Huệ)
Cụm từ " Người Cha" được dùng để chỉ ai? Vỡ sao có thể ví như vậy?
- Người Cha: chỉ Bác Hồ
- Bác với Người Cha có những phẩm chất giống nhau:
- tuổi tác,
- tình thương yêu,
- sự chăm sóc chu đáo đối với con…
Gọi tên sự vật này (Bác Hồ) bằng tên sự vật khác (Người Cha) dựa trên cơ sở hai sự vật có nét tương đồng.
=> Cách nói như vậy người ta gọi là Ẩn dụ.

Tiết 95: ẨN DỤ
So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau đây:
Bác Hồ mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
Bác Hồ như Người Cha Đốt lửa cho anh nằm
Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
(Minh Huệ)
Cách 1:
Cách 2:
Cách 3:
diễn đạt bình thường
sử dụng so sánh
sử dụng ẩn dụ
So sánh và ẩn dụ là phép tu từ tạo cho câu nói có tính hình tượng, biểu cảm hơn so với cách nói bình thường.
Ẩn dụ làm cho câu nói có tính hàm súc cao hơn.
Tác dụng:
1
Tiết 95: ẨN DỤ
2. Ghi nhớ: SGK trang 68
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng
này bằng tên sự vật, hiện tượng khác
có nét tương đồng với nó nhằm tăng
sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn
đạt.
Tiết 95: ẨN DỤ
- Cách nói như trên của ẩn dụ có gì giống và khác với phép so sánh?
 Điểm giống nhau giữa ẩn dụ và so sánh:
+ Dựa vào nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng.
+ Đều có tác dụng làm tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt. Làm cho câu văn, câu thơ có tính hàm súc.

 Điểm khác nhau giữa ẩn dụ với so sánh:
+ Sự vật được so sánh ẩn đi.
+ Gọi tên sự vật được so sánh (vế A) bằng tên sự vật dùng để so sánh (vế B).
Tiết 95: ẨN DỤ
II/ CÁC KIỂU ẨN DỤ:
1
thắp
lửa hồng
sự “nở hoa”
“màu đỏ” của hoa râm bụt.
 “màu đỏ” được ví với lửa hồng. (hai sự vật ấy có hình thức tương đồng)
 “nở hoa” được ví với hành động thắp. (chúng giống nhau về cách thức thực hiện).
Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.
(Nguyễn Đức Mậu)
Trả lời:
1. Ví dụ:
Tiết 95: ẨN DỤ
Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng. (Nguyễn Tuân)
2
II/ CÁC KIỂU ẨN DỤ:
giòn tan
là đặc điểm của một vật được cảm nhận bằng vị giác
Nắng không thể dùng vị giác để cảm nhận, mà phải dùng thị giác để cảm nhận.
- Sử dụng từ giòn tan để nói về nắng là có sự chuyển đổi cảm giác (thị giác vị giác).
Trả lời:
Tiết 95: ẨN DỤ
II/ CÁC KIỂU ẨN DỤ:
3
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về hình thức giữa các sự vật, hiện tượng (ẩn dụ hình thức).
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cách thức thực hiện hành động (ẩn dụ cách thức).
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về phẩm chất giữa các sự vật, hiện tượng (ẩn dụ phẩm chất).
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cảm giác (ẩn dụ chuyển đổi cảm giác).
Lửa hồng – “màu đỏ”
thắp – “nở hoa”
Người Cha – Bác Hồ
(nắng) giòn tan – (nắng) “to, rực rỡ”.
Tiết 95: ẨN DỤ
2. Bài tập 2
a/ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
“Sự hưởng thụ thành quả lao động” (ẩn dụ cách thức)
“Người lao động, người tạo ra thành quả” (ẩn dụ phẩm chất)
b/ Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
“cái xấu”
“cái tốt, cái hay, cái tiến bộ”
(ẩn dụ phẩm chất)
III. LUYỆN TẬP
c/ Thuyền về có nhớ bến chăng ? Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
“người đi xa”
“người ở lại”
(ẩn dụ phẩm chất)
d/ Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ.
“Bác Hồ”
(ẩn dụ phẩm chất)
3. Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng.
a/ Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt. (Tô Hoài)
b/ Cha lại dắt con đi trên cát mịn Ánh nắng chảy đầy vai. (Hoàng Trung Thông)
c/ Ngoài thềm rơi chiếc lá đa Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng. (Trần Đăng Khoa)
d/ Em thấy cả trời sao Xuyên qua từng kẽ lá Em thấy cơn mưa rào Ướt tiếng cười của bố. (Phan Thế Cải)
chảy
chảy
mỏng
Ướt
4. Chính tả (nghe - viết):
Văn bản: Buổi học cuối cùng (A. Đô-đê)
“Tuy nhiên, thầy vẫn đủ can đảm dạy chúng tôi cho đến hết buổi..... Chưa bao giờ tôi cảm thấy thầy lớn lao đến thế.”