Bài 23. Ẩn dụ

PHÒNG GIÁO DỤC THÀNH PHỐ MỸ THO
TRƯỜNG THCS LÊ NGỌC HÂN
BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ
Ngữ văn lớp Sáu
TIẾT 95 - TUẦN 25
Gv : Phạm Ánh Nga
KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH!
KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu 1 : Thế nào là phép nhân hoá?
Tác dụng của phép nhân hoá?

- Nhân hoá là gọi hoặc tả con vật, cây cối,
đồ vật…bằng những từ ngữ vốn được
dùng để gọi hoặc tả con người ;
- Làm cho thế giới loài vật, cây cối,đồ vật…
trở nên gần gũi với con người, biểu thị được
những suy nghĩ, tình cảm của con ngưòi.

KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu 2. Các câu thơ sau có sử dụng kiểu nhân hoá nào?
Chúng ta hãy bước nhẹ chân, nhẹ nữa
Trăng ơi trăng, hãy yên lặng cúi đầu
Suốt cuộc đời Bác có ngủ yên đâu
Nay Bác ngủ chúng ta canh giấc ngủ.
( Hải Như)
Dùng những từ vốn gọi người để gọi vật;
Trò chuyện, xưng hô với vật như đối với người;
Gán cho vật những tính chất hoạt động
của con người;
B và C đúng.
ẨN DỤ
TIẾT 95- TUẦN 25

Anh d?i viờn nhỡn Bỏc
C�ng nhỡn l?i c�ng thuong
Ngu?i Cha mỏi túc b?c
D?t l?a cho anh n?m.
(Minh Hu?)
Cụm từ “Người Cha” dùng để chỉ ai ? Vì sao có thể ví như vậy ?


Cú th? vớ nhu v?y vỡ: Bỏc v� Ngu?i Cha cú nh?ng nột tuong d?ng v?i nhau:
tu?i tỏc, tỡnh yờu thuong, s? cham súc chu dỏo v?i con...
- Cụm từ “Người Cha”
để chỉ Bác Hồ

ẨN DỤ
I . Ẩn dụ là gì?
1. Ví dụ:
2. Ghi nhớ :
- Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó;
- Nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự
diễn đạt.
* Gi?ng: T? s? v?t n�y liờn tu?ng d?n s? v?t khỏc cú nột tuong d?ng .
* Khỏc:
- So sỏnh: Cú hai v? A-B d?i chi?u nhau qua phuong di?n so sỏnh, t? so sỏnh.
- ?n d?: ?n di v? A (s? v?t, s? vi?c du?c so sỏnh), phuong di?n so sỏnh, t? so sỏnh, ch? cũn v? B (s? v?t, s? vi?c dựng d? so sỏnh)
? m?t lo?i so sỏnh ng?m.
Ẩn dụ có gì giống và khác phép so sánh ?
nét tương đồng:( tuổi tác, tình yêu thương, sự chăm sóc chu đáo với con...)

Người Cha

VẾ A

VẾ B
So sánh
Ẩn dụ
như
Bác Hồ
So sỏnh d?c di?m v� tỏc d?ng c?a ba cỏch di?n d?t sau dõy:
Cỏch 1: Bỏc H? mỏi túc b?c
D?t l?a cho anh n?m

Cỏch di?n d?t bỡnh thu?ng
Cỏch 2: Bỏc H? nhu Ngu?i Cha
D?t l?a cho anh n?m
Cú s? d?ng so sỏnh
Cách 3: Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm
Có sử dụng ẩn dụ



Bài tập 1 ( Luyện tập - SGK Tr 69)
chỉ quan sát và miêu tả
So sánh và ẩn dụ
giàu tính hình tượng,
tính biểu cảm hơn.
Nhưng ẩn dụ làm
cho câu nói có tính
hàm súc cao hơn ,
tăng tính gợi hình,
gợi cảm cho sự
diễn đạt.
Hỡnh ?nh " m?t tr?i" trong cõu tho n�o du?i dõy du?c dựng theo l?i ?n d??
M?t tr?i m?c ? d?ng dụng.
Th?y anh nhu th?y m?t tr?i
Chúi chang khú ngú, trao l?i khú trao.
C. T? ?y trong tụi b?ng n?ng h?
M?t tr?i chõn lý chúi qua tim.
D. Bỏc H? nhu ỏnh m?t tr?i xua tan m�n dờm giỏ l?nh.
10
1.Các từ gạch dưới được dùng
để chỉ những hiện tượng hoặc sự
vật nào? Vì sao có thể ví như vậy?

Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.
( Nguyễn Đức Mậu)
-> ?n d? cỏch th?c
chỉ sự “nở hoa”
"l?a h?ng"
chỉ “màu đỏ” của hoa râm bụt
"th?p"
Tương đồng về cách thức thực hiện
Tương đồng về hình thức
-> ?n d? hỡnh th?c
-> ?n d? ph?m ch?t.
Nét tương đồng về : tuổi tác, tình yêu thương, sự chăm sóc chu đáo với con...



Người Cha


Bác Hồ
tương đồng về phẩm chất
11
2.Cách dùng từ trong
cụm từ gạch dưới có gì
đặc biệt so với cách nói
thông thường ?
Chao ôi, trông con sông,
vui như thấy nắng giòn tan
sau kì mưa dầm, vui như
nối lại chiêm bao đứt
quãng.
(Nguyễn Tuân)
-“nắng giòn tan”: Dùng giòn tan để nói về nắng là có sự chuyển đổi cảm giác

?n d? chuy?n d?i c?m giỏc.
Nắng to và rực rỡ
12
ẨN DỤ
II.Các kiểu ẩn dụ:
1. Tìm hiểu bài :
2. Ghi nhớ :
III.Luyện tập:

Có 4 kiểu ẩn dụ thường gặp là:
Ẩn dụ cách thức
Ẩn dụ hình thức
Ẩn dụ phẩm chất
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
13
BÀI TẬP
THẢO LUẬN NHÓM
( Bài tập 2- Luyện tập SGK Tr 70)
1
2
3
4
1p
3p
2p
4p
Bắt đầu
14

2a.Tìm các ẩn dụ hình tượng trong ví dụ dưới đây. Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau.
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây
( Tục ngữ)
- "k? tr?ng cõy": ngu?i lao d?ng, ngu?i t?o ra th�nh qu? ? cú nột tuong d?ng v? ph?m ch?t.
?n d? ph?m ch?t.
- "an qu?": s? hu?ng th? th�nh qu? lao d?ng
?cú nột tuong d?ng v? cỏch th?c.
?n d? cỏch th?c
15

2b.Tìm các ẩn dụ hình tượng trong ví dụ dưới đây. Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau.
Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
( Tục ngữ)
- Mực, đen: môi trường xấu, người xấu
đèn, sáng: môi trường tốt, người tốt
 tương đồng về phẩm chất
Ẩn dụ phẩm chất.
16

2c.Tìm các ẩn dụ hình tượng trong ví dụ dưới đây. Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau.
Thuyền về có nhớ bến chăng
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
( Ca dao)
- thuy?n: ch? ngu?i con trai nột gi?ng nhau l� hay di chuy?n, thay d?i.
- b?n: ch? ngu?i con gỏi, nột gi?ng nhau l� tớnh ch?t c? d?nh, b?n v?ng.
? cú nột tuong d?ng v? ph?m ch?t
?n d? ph?m ch?t.
17

2d.Tìm các ẩn dụ hình tượng trong ví dụ dưới đây. Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau.
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
( Viễn Phương)
“Mặt Trời trong lăng”:
chỉ Bác Hồ
có nét tương đồng về
phẩm chất: Bác đem đến
ánh sáng tự do cho dân tộc; mặt trời đem đến ánh sáng
cho muôn loài.
Ẩn dụ phẩm chất
Luật chơi
1
2
3
4
5
Nhóm 1
Nhóm 2
Nhóm 3
Nhóm 4
Bảng điểm
2
BT3 (Luyện tập SGK Tr70)
BÀI TẬP NHANH
TÌM NGÔI SAO MAY MẮN !
12
LUẬT CHƠI:
Có 5 ngôi sao, trong đó là 4 ngôi sao ẩn chứa 4 câu hỏi tương ứng và 1 ngôi sao may mắn.
Mỗi nhóm lần lượt chọn một ngôi sao.
* Nếu nhóm chọn ngôi sao và trả lời đầy đủ câu hỏi ẩn sau ngôi sao thì được 10 điểm, nếu trả lời sai không được điểm. Thời gian suy nghĩ là 15 giây.
* Nếu nhóm chọn ngôi sao ẩn sau là ngôi sao may mắn sẽ được cộng 10 điểm thưởng mà không phải trả lời câu hỏi, và được chọn ngôi sao tiếp theo để tham gia trả lời câu hỏi.
* Nếu nhóm chọn trả lời sai thì các nhóm khác dành quyền trả lời (bằng cách đưa tay). Nếu trả lời đúng được 5 điểm, trả lời sai không được điểm.
13
Thời gian:
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
15
14
13
12
11
14
3c. Tìm những từ ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
trong ví dụ sau và nêu lên tác dụng của
những ẩn dụ ấy trong việc miêu tả sự vật,
hiện tượng.
Ngoài thềm rơi chiếc lá đa
Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng.
( Trần Đăng Khoa)
1
- Ẩn dụ : mỏng
- Cảm nhận mới mẻ: tiếng rơi rất nhẹ, khẽ, chỉ dáng bay của lá.
Thời gian
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
11
12
13
14
15
15
3b. Tìm những từ ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
trong ví dụ sau và nêu lên tác dụng của
những ẩn dụ ấy trong việc miêu tả sự vật,
hiện tượng.
Cha lại dắt con đi trên cát mịn
Ánh nắng chảy đầy vai.
(Hoàng Trung Thông )
- Ẩn dụ : chảy
- Liên tưởng thú vị, mới mẻ, độc đáo:
ánh nắng rực rỡ, chan hoà, bao phủ mọi cảnh vật, con người.
4
Thời gian:
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
H?t gi?
13
15
14
12
11
16


3d. Tìm những từ ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
trong ví dụ sau và nêu lên tác dụng của
những ẩn dụ ấy trong việc miêu tả sự vật,
hiện tượng.
Em thấy cả trời sao
Xuyên qua từng kẻ lá
Em thấy cơn mưa rào
Ướt tiếng cười của bố
(Phan Thế Cải)
2
- Ẩn dụ : Ướt
Liên tưởng mới lạ, sinh động:
Cảm nhận của trẻ thơ về sự gần gũi
của thiên nhiên và con người.
Thời gian:
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
11
12
13
14
15

17
3a. Tìm những từ ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
trong ví dụ sau và nêu lên tác dụng của
những ẩn dụ ấy trong việc miêu tả sự vật,
hiện tượng.
Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn
ngẩng lên cho mùi hồi chín chảy qua mặt.
( Tô Hoài)
5
- Ẩn dụ : chảy
- Tạo liên tưởng mới lạ: mùi quả hồi như đọng lại, chảy tràn.
3
Ngôi sao may mắn !
18
1. Điền những từ thích hợp vào chỗ trống trong các câu văn sau để tạo phép ẩn dụ:
a. trầm bổng, ngọt ngào, du dương
Giai điệu của bài hát ấy thật…………………
b. phung phớ, nu?ng, tiờu x�i
Chỳng ta khụng nờn..................ti?n b?c c?a cha m?.
ngọt ngào
nướng
Bài tập bổ sung:
2. Xem tranh d?t cõu cú s? d?ng phộp ?n d?;
Sáng sớm, từ đằng đông, mặt trời đang từ từ nhô lên
thả những tia nắng vàng hắt xuống mặt biển.
Vào mùa hè, cây phượng nở những đoá hoa đỏ rực
làm sáng cả một góc trời.
Để có không khí trong lành, chúng ta hãy trồng
thật nhiều cây xanh.
Ẩn dụ cách thức:
Dựa vào sự tương đồng về cách thức thực hiện của sự vật, hiện tượng.
Ẩn dụ hình thức:
Dựa vào sự tương đồng về hình thức của sự vật, hiện tượng.
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác:
Dựa vào sự tương đồng về cảm giác của sự vật, hiện tượng.
CÁC KIỂU ẨN DỤ
ẨN DỤ LÀ GÌ?
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên của sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng nhằm làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
HỆ THỐNG KIẾN THỨC BÀI HỌC VỀ ẨN DỤ:
Ẩn dụ phẩm chất:
Dựa vào sự tương đồng về phẩm chất của sự vật, hiện tượng.
CỦNG CỐ
Ẩn dụ là gì? Có những kiểu ẩn dụ
thường gặp nào?

Học bài:
- Học ghi nhớ
- Làm bài tập còn lại
- Bài tập thêm: Tìm ẩn dụ trong tục ngữ, ca dao
Soạn bài: Luyện nói về văn miêu tả.
( SGK trang 71)
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
TIẾT HỌC KẾT THÚC

KÍNH CHÚC SỨC KHOẺ
BAN GIÁM KHẢO

CHÚC HỘI THI THÀNH CÔNG TỐT ĐẸP