Bài 23. Ẩn dụ

Nhiệt liệt chào mừng
các thầy cô giáo về dự tiết học !
Giáo viên thực hiện :HOÀNG VĂN TUẤN
Trường THCS :PHÌ NHỪ
Thế nào là so sánh ?Có mấy kiểu so sánh ?
Đó là những kiểu nào ?




- So sánh là đối chiếu sự vật,sự việc này với sự vật,sự
việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình,
gợi cảm cho sự diễn đạt.


Có 2 kiểu so sánh:
+So sánh ngang bằng.
+So sánh không ngang bằng.

KIỂM TRA BÀI CŨ

?
TIẾT 95: ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì?

1. Bài tập
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
(Minh Huệ)
?Hãy cho biết đoạn trích nằm trong tác phẩm nào? Chỉ ra nội dung của đoạn trích đó?

TIẾT 95: ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì?

1. Bài tập
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
(Minh Huệ)
-Đoạn trích nằm trong tác phẩm "Đêm nay Bác không ngủ" của nhà thơ Minh Huệ. Đoạn trích kể về cảnh anh đội viên ngắm nhìn Bác trong một đêm Bác không ngủ.

TIẾT 95: ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì?

1. Bài tập
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
(Minh Huệ)
?Cụm từ `` người cha `` trong đoạn thơ chỉ ai?
a. `` Người cha `` chỉ Bác Hồ.
?
? Tại sao em biết được điều đó?

TIẾT 95: ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì?

1. Bài tập
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
(Minh Huệ)
a. Cụm từ `` người cha `` chỉ Bác Hồ.
Bác và Người Cha có những phẩm chất giống nhau
+ Tuổi tác
+ Tình thương yêu,
+ Sự chăm sóc chu đáo đối với con…
-> Có những nét tương đồng về phẩm chất.
?

TIẾT 95: ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì?

1. Bài tập
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
(Minh Huệ)
a. Cụm từ `` người cha `` chỉ Bác Hồ.
?Em có nhận xét gì về cách nói này?
-> Có những nét tương đồng về phẩm chất.
- Cách gọi tên một sự vật hiện tượng này bằng tên sự vật hiện tượng khác có nét tương đồng (giống với nó).
-> Ẩn dụ.
Ví dụ 1:
Người là cha là Bác là anh
Quả tim lớn lọc trăm dòng máu đỏ.
( Tố Hữu)
Ví dụ 2:
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
( Minh Huệ)
? Em hãy so sánh cách gọi người cha trong hai đoạn thơ có điểm gì giống và khác nhau?
( Thảo luận nhóm 2 phút)
Ví dụ 1:
Người là cha là Bác là anh
Quả tim lớn lọc trăm dòng máu đỏ
( Tố Hữu)
Ví dụ 2:
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
( Minh Huệ)
So sánh:
* Giống: Đều so sánh Bác Hồ với người cha.
* Khác:
VD 1:Có đủ vế A (Bác Hồ), vế B ( Cha, Bác, anh) – Phép so sánh.
- VD 2: lược bỏ vế A ( Bác Hồ), còn vế B ( Người cha) - Ẩn dụ.
? Nếu dùng phép so sánh thì câu thơ của Minh Huệ phải nói đầy đủ như thế nào?
- Bác Hồ là vị cha già của dân tộc
Bài tập:
So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau đây:
Cách 1: Bác Hồ mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.


Cách 2: Bác Hồ như người cha
Đốt lửa cho anh nằm.

Cách 3: Người cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.

- Cách nói bình thường.
- Cách nói so sánh.
- Cách nói ẩn dụ:
-Thể hiện tình cảm kính yêu sâu sắc của anh đội viên đối với Bác


? Tác dụng của hình ảnh ẩn dụ là gì?

TIẾT 95: ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì?

1. Bài tập
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
(Minh Huệ)
a. Cụm từ `` người cha `` chỉ Bác Hồ.
-> Có những nét tương đồng về phẩm chất.
-> Ẩn dụ.
-> Tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt.
?
2. Ghi nhớ (SGK- trang 68).

GHI NHỚ
Ẩn dụ là cách gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
? Tìm những câu thơ câu văn mà em biết có sử dụng hình ảnh ẩn dụ?
- “Trên đầu tóc Bác sương ghi
Chắc đôi sợi đã bạc vì chúng con”.
(Tố Hữu)
VÍ DỤ.
- Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bông.
Chỉ có thuyền mới hiểu,
Biển mêng mông nhường nào.
Chỉ có biển mới biết,
Thuyền đi đâu về đâu.
(Xuân Quỳnh)

TIẾT 95: ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì?

1. Bài tập
?
2. Ghi nhớ (SGK- trang 68).
II.Các kiểu ẩn dụ.

1. Bài tập1.
Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.
(Nguyễn Đức Mậu)
?Đối tượng được miêu tả trong đoạn thơ trên?

TIẾT 95: ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì?

1. Bài tập
2. Ghi nhớ (SGK- trang 68).
II.Các kiểu ẩn dụ.

1. Bài tập1.
Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.
(Nguyễn Đức Mậu)
? Các từ thắp, lửa hồng miêu tả hiện tượng, đặc điểm gì của hàng cây râm bụt?

TIẾT 95: ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì?

1. Bài tập
2. Ghi nhớ (SGK- trang 68).
II.Các kiểu ẩn dụ.

1. Bài tập1
Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.
(Nguyễn Đức Mậu)
- thắp
lửa hồng
- chỉ sự “nở hoa”
chỉ “màu đỏ”
của hoa râm bụt.
? Căn cứ vào đâu để xác định được điều đó?
+ Lửa hồng: chỉ màu đỏ của hoa râm bụt -> dựa vào hình thức tương đồng.
+Thắp: Chỉ sự nở hoa -> giống nhau về cách thức thực hiện
-> Ẩn dụ cách thức.
-> Ẩn dụ hình thức.
?

TIẾT 95: ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì?

1. Bài tập
2. Ghi nhớ (SGK- trang 68).
II.Các kiểu ẩn dụ.

1. Bài tập1
-> Ẩn dụ cách thức.
-> Ẩn dụ hình thức.
?
2. Bài tập 2.

Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng.
( Nguyễn Tuân)

?Em có nhận xét gì về cách dùng từ của tác giả?
-> cách dùng từ ngữ ví von độc đáo.

TIẾT 95: ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì?

1. Bài tập
2. Ghi nhớ (SGK- trang 68).
II.Các kiểu ẩn dụ.

1. Bài tập1
-> Ẩn dụ cách thức.
-> Ẩn dụ hình thức.
2. Bài tập 2.

Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng.
(nguyễn Tuân)
? Em hiểu ntn là giòn tan?
- > giòn tan là từ miêu tả âm thanh, đối tượng của vị giác.

TIẾT 95: ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì?

1. Bài tập
2. Ghi nhớ (SGK- trang 68).
II.Các kiểu ẩn dụ.

1. Bài tập1
-> Ẩn dụ cách thức.
-> Ẩn dụ hình thức.
2. Bài tập 2.

Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng.
(nguyễn Tuân)
? Từ giòn tan trong ví dụ trên lại là đối tượng của giác quan nào?
- “Giòn tan” là đối tượng của thị Thị giác.
?Trong câu văn trên đã có sự chuyển đổi cảm giác ntn?
- chuyển đổi vị giác sang thị giác.

TIẾT 95: ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì?

1. Bài tập
2. Ghi nhớ (SGK- trang 68).
II.Các kiểu ẩn dụ.

1. Bài tập1
-> Ẩn dụ cách thức.
-> Ẩn dụ hình thức.
2. Bài tập 2.

Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng.
(nguyễn Tuân)
? qua tìm hiểu, em thấy tác giả đã sủ dụng kiểu ẩn dụ nào?
- “Giòn tan” là đối tượng của thị Thị giác.
- chuyển đổi vị giác sang thị giác.
-> Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
?Sự chuyển đổi cảm giác ấy mang lại tác dụng nào cho sự diễn đạt?
-> Tạo nên sự liên tưởng thú vị.
?

TIẾT 95: ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì?

1. Bài tập
2. Ghi nhớ (SGK- trang 68).
II.Các kiểu ẩn dụ.

a. Bài tập1
-> Ẩn dụ cách thức.
-> Ẩn dụ hình thức.
b. Bài tập 2.
-> Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
c. Bài tập 3.
?
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
(Minh Huệ)
?Hình ảnh Người cha - Bác Hồ có nét tương đồng gì?
-Tương đồng về phẩm chất (cùng có phẩm chất như nhau)
?Vây theo em đó là phép ẩn dụ nào?
-> Ẩn dụ phẩm chất.
2. Ghi nhớ ( SGK- 69) ).
-> Tạo nên sự liên tưởng thú vị.
1. Bài tập1

GHI NHỚ
Có 4 kiểu ẩn dụ thường gặp là:
- Ẩn dụ hình thức
- Ẩn dụ cách thức
- Ẩn dụ phẩm chất
- Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
I. Ẩn dụ là gì?
II. Các kiểu ẩn dụ
III. Luyện tập
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 2:
Tìm các ẩn dụ, Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau.
a, Ăn quả nhớ kẻ trồng cây
( Tục ngữ)
b. Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
( Tục ngữ)
c. Thuyền về có nhớ bến chăng
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
( Ca dao)

d. Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
( Viễn Phương)
a. Ăn quả - sự thừa hưởng thành quả người lao động – Tương đồng cách thức.
- Kẻ trồng cây -Người tạo ra thành quả - Tương đồng phẩm chất.
=>Lời khuyên khi hưởng thụ thành quả phải nhớ ơn những người làm ra thành quả.
d. Mặt trời trong lăng – Bác Hồ -Tương đồng về phẩm chất.

TIẾT 95: ẨN DỤ
?

b, Mực , đen có nét tương đồng về phẩm chất với cái xấu. Đèn , sáng có nét tương đồng về phẩm chất với cái tốt, cái hay, cái tiến bộ.
c, Thuyền chỉ người đi xa, Bến chỉ người ở lại
=> Đây là những ẩn dụ phẩm chất.
I. Ẩn dụ là gì?
II. Các kiểu ẩn dụ
III. Luyện tập
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 2:
b. Cha lại dắt con đi trên cát mịn
Ánh nắng chảy đầy vai
( Hoàng Trung Thông)
c.Ngoài thềm rơi chiếc lá đa
Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng.
( Trần Đăng khoa)
3. Bài tập 3: tìm những ẩn dụ chuyển
đổi cảm giác, nêu tác dụng của những
ẩn dụ ấy.
d. Em thấy cả trời sao
Xuyên qua từng kẽ lá
Em thấy cơn mưa rào
Ướt tiếng cười của bố
( Phan Thế cải)
Buổi sáng mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt.
( Tô Hoài)
Chảy:

-> Liên tưởng độc đáo có giá trị biểu cảm cao.

TIẾT 95: ẨN DỤ
- Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác (chuyển đổi từ khướu giác sang thị giác)
?
I. Ẩn dụ là gì?
II. Các kiểu ẩn dụ
III. Luyện tập
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 2:
3. Bài tập 3:

TIẾT 95: ẨN DỤ
?

CỦNG CỐ - DẶN DÒ:
? Ẩn dụ là gì? tác dụng?


? Có những kiểu ẩn dụ nào?
+ Ẩn dụ hình thức + Ẩn dụ phẩm chất
+ Ẩn dụ cách thức + Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
Gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hinhg gợi cảm cho sự diễn đạt.
Học bài, hoàn chỉnh các bài tập
Làm bài tập 3, 4 (SGK) và SBT.
Soạn bài : Hoán dụ
Chúc các thầy cô giáo mạnh khoẻ
Chúc các em chăm ngoan, học giỏi
Người thực hiện: HOÀNG TUẤN
TRƯỜNG THCS PHÌ NHỪ