Bài 23. Ẩn dụ

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH THÂN MẾN
Nêu các kiểu nhân hóa?
Cho VD có sử dụng một trong các kiểu nhân hóa?
KiỂM TRA BÀI CŨ
TIẾT 95:
TUẦN 26
^
,
.
Tìm hiểu VD1 SGK/68:
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
I- Ẩn dụ là gì?
Cụm từ “Người Cha” dùng để chỉ ai?
Tại sao có thể ví như vậy?
Vì Bác với người cha có những phẩm chất giống nhau (tuổi tác, tình yêu thương, sự chăm sóc, quan tâm,…)
Nếu so sánh đầy đủ, thì em sẽ diễn đạt như thế nào?
Bác Hồ như người cha
Người Cha mái tóc bạc
Cách nói “Người Cha mái tóc bạc” có gì giống và khác với phép so sánh “Bác Hồ như người cha”?
*Giống nhau:
- Đều ví Bác Hồ như Người Cha.
- Đều tạo cho câu nói có tính hình tượng, tính biểu cảm cao hơn so với cách nói bình thường.
(Bác Hồ mái tóc bạc)
So sánh:

Bác Hồ như người cha
Vế A Vế B


Ẩn dụ:

Người cha mái tóc bạc
Vế B
 Ẩn đi vế A
Hãy cho biết, giữa hai cách viết, cách nào làm cho câu thơ hay hơn, hàm súc hơn?
Qua VD vừa phân tích, hãy cho biết ẩn dụ là gì?
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
Trong khổ thơ này, cách nói ẩn dụ có tác dụng gì?
Làm cho hình ảnh Bác Hồ gần gũi, thân thương.
Hãy cho biết ẩn dụ có tác dụng gì?
Làm cho lời thơ, lời văn có tính hàm súc, tăng sức gợi hình, gợi cảm.
Tìm hiểu VD1 SGK/68:
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
Người Cha  Bác Hồ
Có nét tương đồng về: tuổi tác, tình thương yêu, sự chăm sóc, lo lắng, quan tâm,…
Ẩn dụ
2. Ghi nhớ: SGK/58

I- Ẩn dụ là gì?
Bài tập 1: So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt:
-Cách 1:
Bác Hồ mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
-Cách 2:
Bác Hồ như Người Cha
Đốt lửa cho anh nằm.
-Cách 3:
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
Câu diễn đạt bình thường, miêu tả trực tiếp, không sử dụng phép tu từ.
So sánh, làm cho cách diễn đạt sinh động hơn.
Ẩn dụ, tạo những liên tưởng, làm cho cách diễn đạt có tính hình tượng và tính hàm súc cao.
Tìm hiểu VD2 SGK/68,69:
a. Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
 Ẩn dụ phẩm chất.
II- Các kiểu ẩn dụ:
Giữa Bác và người cha tương đồng về điều gì?
Tương đồng về phẩm chất
“Về thăm nhà Bác làng sen
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.”
(Nguyễn Đức Mậu)
Trong câu thơ của Nguyễn Đức Mậu, từ “thắp” dùng để chỉ sự vật, hiện tượng nào?
Từ “thắp” dùng để chỉ sự nở hoa
Vì sao có thể so sánh được như vậy?
Hoa nở  thắp lửa: giống nhau về cách thực hiện.
Từ “lửa hồng” dùng để chỉ sự vật, hiện tượng nào?
Lửa hồng chỉ màu đỏ của hoa, đỏ như ngọn lửa.
Hoa râm bụt  lửa hồng: tương đồng về màu sắc
-“Thắp”  nở hoa
Ẩn dụ cách thức.
“Lửa hồng”  hoa râm bụt
 Ẩn dụ hình thức.
c. Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng. (Nguyễn Tuân)
Em hiểu nắng giòn tan là nắng như thế nào?
Nắng giòn tan là nắng to, rực rỡ.
Người ta thường dùng giòn tan để chỉ đặc điểm của cái gì?
Bánh hoặc
thức ăn
Vậy giòn tan được cảm nhận qua giác quan nào?
Vị giác
Vậy nắng có thể cản nhận được bằng vị giác không?
Thị giác
Chuyển đổi cảm giác
“Nắng giòn tan”  nắng to, rực rỡ.
 Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
Qua các VD trên, hãy cho biết có mấy kiểu ẩn dụ?
Có bốn kiểu ẩn dụ thường gặp:
+Ẩn dụ hình thức;
+Ẩn dụ cách thức;
+Ẩn dụ phẩm chất;
+Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
II- Các kiểu ẩn dụ:
Tìm hiểu VD2 SGK/68,69.
Ghi nhớ: SGK/69
Bài 2: Tìm các ẩn dụ và tìm sự tương đồng

a) Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
-“Ăn quả”: thừa hưởng thành quả của cha ông  Tương đồng cách thức.
-“Kẻ trồng cây”: cha ông, người đi trước, các chiến sĩ cách mạng.  Tương đồng phẩm chất.
 Khuyên mọi người khi được hưởng thụ thành quả phải nhớ ơn người lao động đã vất vả mới tạo ra được thành quả đó.
b) Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng
-“Mực”, “đen”: có sự tương đồng với những hoàn cảnh xấu, người xấu.  Tương đồng phẩm chất.
-“Đèn”, “sáng”: có sự tương đồng với hoàn cảnh tốt, người tốt.  Tương đồng phẩm chất.
 Tầm quan trọng của môi trường sống, khuyên chúng ta phải chọn môi trường sống tốt đẹp, chọn bạn tốt mà chơi.
c) Thuyền về có nhớ bến chăng
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
- Thuyền: chỉ người đi, người con trai.  Tương đồng phẩm chất
Bến: chỉ người ở lại, người con gái.
 Tương đồng phẩm chất
Sự thủy chung, gắn bó của đôi lứa
yêu nhau.
d) Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng
Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ.
- “Mặt trời đi qua trên lăng”: mặt trời đã được nhân hóa.
- “Mặt trời trong lăng”: hình ảnh ẩn dụ, ngầm chỉ Bác Hồ.  Tương đồng phẩm chất
 Bác Hồ đã đem lại cho đất nước và dân tộc những thành quả cách mạng vô cùng to lớn, ấm áp, tươi sáng như mặt trời.
Bài 3: Tìm các ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và cho biết tác dụng:
a) Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt.
“Thấy mùi”: thị giác  khứu giác
“Thấy mùi hồi chín chảy qua mặt”: khứu giác  xúc giác.
 Tạo liên tưởng mới lạ  ngửi thấy mùi hồi chín bay ngang mũi.
b) Cha lại dắt con đi trên cát mịn
Ánh nắng chảy đầy vai.
- Thị giác xúc giác.
 Tạo liên tưởng mới lạ  tăng sức gợi cảm của ánh nắng ấm lan trên vai áo.
c) Ngoài thềm ơi chiếc lá đa
Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng.
-Thính giác  xúc giác.
 Mới lạ, độc đáo, thú vị  gợi tiếng lá rơi nhẹ.
d) Em thấy cả trời sao
Xuyên qua từng kẽ lá
Em thấy cơn mưa rào
Ướt tiếng cười của bố.
- Xúc giác  thính giác.
 Mới lạ, sinh động  tăng sức gợi cảm cho cơn mưa rào: tiếng mưa hòa với tiếng bố cười giòn tan.
Bài 4: Chính tả (nghe – viết): “Buổi học cuối cùng” (từ “Tuy nhiên, thầy vẫn đủ can đảm … lớn lao đến thế”).
BTVN
Học bài, thuộc VD và ghi nhớ.
Hoàn thiện bài tập vào vở bài tập Ngữ Văn.
Chuẩn bị “Luyện nói về văn miêu tả”
Chuẩn bị bài “Luyện nói về văn miêu tả”
Chia lớp thành 4 nhóm:
Nhóm 1: Câu 1 SGK/71.
Nhóm 2: Câu 2 SGK/71 (trả lời câu a, b, c, d thành một đoạn văn).
Nhóm 3,4:Câu 3 SGK/71.
Mỗi nhóm cử một đại diện lên trình bày trước lớp.
Để tả quang cảnh lớp học trong “Buổi học cuối cùng”, em cần lập dàn ý gồm các chi tiết:
Cảnh lớp học trong buổi học cuối cùng như thế nào?
Thầy Ha-men đã chuẩn bị tiết học như thế nào?
Tại sao tờ mẫu lại viết “chữ rông” rất đẹp, có nội dung: “Pháp, An-dát, Pháp, An-dát”?
Chi tiết nào thể hiện lớp học im phăng phắc?
2. Tả hình ảnh thầy giáo Ha-men:
Thầy Ha-men trong buổi học cuối cùng là người thầy như thế nào?
Trang phục của thầy như thế nào? Có khác với mọi ngày không?
Giọng nói của thầy như thế nào?
Cử chỉ, thái độ của thầy khi Phrăng đến lớp muộn, không thuộc bài?
Nét mặt, lời nói và hành động của thầy vào cuối buổi học như thế nào?
3. Tả hình ảnh thầy giáo trong phút xúc động, khi gặp gỡ học trò sau bao nhiêu năm xa cách:
Mở bài: Giới thiệu ngày 20/11 được cùng mẹ đến thăm thầy giáo cũ của mẹ.
Thân bài: Tả hình ảnh thầy:
+ Thầy ra đón tiếp ra sao?
+Nét mặt thầy như thế nào?
+ Hình dáng, thái độ, lời nói, cử chỉ của thầy như thế nào?
+…
- Kết bài: Nêu cảm nghĩ của em về thầy giáo của mẹ.
CHÚC SỨC KHỎE
QUÝ THẦY CÔ
VÀ
CÁC EM HỌC SINH