Bài 23. Ẩn dụ

LỚP 6/11
KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ ĐẾN DỰ GIỜ VỚI LỚP
KIỂM TRA BÀI CŨ
Nêu ý nghĩa khổ thơ cuối của bài “ Đêm nay Bác không ngủ” ?
ẨN DỤ
Bài 23 :
Tiết 95 :
Tiết 95 : Bài 23 :
ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì ?
1. Ví dụ: (SGK/68)
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
Minh Huệ
Cụm từ “Người cha” dùng để chỉ ai ?
Dùng để chỉ Bác Hồ
Người cha mái tóc bạc
 Người cha chỉ Bác Hồ
Vì sao Bác Hồ được ví như người cha ?
Bác với Người Cha có những phẩm chất giống nhau: tuổi tác, tình thương yêu, sự chăm sóc chu đáo đối với con…
 Vì Bác với người cha có những phẩm chất giống nhau.
ẩn dụ
Tiết 95 : Bài 23 :
ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì ?
1. Ví dụ: (SGK/68)
Người cha mái tóc bạc
ẩn dụ
Người cha chỉ Bác Hồ
 Vì Bác với người cha có những phẩm chất giống nhau.
 Bài tập nhanh:
So sánh hai cụm từ Người Cha trong hai câu thơ sau, Có điểm gì giống và khác nhau ?
1) Người Cha mái tóc bạc.
2) Bác Hồ người Cha của chúng con.
- Giống: Đều so sánh Bác Hồ với người Cha.
- Khác: Câu 1 không có vế A(sự vật được so sánh) chỉ có vế B (sự vật dùng để so sánh).
Câu 2 có đầy đủ cả hai vế A và B.
 Khi phép so sánh lược bỏ vế A người ta gọi đó là so sánh ngầm(ẩn kín)=> đó là phép ẩn dụ.
Ẩn dụ là gì ?
Ẩn dụ là gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên sự vật hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
2. Ghi nhớ 1: SGK/68
Tiết 95 : Bài 23 :
ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì ?
1. Ví dụ: (SGK/68)
Người cha mái tóc bạc
ẩn dụ
Người cha chỉ Bác Hồ
Vì Bác với người cha có những phẩm chất giống nhau.
2. Ghi nhớ 1: SGK/68
Bài tập 1 (SGK/69)
- Cách 1: Cách diễn đạt bình thường
- Cách 2: Cách diễn đạt có sử dụng phép so sánh
- Cách 3: Cách diễn đạt có sử dụng phép ẩn dụ
 So sánh và ẩn dụ là các phép tu từ tạo cho câu nói có tính hình tượng, biểu cảm hơn so với cách nói bình thường nhưng ẩn dụ làm cho câu nói có tính hàm súc cao hơn.
Ẩn dụ có tác dụng gì ?
Làm cho câu văn, câu thơ có tính hàm súc, tăng tính gợi hình gợi cảm.
3. Ghi nhớ 2: SGK/68
Tiết 95 : Bài 23 :
ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì ?
1. Ví dụ: (SGK/68)
Người cha mái tóc bạc
ẩn dụ
Người cha chỉ Bác Hồ
Vì Bác với người cha có những phẩm chất giống nhau.
2. Ghi nhớ 1: SGK/68
Bài tập 1 (SGK/69)
3. Ghi nhớ 2: SGK/68
Câu hỏi thảo luận:
Các em hãy tìm hình ảnh ẩn dụ trong những câu thơ sau ? Cho biết hình ảnh ẩn dụ đó chỉ gì ?
Vân xem trang trọng khác vời,
Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang.
Hoa cười ngọc thốt đoan trang,
Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da.
(Chị em Thúy Kiều_ Nguyễn Du)
Khuôn trăng  khuôn mặt
Nét ngài  hình dáng
Hoa cười  miệng cười
Ngọc thốt  lời nói
Tiết 95 : Bài 23 :
ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì ?
1. Ví dụ: (SGK/68)
Người cha mái tóc bạc
ẩn dụ
Người cha chỉ Bác Hồ
Vì Bác với người cha có những phẩm chất giống nhau.
2. Ghi nhớ 1: SGK/68
 Bài tập 1 (SGK/69)
3. Ghi nhớ 2: SGK/68
Vân xem trang trọng khác vời,
Khuôn mặt đầy đặn hình dáng nở nang.
Miệng cười lời nói đoan trang,
Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da.
(Chị em Thúy Kiều_ Nguyễn Du)
Nếu thay các từ in gạch chân bằng những từ trên thì câu thơ sẽ như thế nào ?
Tiết 95 : Bài 23 :
ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì ?
Ví dụ: (SGK/68)
2. Ghi nhớ 1: SGK/68
Bài tập 1 (SGK/69)
3. Ghi nhớ 2: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
1. Ví dụ: (SGK/68,69)
 Câu hỏi thảo luận:
? Các từ gạch chân dưới đây dùng để chỉ các sự vật hiện tượng nào ? Vì sao ví như vậy ? Thuộc kiểu ẩn dụ nào ?
a, Người cha mái tóc bạc.
b, Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.
c, Chao ôi, trông con sông, vui như nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng.
a, Người cha mái tóc bạc
 Người cha chỉ Bác Hồ : Vì Bác quan tâm chăm lo cho tất cả mọi người như một người cha già. Bác là người có tấm lòng như người cha (sự tương đồng về phẩm chất).
 Ẩn dụ phẩm chất
b, Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.
 Thắp chỉ sự nở hoa của hàng râm bụt : Vì hàng râm bụt nở hoa giống như thắp lửa (giống nhau về cách thức thực hiện).
Ẩn dụ cách thức
 Lửa hồng chỉ màu đỏ của hoa râm bụt : Vì hoa râm bụt có màu đỏ rất giống lửa (2 sự vật ấy có màu sắc tương đồng).
 Ẩn dụ hình thức
a, Người cha mái tóc bạc  Ẩn dụ phẩm chất (Người Cha – Bác Hồ)
b, Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.
 Ẩn dụ hình thức (Lửa hồng – “màu đỏ”)
 Ẩn dụ cách thức (thắp – “nở hoa”)
c, …nắng giòn tan…
ẩn dụ
Chỉ đặc điểm của cái bánh.
Bánh cảm nhận bằng vị giác.
Nắng cảm nhận bằng thị giác.
 (nắng) giòn tan  (nắng) “to , rực rỡ”. (Sử dụng giòn tan để nói về nắng là có sự chuyển đổi cảm giác vì có sự tương đồng về cảm giác).
 Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
c, …nắng giòn tan…
 Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác ((nắng) giòn tan – (nắng) “to, rực rỡ”).
Có mấy kiểu ẩn dụ ?
2. Ghi nhớ 3: SGK/68
Tiết 95 : Bài 23 :
ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì ?
Ví dụ: (SGK/68)
2. Ghi nhớ 1: SGK/68
 Bài tập 1 (SGK/69)
3. Ghi nhớ 2: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
1. Ví dụ: (SGK/68,69)
2. Ghi nhớ 3: SGK/68
III. Luyện tập:
Bài tập 2: SGK / 70
Tìm các ẩn dụ trong các ví dụ dưới đây. Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau ?
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây
(tục ngữ )
Thời gian
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
15
14
13
12
11
Hết giờ
Ẩn dụ: ăn quả, kẻ trồng cây
Quả ở đây là chỉ thành quả (vật chất, tinh thần) do người khác mang lại.
Kẻ trồng cây là người tạo ra thành quả.
Tìm các ẩn dụ trong các ví dụ dưới đây. Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau.
Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng
(Tục ngữ)
Thời gian
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
15
14
13
12
11
Hết giờ
Ẩn dụ: mực, đen, đèn, sáng
mực, đen: là chỉ cái xấu
đèn, sáng: là chỉ cái tốt
Thuyền về có nhớ bến chăng
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
(Ca dao)
Tìm các ẩn dụ trong các ví dụ dưới đây. Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau.
Thời gian
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
15
14
13
12
11
Hết giờ
thuyền, bến
Thuyền: Là chỉ người con trai, người đi xa
Bến: Là chỉ người con gái, người ở lại
Ngày ngày mặt trời đi qua bên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
(Viễn Phương)
Thời gian
Tìm các ẩn dụ trong các ví dụ dưới đây. Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau.
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
15
14
13
12
11
Hết giờ
Mặt trời
Mặt trời trong lăng là chỉ Bác Hồ
Tiết 95 : Bài 23 :
ẨN DỤ
I. Ẩn dụ là gì ?
Ví dụ: (SGK/68)
2. Ghi nhớ 1: SGK/68
 Bài tập 1 (SGK/69)
Ghi nhớ 2: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
Ví dụ: (SGK/68,69)
III. Luyện tập:
Bài tập 2: SGK/70
Bài tập 3: SGK / 70
(Thảo luận nhóm)
Tiết 95 : Bài 23 :
ẨN DỤ
THẢO LUẬN NHÓM :
Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt. (NHÓM 1)
b. Cha lại, dắt con đi trên cát mịn
Ánh nắng chảy đầy vai. (NHÓM 2)
C. Ngoài thềm rơi chiếc lá đa
Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng. (NHÓM 3)
d. Em thấy cả trời sao
Xuyên qua từng kẻ lá
Em thấy cơn mưa rào
Ướt tiếng cười của bố. (NHÓM 4)
Đáp án:
Thấy mùi : khứu giác  Thị giác
Chảy : xúc giác  Thính giác
b) Chảy : Xúc giác  thính giác
c) Mỏng : xúc  giác thính giác
d) Ướt : xúc giác, thị giác  thính giác
Tác dụng: Tạo ra sự liên tưởng mới lạ, sinh động
Tiết 95 : Bài 23 :
ẨN DỤ
Củng cố :
Dặn dò :
- Về nhà học bài và hoàn chỉnh các bài tập.
- Làm lại các bài tập (SGK) và SBT.
- Soạn bài mới: Hoán dụ
Trân trọng kính chào quí Thầy Cô
Chúc quí Thầy Cô dồi dào sức khỏe !
Chúc các em luôn học tốt !