Bài 23. Ẩn dụ

TRƯỜNG THCS TÂN BÌNH
Tổ: Văn – GDCD

GVTH: Nguyễn Mỹ hạnh
Chào mừng
quý thầy cô và
các em học sinh
Kiểm tra bài cũ
Nhân hóa là gì? Có mấy kiểu nhân hóa?
Lấy 1 ví dụ về phép nhân hóa và cho biết nó thuộc kiểu nhân hóa nào?
Nhân hóa là gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật…

bằng những từ vốn được dùng để gọi hoặc tả

con người; làm cho thế giới loài vật, cây cối, đồ vật…

trở nên gần gũi với con người, biểu thị được những

suy nghĩ, tình cảm của con người.
Có 3 kiểu nhân hóa:
Dùng những từ vốn gọi người để gọi vật
2. Dùng những từ vốn chỉ hoạt động, tính chất của người để chỉ hoạt động, tính chất của vật
3. Trò chuyện, xưng hô với vật như với người
Ẩn dụ
Tiết 95
Người Cha  chỉ Bác Hồ
Có nét tương đồng: tuổi tác, tình yêu thương, chăm sóc ân ần, chu đáo…
“Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.” (Minh Huệ)
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
=> Ví Bác như Người Cha vì Bác Hồ với Người Cha có những nét tương đồng (tuổi tác, tình thương yêu, sự chăm sóc chu đáo đối với con…)
1. Xét ví dụ:
Hãy giải thích vì sao có thể ví Bác Hồ như Người Cha?
I. Ẩn dụ là gì?
Trong khổ thơ sau, cụm từ Người Cha
được dùng để chỉ ai?

Tại sao tác giả không viết là Bác Hồ

mà lại viết là Người Cha?
Tác dụng : giúp cho hình ảnh B.Hồ

trở nên gần gũi, cụ thể

-> câu thơ có tính hàm xúc cao
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
2. Ghi nhớ: SGK/68
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên của sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau đây:(BT1/69)
Bác Hồ mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
Bác Hồ như Người cha Đốt lửa cho anh nằm
Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
(Minh Huệ)
Cách 1:
Cách 2:
Cách 3:
diễn đạt bình thường
diễn đạt có sử dụng phép so sánh
diễn đạt có sử dụng phép ẩn dụ
Ẩn dụ có tác dụng tạo cho câu nói có tính hình tượng, biểu cảm và hàm súc hơn so với phép so sánh và cách nói bình thường.
(Không có tính nghệ thuật)
(Có tính gợi hình, gợi cảm, hàm súc)
(Có tính gợi hình, gợi cảm)
Phép so sánh và ẩn dụ có điểm gì giống và khác nhau?
Bác Hồ như Người cha Đốt lửa cho anh nằm
Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
(Minh Huệ)
Cách 2:
Cách 3:
diễn đạt có sử dụng phép so sánh
diễn đạt có sử dụng phép ẩn dụ
Vế A
Vế B
Vế B
Vế A (ẩn đi)
Bác Hồ
- Giống nhau: có nét tương đồng, có tính gợi hình, gợi cảm.
Khác nhau:
+ So sánh: thường có 2 vế (vế A và vế B) để đối chiếu.
+ Ẩn dụ: chỉ có 1 vế dùng để so sánh (vế B), còn vế được so sánh (vế A) thì ẩn đi (hiểu ngầm). Chính vì vậy ẩn dụ còn được gọi là so sánh ngầm, kín đáo làm cho câu nói hàm súc hơn.
Vd1:
Người Cha -> Bác Hồ
-> Ẩn dụ phẩm chất

II. Các kiểu ẩn dụ
1. Xét ví dụ:
“Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.” (Minh Huệ)
Hãy cho biết hình ảnh “Người Cha” và “Bác Hồ” có sự tương đồng về điểm nào?
=> có những phẩm chất giống nhau (tuổi tác, tình thương yêu, sự chăm sóc chu đáo đối với con…)
Vd2. “Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng”.
(Nguyễn Đức Mậu)
thắp
lửa hồng
chỉ sự “nở hoa”
chỉ “màu đỏ” của hoa râm bụt.
 Tương đồng về cách thức
 Tương đồng về hình thức
Vd2
+ thắp  chỉ sự nở hoa
+ lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
 ẩn dụ cách thức
Từ “thắp” và “lửa hồng” được dùng để chỉ sự vật, hiện tượng nào?
II. Các kiểu ẩn dụ

1. Xét ví dụ:
Vd1:
Người Cha -> Bác Hồ
-> Ẩn dụ phẩm chất
chuyển đổi cảm giác
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
2. Ghi nhớ: SGK/69
Vd3. “Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng” (Nguyễn Tuân)
Thị giác
Vị , thính giác
(nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ
+ lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
 ẩn dụ cách thức
II. Các kiểu ẩn dụ

1. Xét ví dụ:
Vd1:
Người Cha -> Bác Hồ
-> Ẩn dụ phẩm chất
Vd2
+ thắp  chỉ sự nở hoa
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau
III. Luyện tập
Bài tập 2
b/ Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng
“cái xấu”
“cái tốt, cái hay, cái tiến bộ”
=> ẩn dụ phẩm chất
c/ thuyền về có nhớ bến chăng
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
“người ở lại”
“người đi xa”
=> Ẩn dụ phẩm chất
d/ Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
“Bác Hồ”
(Viễn Phương)
mực, đen
đèn, sáng
thuyền
bến
mặt trời
=> Ẩn dụ phẩm chất
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây
ăn quả
kẻ trồng cây
Sự hưởng thụ thành quả lao động
người tạo ra thành quả
=> ẩn dụ phẩm chất
=> ẩn dụ cách thức
a/
b. – mực, đen  “cái xấu”
– đèn, sáng  “cái tốt, cái hay, cái tiến bộ”
c. – thuyền  “người đi xa”
– bến  “người ở lại”
a. – ăn quả  “Sự hưởng thụ thành quả lao động”.
– kẻ trồng cây  “người tạo ra thành quả”.
d. – mặt trời  “Bác Hồ”.
III. Luyện tập
Bài tập 2
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau
Bài tập 3.
Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng.
a/ Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín qua mặt. (Tô Hoài)
c/ cha lại dắt con đi trên cát mịn
Ánh nắng đầy vai (Hoàng Trung Thông)
chảy
chảy
Khứu giác
Thị giác
Cảm nhận sự lan tỏa của mùi hồi chín
Xúc giác
Thị giác
Cảm nhận sự tràn chảy của ánh nắng.
Bài tập 3.
Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng.
c/ Ngoài thềm rơi chiếc lá đa
Tiếng rơi rất như là rơi nghiêng. (Trần Đăng Khoa)
mỏng
Xúc giác
Thính giác
Thị giác
Cảm nhận được độ dày mỏng của chiếc lá rơi.
d/ Em thấy cả trời sao Xuyên qua từng kẽ lá Em thấy cơn mưa rào tiếng cười của bố.
(Phan Thế Cải)
Thị giác
Ướt
Xúc giác
Cảm nhận được niềm vui của người bố.
Bài tập 3.
Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng.
4
3
6
5
2
1
7
TRÒ CHƠI CỦNG CỐ
6

Ẩn dụ hình thức
Ẩn dụ cách thức
Nét tương đồng
Tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt
Phép tu từ ẩn dụ còn được gọi là gì?
“Dưới trăng quyên đã gọi hè – Đầu tường lửa lựu lập lòe đâm bông” từ “lửa lựu” thuộc kiểu ẩn dụ nào?
So sánh ngầm
1
3
Ẩn dụ phẩm chất
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
ẨN DỤ
Từ “mặt trời” trong câu thơ sau thuộc kiểu ẩn dụ nào?
“Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lí chói qua tim”
4
5
Cho biết kiểu ẩn dụ trong câu thơ “Một tiếng chim kêu sáng cả rừng”?
6
7
Câu tục ngữ “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn” được sử dụng kiểu ẩn dụ nào?
2
Việc sử dụng phép tu từ ẩn dụ trong thơ, văn nhằm mục đích gì?
Ẩn dụ dựa vào đâu để gọi tên sự vật, sự việc này bằng tên sự vật, sự việc khác?
IV. Dặn dò
Học thuộc ghi nhớ
Hoàn thành các bài tập
Soạn bài “Luyện nói về văn miêu tả”
Cảm ơn quý thầy cô
Chúc các em
có một buổi học thật thú vị