Bài 23. Ẩn dụ

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY, CÔ GIÁO VỀ DỰ TIẾT DẠY
MÔN NGỮ VĂN 6
Tiết 95
ẨN DỤ
Người dạy: Bïi Thanh H¶i – THCS Tu©n §¹o
Kiểm tra bài cũ
(Hình thức: Vấn đáp và trắc nghiệm)
- Thế nào là nhân hóa?
- Nhân hóa có những tác dụng gì?
 Em hãy nối nội dung cột (A) với cột (B) sao cho phù hợp và ghi ra bảng. (VD: 1 – a)

Chính xác
Bài tập trắc nghiệm
MÔN NGỮ VĂN 6
Bài 23, tiết 95
ẨN DỤ
ẨN DỤ
ẨN DỤ
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68)
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
(Minh Huệ)
Trong khổ thơ trên, cụm từ "Người Cha" dùng để chỉ ai? Vì sao có thể ví như vậy?
? Cụm từ Người Cha dùng để chỉ Bác Hồ.
? Vì Bác và Người Cha có những phẩm chất giống nhau như: Sự thương yêu, chăm sóc chu đáo với các con...
Bài 23, tiết 95: ẨN DỤ
I - ẨN DỤ LÀ GÌ ?
Bài 23, tiết 95: ẨN DỤ
I - ẨN DỤ LÀ GÌ ?
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68)
? Người Cha chỉ Bác Hồ.
? Vì Bác và Người Cha có những phẩm chất giống nhau.
Cách nói trên gọi là ẩn dụ.
Vậy, em h·y cho biết ẩn dụ là gì ?
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
Theo Từ điển tiếng Việt, Ẩn dụ là:
Phép dùng từ ngữ dựa trên sự so sánh ngầm.
VD: Nói “tuổi xanh” là lối nói ẩn dụ.
CẤU TẠO CỦA PHÉP SO SÁNH

Em hãy nêu sự giống nhau và khác nhau giữa so sánh và ẩn dụ (so s¸nh ngầm).
CẤU TẠO CỦA PHÉP SO SÁNH NGẦM (Ẩn dụ)
Sự giống nhau và khác nhau giữa Ẩn dụ và So sánh:
CẤU TẠO CỦA PHÉP SO SÁNH
CẤU TẠO CỦA PHÉP SO SÁNH NGẦM (Ẩn dụ)
Em thử chuyển phép so sánh:
“Trẻ em (non) như búp trên cành”
dưới đây thành phép ẩn dụ.
Những búp trên cành kia đang nhảy múa.
Các em quan sát đoạn thơ!
Bài: Viếng lăng Bác
Nhạc: Hoàng Hiệp
Hãy tìm ẩn dụ trong hai câu màu đỏ trên và nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau.
Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng,
Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ.
Mặt Trời trong câu thứ hai là một ẩn dụ.
Tác giả đã dùng từ Mặt Trời để chỉ Bác Hồ - vị lãnh tụ của dân tộc - Người (như mặt trời) soi sáng, dẫn đường cho dân tộc ta thoát khỏi nô lệ tối tăm, đi tới tương lai độc lập, tự do, hạnh phúc.
Từ sự tìm hiểu trên, em hãy cho biết ẩn dụ có tác dụng gì ?
Ẩn dụ nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Ghi nhớ: SGK tr 68
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Bài 23, tiết 95: ẨN DỤ
I - ẨN DỤ LÀ GÌ ?
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68)
? Người Cha chỉ Bác Hồ.
Vì Bác và Người Cha có những phẩm chất giống nhau.
2. K?t lu?n: (Ghi nh?, SGK tr 68)
II - CÁC KIỂU ẨN DỤ
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68, 69)
a) VD 1: Về thăm nhà Bác làng Sen
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.
(Nguyễn Đức Mậu)



- Thắp ?

- Lửa hồng ?
Sự "nở hoa" (cách thức thực hiện)
"Màu đỏ" của hoa (hình thức tương đồng)
Các từ thắp và lửa hồng được dùng để chỉ những hiện
tượng hoặc sự vật nào ? Vì sao có thể ví như vậy ?
Bài 23, tiết 95: ẨN DỤ
I - ẨN DỤ LÀ GÌ ?
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68)
2. K?t lu?n: (Ghi nh?, SGK tr 68)
II - CÁC KIỂU ẨN DỤ
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68, 69)
a) VD 1:
b) VD 2:
Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng.
(Nguyễn Tuân)
Nắng to, rực rỡ
(chuyển đổi cảm giác)
Cách dùng “nắng giòn tan”
có gì đặc biệt so với cách nói thông thường ?
Nắng giòn tan ?
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về hình thức giữa các sự vật, hiện tượng (ẩn dụ hình thức).
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cách thức thực hiện hành động (ẩn dụ cách thức).
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về phẩm chất giữa các sự vật, hiện tượng (ẩn dụ phẩm chất).
- Ẩn dụ dựa vào sự chuyển đổi về cảm giác (ẩn dụ chuyển đổi cảm giác).
Lửa hồng chỉ “màu đỏ”
Thắp chỉ sự “nở hoa”
Người Cha chỉ Bác Hồ
(nắng) giòn tan chỉ (nắng) “to, rực rỡ”.
Ghi nhớ: SGK tr 69
Có bốn kiểu ẩn dụ thường gặp là:

Ẩn dụ hình thức ;
Ẩn dụ cách thức ;
Ẩn dụ phẩm chất ;
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác .
Bài 23, tiết 95: ẨN DỤ
I - ẨN DỤ LÀ GÌ ?
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68)
? Người Cha chỉ Bác Hồ.
Vì Bác và Người Cha có những phẩm chất giống nhau.
2. K?t lu?n: (Ghi nh?, SGK tr 68)
II - CÁC KIỂU ẨN DỤ
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68, 69)
a) VD 1:
- Thắp ?
- Lửa hồng ?
Sự nở hoa (cách thức thực hiện)
Màu đỏ hoa (hình thức tương đồng)
b) VD 2:
- Nắng giòn tan ?
Nắng to, rực rỡ
(chuyển đổi cảm giác)
2. K?t lu?n: (Ghi nh?, SGK tr 69)
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

Có bốn kiểu ẩn dụ thường gặp là:
- Ẩn dụ hình thức;
Ẩn dụ cách thức ;
Ẩn dụ phẩm chất ;
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
Bài 23, tiết 95: ẨN DỤ
I - ẨN DỤ LÀ GÌ ?
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68)
2. Ghi nh? : (SGK tr 68)
II - CÁC KIỂU ẨN DỤ
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68, 69)
2. Ghi nh? : (SGK tr 69)
III – LUYỆN TẬP
1. B�i t?p 1: (SGK tr 69)
Cách 1:
Bác Hồ mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm
Cách 2:
Bác Hồ như Người Cha
Đốt lửa cho anh nằm
Cách 3:
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm
 DiÔn ®¹t b×nh th­êng.


 Sö dông so s¸nh.


 Sö dông Èn dô
So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau đây:
- So sánh và ẩn dụ tạo cho câu nói có tính hình tượng,
biểu cảm hơn so với cách nói bình thường.
- Ẩn dụ làm cho câu nói có tính hàm súc cao hơn.
Bài 23, tiết 95: ẨN DỤ
I - ẨN DỤ LÀ GÌ ?
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68)
2. Ghi nh? : (SGK tr 68)
II - CÁC KIỂU ẨN DỤ
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68, 69)
2. Ghi nh? : (SGK tr 69)
III – LUYỆN TẬP
1. B�i t?p 1: (SGK tr 69)
? Cách 1: Di?n d?t bình thu?ng. Cách 2: S? d?ng so s�nh. Cách 3: S? d?ng ?n d?.
? ?n d? l�m cho c�u nĩi cĩ tính h�m s�c cao hon.
2. B�i t?p 2: (SGK tr 70)
2. Tìm ẩn dụ và chỉ ra nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng, được so sánh ngầm.

b) Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
(tục ngữ)
c) Thuyền về có nhớ bến chăng?
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
(ca dao)
b) Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
“cái xấu”
“cái tốt, cái hay, cái tiến bộ”
(ẩn dụ phẩm chất)
c) Thuyền về có nhớ bến chăng ? Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền .
“người đi xa”
“người ở lại”
(ẩn dụ phẩm chất)
Bài 23, tiết 95: ẨN DỤ
I - ẨN DỤ LÀ GÌ ?
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68)
2. Ghi nh? : (SGK tr 68)
II - CÁC KIỂU ẨN DỤ
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68, 69)
2. Ghi nh? : (SGK tr 69)
III – LUYỆN TẬP
1. B�i t?p 1: (SGK tr 69)
? Cách 1: Di?n d?t bình thu?ng. Cách 2: S? d?ng so s�nh. Cách 3: S? d?ng ?n d?.
? ?n d? l�m cho c�u nĩi cĩ tính h�m s�c cao hon so s�nh.
2. B�i t?p 2: (SGK tr 70)
b) M?c, den ? c�i x?u ; d�n, s�ng ? c�i t?t, c�i hay, c�i ti?n b?. (?n d? ph?m ch?t)
c) B?n ? ngu?i ? l?i ; thuy?n ? ngu?i di xa. (?n d? ph?m ch?t)
3. B�i t?p 3: (SGK tr 70)

3. Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
và nêu tác dụng.
b) Cha lại dắt con đi trên cát mịn Ánh nắng chảy đầy vai. (Hoàng Trung Thông)
c) Ngoài thềm rơi chiếc lá đa Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng. (Trần Đăng Khoa)
d) Em thấy cả trời sao Xuyên qua từng kẽ lá Em thấy cơn mưa rào Ướt tiếng cười của bố. (Phan Thế Cải)
chảy
mỏng
Ướt
? C�c ?n d? d?u l�m cho c�u tho tr? n�n k? l? v� l� th�.
Bài 23, tiết 95: ẨN DỤ
I - ẨN DỤ LÀ GÌ ?
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68)
2. Ghi nh? : (SGK tr 68)
II - CÁC KIỂU ẨN DỤ
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68, 69)
2. Ghi nh? : (SGK tr 69)
III – LUYỆN TẬP
1. B�i t?p 1: (SGK tr 69)
? Cách 1: Di?n d?t bình thu?ng. Cách 2: S? d?ng so s�nh. Cách 3: S? d?ng ?n d?.
? ?n d? l�m cho c�u nĩi cĩ tính h�m s�c cao hon so s�nh.
2. B�i t?p 2: (SGK tr 70)
b) M?c, den ? c�i x?u ; d�n, s�ng ? c�i t?t, c�i hay, c�i ti?n b?. (?n d? ph?m ch?t)
c) B?n ? ngu?i ? l?i ; thuy?n ? ngu?i di xa. (?n d? ph?m ch?t)
3. B�i t?p 3: (SGK tr 70)
? C�c ?n d? d?u l�m cho c�u tho tr? n�n k? l? v� l� th�.
Câu thơ sau thuộc kiểu ẩn dụ nào?

"Một tiếng chim kêu sáng cả rừng."
(Khương Hữu Dụng)
ẩn dụ hình thức
ẩn dụ cách thức
ẩn dụ phẩm chất
ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
Tìm một số câu tục ngữ, ca dao, câu thơ có sử dụng phép ẩn dụ (ứng với một trong ba bức tranh trên).
Bài 23, tiết 95: ẨN DỤ
I - ẨN DỤ LÀ GÌ ?
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68)
2. Ghi nh? : (SGK tr 68)
II - CÁC KIỂU ẨN DỤ
1. Xét ví dụ: (SGK tr 68, 69)
2. Ghi nh? : (SGK tr 69)
III – LUYỆN TẬP
1. B�i t?p 1: (SGK tr 69)
? Cách 1: Di?n d?t bình thu?ng. Cách 2: S? d?ng so s�nh. Cách 3: S? d?ng ?n d?.
? ?n d? l�m cho c�u nĩi cĩ tính h�m s�c cao hon so s�nh.
2. B�i t?p 2: (SGK tr 70)
b) M?c, den ? c�i x?u ; d�n, s�ng ? c�i t?t, c�i hay, c�i ti?n b?. (?n d? ph?m ch?t)
c) B?n ? ngu?i ? l?i ; thuy?n ? ngu?i di xa. (?n d? ph?m ch?t)
3. B�i t?p 3: (SGK tr 70)
* Luu �: - ?n d? du?c d�ng nhi?u trong van h?c, d?c bi?t l� trong tho;
- C?n th?n tr?ng khi s? d?ng ?n d? d? d?t hi?u qu? cao.
? C�c ?n d? d?u l�m cho c�u tho tr? n�n k? l? v� l� th�.
1. Học thuộc 2 ph?n ghi nhớ SGK tr 68, 69.
2. Sưu tầm những câu ca dao, thơ có sử dụng ẩn dụ, ghi vào sổ tay văn học.
3. Tìm trong giao tiếp hàng ngày ít nhất 3 ví dụ có sử dụng ẩn dụ.
4. Chuẩn bị bài Luyện nói về văn miêu tả.


HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Tiết học đến đây là hết.
Xin mời quý thầy cô và các em nghỉ !