Bài 23. Ẩn dụ

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LÂM HÀ


KIỂM TRA BÀI CŨ:

Xác định một số cụm danh từ trong văn bản Em bé thông minh.


(Ba)thúng gạo nếp
(Ba) con trâu đực
(Ba) con trâu ấy
(Chín) con
(Cả) làng

Tiết 95
TIẾNG VIỆT

I. ẨN DỤ LÀ GÌ ?
1/Ví dụ
1
- Người Cha :chỉ Bác Hồ
- Bác với Người Cha có những phẩm chất giống nhau: tuổi tác, tình thương yêu, sự chăm sóc chu đáo đối với con…
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm. (Minh Huệ)

Tiết 95 : ẨN DỤ
2. Nh?n xột:
Tiết 95 : ẨN DỤ
So sánh hai cụm từ Người Cha trong hai câu thơ sau, Có điểm gì giống và khác nhau

1)Người Cha mái tóc bạc
2)Bác Hồ Cha của chúng con
Giống: đều so sánh Bác Hồ với người Cha
Khác:Câu 1 không có vế A(sự vật được so sánh) chỉ có vế B (sự vật dùng để so sánh)
Câu 2 có đầy đủ cả hai vế A và B
* khi phép so sánh lược bỏ vế A người ta gọi đó là so sánh ngầm(ẩn kín)=> đó là phép ẩn dụ
3. Kết luận:
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng
này bằng tên sự vật, hiện tượng khác
có nét tương đồng với nó nhằm tăng
sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn
đạt.
Tiết 95 : ẨN DỤ
Xác định hình ảnh ẩn dụ trong đoạn thơ sau:
cho biết hình ảnh ẩn dụ đó chỉ gì?
Vân xem trang trọng khác vời
Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang
Hoa cười ngọc thốt đoan trang
Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da.
(CH? EM TH�Y KI?U - NGUY?N DU)
Khuôn trăng ? khuôn mặt
Nét ngài ? hình dáng
Hoa cười ? Miệng
Ngọc thốt ? lời nói

BàI TậP
II.CÁC KIỂU ẨN DỤ:
1/ví dụ
1
thắp
lửa hồng
chỉ sự “nở hoa”
chỉ “màu đỏ” của hoa râm bụt.
 “màu đỏ” được ví với lửa hồng. (hai sự vật ấy có hình thức tương đồng)
 “nở hoa” được ví với hành động thắp. (chúng giống nhau về cách thức thực hiện).
Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.
(Nguyễn Đức Mậu)
Tiết 95 : ẨN DỤ
Thắp , lửa hồng dùng đề chỉ sự vật , hiện tượng nào ? Tại sao lại ví như vậy
Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng. (Nguyễn Tuân)
2
II.CÁC KIỂU ẨN DỤ:
1/ví dụ
giòn tan
đặc điểm của cái bánh
(vị giác)
- Nắng không thể dùng vị giác để cảm nhận được.
- Sử dụng từ giòn tan để nói về nắng là có sự chuyển đổi cảm giác.  T¹o ra sù liªn t­ëng míi mÏ, thó vÞ
Tiết 95 : ẨN DỤ
Cách dùng từ “giòn tan” có gì đặc biệt với cách nói thông thường
II.CÁC KIỂU ẨN DỤ:
1/ví dụ
3
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về hình thức giữa các sự vật, hiện tượng (ẩn dụ hình thức).
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cách thức thực hiện hành động (ẩn dụ cách thức).
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về phẩm chất giữa các sự vật, hiện tượng (ẩn dụ phẩm chất).
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cảm giác (ẩn dụ chuyển đổi cảm giác).
Lửa hồng – “màu đỏ”
thắp – “nở hoa”
Người Cha – Bác Hồ
(nắng) giòn tan – (nắng) “to, rực rỡ”.
Tiết 95 : ẨN DỤ
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
(Tục ngữ)
b) Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
(Tục ngữ)
c) Thuyền về có nhớ bến chăng,
Bến thì một dạ khăng khăng đợ thuyền.
(Ca dao)
d) Ngày ngày Mặt Trời đi quảtên lăng
Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ
(Viễn Phương)
2 .Ghi nhớ:
Có bốn kiểu ẩn dụ thường gặp là :
- Ẩn dụ hình thức;
- Ẩn dụ cách thức;
- Ẩn dụ phẩm chất;
- Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
Tiết 95 : ẨN DỤ
So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau đây:
Bác Hồ mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
Bác Hồ như Người Cha Đốt lửa cho anh nằm
Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
(Minh Huệ)
Cách 1:
Cách 2:
Cách 3:
diễn đạt bình thường
sử dụng so sánh
sử dụng ẩn dụ
So sánh và ẩn dụ => tạo cho câu nói có tính hình tượng, biểu cảm hơn so với cách nói bình thường.
Ẩn dụ làm cho câu nói có tính hàm súc cao hơn.
Tác dụng:
BÀI 1
III. LUYỆN TẬP
Tiết 95 : ẨN DỤ
1
Thời gian:
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
15
14
13
12
11
Tìm ẩn dụ trong ví dụ dưới đây. Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau?
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
(Tục ngữ)
4
Thời gian:
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
11
12
13
14
15
2
Thời gian:
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
13
15
14
12
11
Ẩn dụ phẩm chất.
Thuyền – bến
5
Thời gian:
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
11
12
13
14
15





Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng.
a/ Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt. (Tô Hoài)
b/ Cha lại dắt con đi trên cát mịn Ánh nắng chảy đầy vai. (Hoàng Trung Thông)
c/ Ngoài thềm rơi chiếc lá đa Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng. (Trần Đăng Khoa)
d/ Em thấy cả trời sao Xuyên qua từng kẽ lá Em thấy cơn mưa rào Ướt tiếng cười của bố. (Phan Thế Cải)
Bài 3
Tiết 95 : ẨN DỤ



Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng.
a/ Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt. (Tô Hoài)
b/ Cha lại dắt con đi trên cát mịn Ánh nắng chảy đầy vai. (Hoàng Trung Thông)
c/ Ngoài thềm rơi chiếc lá đa Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng. (Trần Đăng Khoa)
d/ Em thấy cả trời sao Xuyên qua từng kẽ lá Em thấy cơn mưa rào Ướt tiếng cười của bố. (Phan Thế Cải)
chảy
chảy
mỏng
Ướt
Bài 3
Tiết 95 : ẨN DỤ
thấy mùi
Th?o lu?n theo nhúm
Đáp án:
Thấy mùi : khứu giác  Thị giác
chảy: xúc giác  Thính giác
b) Chảy: Xúc giác  thính giác
c) Mỏng: xúc  giác thính giác
d) Ướt: xúc giác, thị giác  thính giác
Tác dụng: Tạo ra sự liên tưởng mới lạ, sinh động
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Về nhà học bài và hoàn chỉnh các bài tập.
Làm lại các bài tập (SGK) và SBT.
Soạn bài mới: Hoán dụ

Tiết 95 : ẨN DỤ