Bài 23. Ẩn dụ

phòng giáo dục & đào tạo đông hưng
tổ ngữ văn
trường thcs dương tiến - đông hưng
ngữ văn lớp 6
tiết 95 ẩn dụ
(Chọn đáp án đúng) Nhân hoá là gì?
Đối chiếu sự vật này với sự vật khác có nét tương đồng
Truyện trò, xưng hô với vật như người.
Nhân hóa là gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật,...bằng những từ ngữ vốn đượcdùng để gọi hoặc tả con người; làm cho thế giới động vật, cây cối, đồ vật...trở nên gần gũi với con người, biểu thị được những suy nghĩ, tình cảm của con người.
Một đáp án khác
kiểm tra
Nhân hóa là gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật,...bằng những từ ngữ vốn được dùng để gọi hoặc tả con người; làm cho thế giới động vật, cây cối, đồ vật...trở nên gần gũi với con người, biểu thị được những suy nghĩ, tình cảm của con người
Tiết 95
ẩn Dụ
I. Ẩn dụ là gì?
1. Bài tập tìm hiểu
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
(Minh Huệ)
? Trong khổ thơ trên có mấy từ dùng để chỉ người ? Là những từ nào?
? Chỉ mấy đối tượng? Là những ai?
Chỉ 2 đối tượng:
Anh đội viên
Bác
- Bác Hồ
Người Cha được ví như Bác Hồ vì có nét tương đồng nhau về tuổi tác, tình yêu thương, chăm sóc( phẩm chất …) . Ví như vậy sẽ làm tăng sức gợi hình
gợi cảm.

C?m t?
ngu?i Cha
dựng d? ch? ai?

Cụm từ người cha
dùng để chỉ ai?
Vì sao có thể ví như vậy?
Tiết 95
ẩn Dụ
I. Ẩn dụ là gì?
- Bác Hồ
Người Cha được ví như Bác Hồ
(có nét tương đồng nhau về tuổi tác,
phẩm chất…). Ví như vậy sẽ làm
tăng sức gợi hình gợi cảm.


Cú th? thay c?m t?
"Ngu?i cha" b?ng m?t
c?m t? khỏc du?c khụng?
Vỡ sao?
?
Không thể. Vì tình cảm của Bác chỉ có ở “Người cha”.Ở đây tác giả không so sánh trực tiếp Bác Hồ như “Người cha” mà so sánh ngầm Bác với “Người cha”.
Hình ảnh của Bác được ẩn đi thay
vào đó là hình ảnh “Người cha”.
1. Bài tập tìm hiểu
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
(Minh Huệ)
Tiết 95
ẩn Dụ
I. Ẩn dụ là gì?
? Từ ngữ liệu phân tích trên , cụm từ “Người Cha” là hình ẩn dụ dùng để chỉ Bác Hồ có tác
dụng gì ?
? Ẩn dụ là gì?
“Người cha” là hình ảnh ẩn dụ
dùng để chỉ Bác Hồ
Câu thơ có sự liên tưởng,có hình ảnh
Bác trở nên gần gũi và thân thương.
Tăng sức gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t.
2. Ghi nhớ: SGK Tr 69
ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
1. Bài tập tìm hiểu
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
(Minh Huệ)
Tiết 95
ẩn Dụ
I. Ẩn dụ là gì?
2. Ghi nhớ: SGK Tr 69
Bài tập vận dụng
So sánh đặc điểm và tác dụng
của ba cách diễn đạt sau đây?
Cách 1:
Bác Hồ mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm
Cách 2:
Bác Hồ như người Cha
Đốt lửa cho anh nằm
Cách 3:
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm
( Minh Huệ)
Diễn đạt bình thường.
Sử dụng so sánh
Sử dụng ẩn dụ
Hình ảnh "mặt trời" trong câu thơ nào dưới đây được dùng theo lối ẩn dụ?
Mặt trời mọc ở đằng đông.
B. Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lí chói qua tim.
C. Bác như ánh mặt trời
Xua màn đêm giá lạnh.
( chỉ nhằm mục đích thông báo)
có tính hình tượng, biểu cảm hơn so với cách nói bình thường
1. Bài tập tìm hiểu
? Chỉ ra điểm giống và khác nhau giữa cách diễn đạt 2 và cách diễn đạt 3?

* Giống: đều là đối chiếu sự vật này với sự vật khác có nét tương đồng với nhau.
Giống nhau: Đều so sánh người Cha với Bác Hồ
* Khác:
- Cách 2: có hai vế A-B, từ chỉ phương diện so sánh, từ so sánh.
Cách 3 lược bỏ đi sự vật, sự việc được so sánh (vế A), phương diện so sánh, từ so sánh, chỉ còn sự vật sự việc đem ra so sánh- vế B
( một loại so sánh ngầm).
? Vậy biện pháp tu từ ẩn dụ có gì giống và khác với biện pháp tu từ so sánh?
* Khác:
- So sánh: có hai vế A-B, từ chỉ phương diện so sánh, từ so sánh.
- ẩn dụ: ẩn đi sự vật, sự việc được so sánh (vế A), phương diện so sánh, từ so sánh, chỉ còn sự vật, sự việc đem ra so sánh - vế B ( một loại so sánh ngầm).
Tiết 95
ẩn Dụ
II. Các kiểu Ẩn dụ:
I. Ẩn dụ là gì?
2. Ghi nhớ: SGK Tr 69
Bài tập vận dụng
1. Bài tập tìm hiểu
1. Bài tập tìm hiểu
-> ẩn dụ cách thức
chỉ sự "nở hoa"
"lửa hồng"
chỉ "màu đỏ" của hoa râm bụt
"thắp"
cách thức thực hiện
hình thức tương đồng
-> ẩn dụ hình thức
VD a. Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng
( Nguyễn Đức Mậu)
Tiết 95
ẩn Dụ
II. Các kiểu Ẩn dụ:
I. Ẩn dụ là gì?
2. Ghi nhớ: SGK Tr 69
Bài tập vận dụng
1. Bài tập tìm hiểu
1. Bài tập tìm hiểu
Vd b.Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng.
(Nguyễn Tuân)

-"nắng" không thể dùng vị giác để cảm nhận mà phải dùng thị giác. S? d?ng t? giũn tan d? núi v? n?ng Như vậy ở đây đã có sự chuyển đổi cảm giác: thị giác-> vị giác.
-> ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
đặc điểm của cái bánh.
giòn tan
Tiết 95
ẩn Dụ
(nắng) giòn tan – (nắng) “to, rực rỡ”.
Người Cha – Bác Hồ
thắp – “nở hoa”
Lửa hồng – “màu đỏ”
Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về phẩm chất giữa các sự vật, hiện tượng (ẩn dụ phẩm chất).
Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cảm giác (ẩn dụ chuyển đổi cảm giác).
? Có mấy kiểu ẩn dụ? Là những kiểu nào?
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về
cách thức thực hiện hành động
(ẩn dụ cách thức).
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về
hình thức giữa các sự vật, hiện tượng
(ẩn dụ hình thức).
2. Ghi nhớ: SGK Tr 69
III. Luyện tập:
Bài 2: Tr70
II. Các kiểu Ẩn dụ:
I. Ẩn dụ là gì?
2. Ghi nhớ: SGK Tr 69
Bài tập vận dụng
1. Bài tập tìm hiểu
1. Bài tập tìm hiểu
Tiết 95
ẩn Dụ
Ăn quả - sự hưởng thụ.
Kẻ trồng cây - người lao động
Tương đồng về cách thức

Mực, đen – cái xấu
Đèn, sáng – cái tốt
Tương đồng về phẩm chất

Thuyền - người đi xa
Bến - người chờ đợi
Tương đồng về phẩm chất


“MÆt trêi”:- B¸c Hå
Tương đồng về phẩm chất
2. Ghi nhớ: SGK Tr 69
III. Luyện tập:
Bài 2: Tr70
II. Các kiểu Ẩn dụ:
I. Ẩn dụ là gì?
2. Ghi nhớ: SGK Tr 69
Bài tập vận dụng
1. Bài tập tìm hiểu
1. Bài tập tìm hiểu
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây
b.Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng
c.Thuyền ơi có nhớ bến chăng
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền
d. .Ng�y ng�y mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
Viễn Phương
Tiết 95
ẩn Dụ
2. Ghi nhớ: SGK Tr 69
III. Luyện tập:
Bài 2: Tr70
II. Các kiểu Ẩn dụ:
I. Ẩn dụ là gì?
2. Ghi nhớ: SGK Tr 69
Bài tập vận dụng
1. Bài tập tìm hiểu
1. Bài tập tìm hiểu
Bài 3: Tr70
Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác trong
những câu văn, câu thơ sau?
A, Buổi sáng mọi người đổ ra đường,. Ai cũng
muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt.
( Tô Hoài)
B, Cha lại dắt con đi trên cát mịn
ánh nắng chảy đầy vai
( Hoàng Trung Thông)

C, Ngoài thềm rơi chiếc lá đa
Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng
( Trần Đăng Khoa)

D, Em thấy cả trời sao
Xuyên qua từng kẽ lá
Em thấy cơn mưa rào
Ướt tiếng cười của bố (Phan Thế Cải)

thị giác-, khứu giác -> xúc giác. -
thị giác -> xúc giác
thính giác ->, xúc giác, thị giác
thính giác ? xúc giác,thị giác
Tiết 95
ẩn Dụ
2. Ghi nhớ: SGK Tr 69
III. Luyện tập:
Bài 2: Tr70
II. Các kiểu Ẩn dụ:
I. Ẩn dụ là gì?
2. Ghi nhớ: SGK Tr 69
Bài tập vận dụng
1. Bài tập tìm hiểu
1. Bài tập tìm hiểu
Bài 3: Tr70
a.thấy mùi hồi chín (chảy) qua mặt.
khứu giác -> thị giác-> xúc giác. - Tạo liên tưởng mới lạ, mùi hồi ấy như đọng lại, nhiều, chảy tràn.
b. ánh nắng (chảy) đầy vai.
thị giác -> xúc giác
Liên tưởng thú vị, mới mẻ, độc đáo: ánh nắng rực rỡ, chan hòa,
c.Tiếng rơi rất (mỏng) như là rơi nghiêng.
thính giác ->, xúc giác, thị giác
Cảm nhận mới mẻ: tiếng rơi rất nhẹ, khẽ, gợi dáng bay của lá.
d. (Ướt) tiếng cười của bố.
, thính giác ? xúc giác,thị giác
Liên tưởng mới lạ, sinh động: của
cái nhìn trẻ thơ về sự hoà đồng của
thiên nhiên và con người.
Tiết 95
ẩn Dụ
Hệ thống kiến thức đã học về ẩn dụ:
ẩn dụ

1. Khái niệm ẩn dụ
Là gọi tên sự vật, hiện tượngnày bằng
tên sự vật, hiện tượng khác có nét
tương đồng với nó nhằm tăng sức
gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
2 .Các kiểu
ẩn dụ

ẩn dụ hình thức:
Dựa vào sự tương đồng về hình
thức giữa các sự vật, hiện tượng

ẩn dụ cách thức :
Dựa vào sự tương đồng về
cách thức thực hiện hành động.
ẩn dụ phẩm chất:
Dựa vào sự tương đồng về phẩm
chất của các sự vật, hiện tượng

ẩn dụ chuyển đổi cảm giác:
Dựa vào sự tương đồng
về cảm giác
4
3
6
5
2
1
7
TRÒ CHƠI CỦNG CỐ
6

Ẩn dụ hình thức
Ẩn dụ cách thức
Nét tương đồng
Tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt
Phép tu từ ẩn dụ còn được gọi là gì?
“Dưới trăng quyên đã gọi hè – Đầu tường lửa lựu lập lòe đâm bông” từ “lửa lựu” thuộc kiểu ẩn dụ nào?
So sánh ngầm
1
3
Ẩn dụ phẩm chất
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
ẨN DỤ
Từ “mặt trời” trong câu thơ sau thuộc kiểu ẩn dụ nào?
“Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lí chói qua tim”
4
5
Cho biết kiểu ẩn dụ trong câu thơ “Một tiếng chim kêu sáng cả rừng”?
6
7
Câu tục ngữ “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn” được sử dụng kiểu ẩn dụ nào?
2
Việc sử dụng phép tu từ ẩn dụ trong thơ, văn nhằm mục đích gì?
Ẩn dụ dựa vào đâu để gọi tên sự vật, sự việc này bằng tên sự vật, sự việc khác?
DẶN DÒ
* Học thuộc ghi nhớ
* Soạn bài: Luyện nói về văn miêu tả
* Làm các bài tập
CHÚC CÁC EM VUI KHOẺ, HỌC GIỎI
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÍ THẦY CÔ GIÁO ĐÃ THAM DỰ TIẾT HỌC
Nhìn hình ảnh đọc câu thơ có biện pháp ẩn dụ?
Tiết 95
ẩn Dụ
Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng
( Nguyễn Đức Mậu)
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
(Minh Huệ)
Thuyền ơI có nhớ bến chăng
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền
Ngày ngày mặt trời đI qua trên lăng
Thấy một mặt tời trong lăng rất đỏ