Bài 23. Ẩn dụ

KIỂM TRA BÀI CŨ

NHÂN HÓA
Là gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật bằng những từ ngữ được dùng để gọi hoặc tả con người.
Nhân hóa là gì? Cho ví dụ.
Nhân hóa có tác dụng gì?
Làm cho sự vật trở nên gần gũi với con người, biểu thị được suy nghĩ, tình cảm như con người.
Có mấy kiểu nhân hóa? Kể tên và cho ví dụ
Dùng
những từ
vốn gọi người
để gọi vật .
Trò chuyện,
xưng hô
với vật như
với người.
CÓ 3 KIỂU
NHÂN HÓA
Dùng những từ
chỉ hoạt động, tính chất
của người
để chỉ hoạt động, tính chất
của vật.
Tiếng Việt
ẨN DỤ
Tuần 26 - Tiết 95
I. Ẩn dụ là gì?
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
“Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.” (Minh Huệ)
Người Cha: chỉ Bác Hồ
Từ Người Cha dùng để chỉ ai?
Hãy giải thích vì sao có thể ví Bác Hồ như Người Cha?
Vì Bác Hồ với Người Cha có những phẩm chất giống nhau (tuổi tác, tình thương yêu, sự chăm sóc chu đáo đối với con…) có nét tương đồng.
 Có nét tương đồng
So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau đây:(BT1/69)
Bác Hồ mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
Bác Hồ như Người cha Đốt lửa cho anh nằm
Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
(Minh Huệ)
Cách 1:
Cách 2:
Cách 3:
diễn đạt bình thường
diễn đạt có sử dụng phép so sánh
diễn đạt có sử dụng phép ẩn dụ
Ẩn dụ có tác dụng tạo cho câu nói có tính hình tượng, biểu cảm và hàm súc hơn so với phép so sánh và cách nói bình thường.
(Không có tính nghệ thuật)
(hàm súc, gợi hình, gợi cảm)
(Có tính gợi hình, gợi cảm)
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
*Ghi nhớ (SGK/68)
*Ghi nhớ:
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Phép so sánh và ẩn dụ có điểm gì giống và khác nhau? (BT1/69)
Cách 2:
Bác Hồ như Người cha
Cách 3:
Người Cha mái tóc bạc
Vế A
Vế B
Vế B
Giống nhau:
+ Giữa 2 sự vật, hiện tượng có nét tương đồng.
+ Đều làm tăng tính gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Khác nhau:
+ So sánh: thường có vế A và vế B để đối chiếu.
+ Ẩn dụ: chỉ có vế B, còn vế A thì ẩn đi (hiểu ngầm).
Ẩn dụ còn được gọi là so sánh ngầm.
 diễn đạt có sử dụng phép so sánh
diễn đạt có sử dụng phép ẩn dụ
II. Các kiểu ẩn dụ:
Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
1. “Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.” (Minh Huệ)
Hãy cho biết hình ảnh “Người Cha” và “Bác Hồ” có sự tương đồng về mặt nào?
Người Cha - Bác Hồ
 tương đồng về phẩm chất
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
 ẩn dụ phẩm chất
2. “Về thăm nhà Bác làng Sen, Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng”.

thắp
lửa hồng
chỉ sự “nở hoa”
chỉ “màu đỏ” của hoa râm bụt.
 Tương đồng về cách thức
 Tương đồng về hình thức
Từ “thắp” và “lửa hồng” được dùng để chỉ sự vật hiện tượng nào?
chuyển đổi cảm giác
3. “Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng” (Nguyễn Tuân)
Thị giác
Vị giác
nắng giòn tan  nắng to, rực rỡ
Thế nào là “nắng giòn tan”? Cách cảm nhận có gì đặc biệt?
- nắng giòn tan  nắng to, rực rỡ
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
*Ghi nhớ (SGK/69)
III. Luyện tập:
Bài 2, 3 (SGK/70)  Làm vào tập bài làm.
*Ghi nhớ:
Có bốn kiểu ẩn dụ thường gặp là:
-Ẩn dụ hình thức.
-Ẩn dụ cách thức.
-Ẩn dụ phẩm chất.
-Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
THẢO LUẬN NHÓM (3 phút)
1. Bài 2: Tìm hình ảnh ẩn dụ và nêu nét tương đồng giữa các sự vật hiện tượng được so sánh ngầm với nhau?
a/ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
b/ Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
c/ Thuyền về có nhớ bến chăng
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
d/ Ngày ngày Mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một Mặt trời trong lăng rất đỏ.
b. – mực, đen  “cái xấu.”
– đèn, sáng  “cái tốt, cái hay, cái tiến bộ.”
c. – thuyền  “người đi xa”.
–bến  “người ở lại”.
1. Bài 2:
Ẩn dụ
a. – ăn quả  “Sự hưởng thụ thành quả lao động”.
– kẻ trồng cây  “người tạo ra thành quả”.
d. – Mặt trời  “Bác Hồ”.
Tương đồng với
2.Bài 3: Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng của chúng.
a/ Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt.
c/ Ngoài thềm rơi chiếc lá đa Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng.
d/ Em thấy cả trời sao Xuyên qua từng kẽ lá Em thấy cơn mưa rào Ướt tiếng cười của bố
b/ Cha lại dắt con đi trên cát mịn Ánh nắng chảy đầy vai.
a/ Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt.
mùi hồi chảy qua mặt
Tác dụng: Cảm nhận mùi hồi chín thơm ngào ngạt, lan tỏa khắp trong không gian.
Khứu giác
Xúc giác
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
b/ Cha lại dắt con đi trên cát mịn
Ánh nắng chảy đầy vai.
Ánh nắng chảy đầy vai
Tác dụng: Cảm nhận ánh nắng ấm áp bao trùm lên mọi vật.
Thị giác
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
Xúc giác
c/ Ngoài thềm rơi chiếc lá đa
Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng.
-Tiếng rơi (thính giác) rất mỏng( thị giác, xúc giác)
Tác dụng: Cảm nhận được chiếc lá rơi rất nhẹ nhàng.
d/ Em thấy cả trời sao Xuyên qua từng kẽ lá Em thấy cơn mưa rào Ướt tiếng cười của bố.
-Ướt (xúc giác) tiếng cười ( thính giác)
Tác dụng: Cảm nhận được cơn mưa Trường Sơn và sự niềm vui của người bố - chiến sĩ.
4
3
6
5
2
1
7
TRÒ CHƠI CỦNG CỐ
6

Ẩn dụ hình thức
Ẩn dụ cách thức
Nét tương đồng
Tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt
Phép tu từ ẩn dụ còn được gọi là gì?
“Dưới trăng quyên đã gọi hè – Đầu tường lửa lựu lập lòe đâm bông” từ “lửa lựu” thuộc kiểu ẩn dụ nào?
So sánh ngầm
1
3
Ẩn dụ phẩm chất
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
ẨN DỤ
Từ “mặt trời” trong câu thơ sau thuộc kiểu ẩn dụ nào?
“Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lí chói qua tim”
4
5
Cho biết kiểu ẩn dụ trong câu thơ “Một tiếng chim kêu sáng cả rừng”?
6
7
Câu tục ngữ “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn” được sử dụng kiểu ẩn dụ nào?
2
Việc sử dụng phép tu từ ẩn dụ trong thơ, văn nhằm mục đích gì?
Ẩn dụ dựa vào đâu để gọi tên sự vật, sự việc này bằng tên sự vật, sự việc khác?