Bài 23. Ẩn dụ

Tiết 95 : ẨN DỤ
ẨN DỤ LÀ GÌ ?
1. Ví dụ

“ Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm”
Trong khổ thơ dưới đây cụm từ Người Cha dung để chỉ ai? Vì sao có thể ví như vậy?
Người Cha: chỉ Bác Hồ
Bác với Người Cha có những phẩm chất giống nhau:
Tuổi tác
Tình thương yêu con
Sự chăm sóc chu đáo đối với con…
I. ẨN DỤ LÀ GÌ ?
1. Ví dụ
Cách 1: Bác Hồ mái tóc bạc
So sánh 3 cách diễn đạt sau
Cách 2: Bác Hồ như Người cha
Cách 3: Người Cha mái tóc bạc
diễn đạt bình thường

sử dụng so sánh
Cách nói hình ảnh
Tại sao Bác Hồ lại được ví như Người Cha
Vì tình cảm của Bác dành cho các anh đội viên cũng giống như tình cảm của người cha dành cho con
Cách nói này có gì giống và khác so với phép so sánh
Theo em ẩn dụ là gì?
2. Ghi nhớ
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng
này bằng tên sự vật, hiện tượng khác
có nét tương đồng với nó nhằm tăng
sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn
đạt.
II.CÁC KIỂU ẨN DỤ:
1. Ví dụ
thắp
lửa hồng
chỉ sự “nở hoa”
chỉ “màu đỏ” của hoa râm bụt.
 “màu đỏ” được ví với lửa hồng. (hai sự vật ấy có hình thức tương đồng)
 “nở hoa” được ví với hành động thắp. (chúng giống nhau về cách thức thực hiện).
Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.
(Nguyễn Đức Mậu)
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về hình thức giữa các sự vật, hiện tượng (ẩn dụ hình thức).
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cách thức thực hiện hành động (ẩn dụ cách thức).
II.CÁC KIỂU ẨN DỤ:
1. Ví dụ
Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng. (Nguyễn Tuân)
giòn tan
đặc điểm của cái bánh
(vị giác)
-Nắng không thể dùng vị giác để cảm nhận được.
-Sử dụng từ giòn tan để nói về nắng là có sự chuyển đổi cảm giác.
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cảm giác (ẩn dụ chuyển đổi cảm giác).
Người cha mái tóc bạc
Người cha
Bác Hồ được ví như Người cha
=> phẩm chất
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về phẩm chất giữa các sự vật, hiện tượng (ẩn dụ phẩm chất).
2. Ghi nhớ
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về hình thức giữa các sự vật, hiện tượng (ẩn dụ hình thức).
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cách thức thực hiện hành động (ẩn dụ cách thức).
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về phẩm chất giữa các sự vật, hiện tượng (ẩn dụ phẩm chất).
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cảm giác (ẩn dụ chuyển đổi cảm giác).
a/ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây. (Tục ngữ)
b/ Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
(Tục ngữ)
c/ Thuyền về có nhớ bến chăng ?
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
(Ca dao)
d/Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
(Viễn Phương)
Bài tập 2: Tìm các ẩn dụ trong những ví dụ dưới đây. Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau:
III. Luyện tập
a/ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
“Sự hưởng thụ thành quả lao động” (ẩn dụ cách thức)
“Người lao động, người tạo ra thành quả” (ẩn dụ phẩm chất)
b/ Gần mực thì đen,gần đèn thì sáng.
“cái xấu”
“cái tốt, cái hay, cái tiến bộ”
(ẩn dụ phẩm chất)
c/ Thuyền về có nhớ bến chăng ? Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền
“người đi xa”
“người ở lại”
(ẩn dụ phẩm chất)
d/ Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
“Bác Hồ”
(ẩn dụ phẩm chất)
(Viễn Phương)
Bài tập 3: Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng.
a/Buổi sáng, mọi người đổ ra đường.
Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt. ( Tô Hoài)

mùi
chín
Khứu giác
Thị giác, xúc giác
=> Diễn tả chính xác tâm trạng thích thú, yêu quý sản vật, mùi vị của quê hương.
b/ Cha lại dắt con đi trên cát mịn
Ánh nắng chảy đầy vai”
(Hoàng Trung Thông)
Ánh nắng chảy


thị giác xúc giác
=>Lòng tràn đầy niềm vui sướng, ấm áp của người cha và đứa con.
c/ Ngoài thềm rơi chiếc lá đa
Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng. . (Trần Đăng Khoa)
Thính giác
Xúc giác
=> Gợi tả không gian tĩnh lặng, thể hiện cảm nhận tinh tế, nhạy cảm của nhà thơ
d/ Em thấy cả trời sao Xuyên qua từng kẽ lá Em thấy cơn mưa rào Ướt tiếng cười của bố. (Phan Thế Cải)
Xúc giác
Thính giác
=> gợi tả sự lạc quan yêu đời của người bố trước mặt con cho dù cuộc sống có nhiều vất vả gian nan
Củng cố

Nhắc lại ẩn dụ là gì? Có mấy kiểu ẩn dụ. Cho ví dụ minh họa và phân tích tác dụng.
Dặn dò
Học bài và làm bài tập trong sách bài tập
Chuẩn bị bài tiếp theo