Bài 23. Ẩn dụ

CHÀO MƯNG QUÝ THẦY, CÔ VỀ DỰ GIỜ LỚP 6A
Môn: Ngữ Văn
Người dạy: Nguyễn Thị Huế
KIỂM TRA BÀI CŨ
1. Thế nào là nhân hóa ?Có mấy kiểu nhân hóa ?
2. Xác định phép nhân hóa được sử dụng trong các ví dụ sau:

- Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ
( Nhật kí trong tù – Hồ Chí Minh)

Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
( Viếng lăng Bác - Viễn Phương)

Tiết 95:
I. Ẩn dụ là gì ?
Ví dụ:
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm
(Minh Huệ)
Vì sao có thể ví như vậy?
- Người Cha chỉ Bác Hồ
2. Nhận xét
- Bác với Người Cha có những phẩm chất giống nhau: tuổi tác, tình yêu thương, sự chăm sóc chu đáo đối với con,… tương đồng về phẩm chất.
 Gọi tên sự vật, hiện tượng này (Bác Hồ) bằng tên sự vật, hiện tượng khác (Người Cha) có nét tương đồng.
Ở ví dụ cụm từ Người Cha dùng để chỉ ai ?
Vậy ẩn dụ là gì ?
Câu hỏi: Cách nói bằng ẩn dụ “Người Cha mái tóc bạc” và phép so sánh “Bác Hồ như Người Cha” có gì giống và khác nhau ?
Giống nhau:
- Đều ví Bác Hồ như Người Cha.
- Đều tạo cho câu nói có tính hình tượng, tính biểu cảm cao hơn so với cách nói bình thường
(Bác Hồ mái tóc bạc)
Khác nhau:
So sánh: Bác Hồ như Người Cha
Vế A Vế B
- Ẩn dụ: Người Cha mái tóc bạc
Vế B
 Ẩn đi vế A so sánh ngầm  câu thơ có thêm tính hàm súc.

Câu hỏi : Qua tìm hiểu ví dụ trên, em hãy nêu tác dụng của ẩn dụ ?
 Ẩn dụ nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
3.Kết luận (ghi nhớ/T68)
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này
bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
II. Các kiểu ẩn dụ
1. Ví dụ: ( Thảo luận)
Nhóm 1: Các từ in đậm dưới đây được dùng để chỉ những
hiện tượng sự vật nào? Vì sao có thể ví như vậy?
a. Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.


Nhóm 2:Cách dùng từ trong cụm từ in đậm dưới đây có gì đặc biệt so với cách nói thông thường?
b. Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng.
a.
thắp
lửa hồng
chỉ sự “nở hoa”
chỉ “màu đỏ” của hoa râm bụt.
 “màu đỏ” được ví với lửa hồng. (hai sự vật ấy có hình thức tương đồng)
 “nở hoa” được ví với hành động thắp. (chúng giống nhau về cách thức thực hiện).
Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.
(Nguyễn Đức Mậu)
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về hình thức giữa các sự vật, hiện tượng (ẩn dụ hình thức).
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cách thức thực hiện hành động (ẩn dụ cách thức).
2. Nhận xét:
Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng. (Nguyễn Tuân)
b.
giòn tan
đặc điểm của cái bánh
(vị giác)
- Nắng không thể dùng vị giác để cảm nhận được.
- Sử dụng từ giòn tan để nói về nắng là có sự chuyển đổi cảm giác.
- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cảm giác (ẩn dụ chuyển đổi cảm giác).

3. Kết luận ( ghi nhớ/ T69)

Có 4 kiểu ẩn dụ:
- Ẩn dụ hình thức;
- Ẩn dụ cách thức;
- Ẩn dụ phẩm chất;
- Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác;
III. Luyện tập
1. So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau đây:
Bác Hồ mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
Bác Hồ như Người cha Đốt lửa cho anh nằm
Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm
(Minh Huệ)
Cách 1:
Cách 2:
Cách 3:
diễn đạt bình thường
sử dụng so sánh
sử dụng ẩn dụ
So sánh và ẩn dụ tạo cho câu nói có tính hình tượng, biểu cảm hơn so với cách nói bình thường.
Ẩn dụ làm cho câu nói có tính hàm súc cao hơn.
2. Hoạt động nhóm
a. Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
“Sự hưởng thụ thành quả lao động”
(ẩn dụ cách thức)
“Người lao động, người tạo ra thành quả” (ẩn dụ phẩm chất)
b. Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
“cái xấu”
“cái tốt, cái hay, cái tiến bộ”
(ẩn dụ phẩm chất)
c. Thuyền về có nhớ bến chăng ? Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền
“người đi xa”
“người ở lại”
(ẩn dụ phẩm chất)
d. Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
“Bác Hồ”
(ẩn dụ phẩm chất)
(Viễn Phương)
IV. CỦNG CỐ:
1. Ẩn dụ là gì ?
2. Có mấy kiểu ẩn dụ thường gặp ?
DẶN DÒ:

- Nhớ khái niệm ẩn dụ.
Làm bài tập còn lại.
Viết một đoạn văn miêu tả có sử dụng phép ẩn dụ.
Đọc và soạn: “Hoán dụ”