Bài 22. Xã hội Việt Nam trong cuộc khai thác lần thứ nhất của thực dân Pháp

CHƯƠNG II
VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỶ XX ĐẾN HẾT
CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ NHẤT (1918)
BÀI 22: XÃ HỘI VIỆT NAM TRONG CUỘC KHAI THÁC LẦN THỨ NHẤT CỦA THỰC DÂN PHÁP
Sơ đồ bộ máy thống trị của Pháp ở Đông Dương
TOÀN QUYỀN ĐÔNG DƯƠNG
Bộ máy chính quyền cấp Xã, Thôn (Bản xứ)
Bộ máy chính quyền cấp Tỉnh, Huyện (Pháp + Bản xứ)
Bộ máy chính quyền cấp Kì (Pháp)
Bắc Kì
(Thống sứ)
Trung Kì
(Khâm sứ)
Nam Kì
(Thống đốc)
Lào
(Khâm sứ)
Cam-pu-chia
(Khâm sứ)
Sơ đồ tổ chức nhà nước Việt Nam
TOÀN QUYỀN ĐÔNG DƯƠNG
(PHÁP)
BẮC KÌ
(Thống sứ Pháp)
TRUNG KÌ
(Khâm sứ Pháp)
NAM KÌ
(Thống sứ Pháp)
TỈNH (PHÁP)
PHỦ, HUYỆN, CHÂU (PHÁP+BẢN XỨ)
LÀNG XÃ (BẢN XỨ)
1.Những chuyển biến về kinh tế
a.Chính sách khai thác thuộc địa của Pháp ở Việt Nam
Năm 1897, toàn quyền Đu-me thiết kế và tiến hành cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất.
Các chính sách khai thác?
* Các chính sách khai thác của Pháp:
- Nông nghiệp:
Đẩy mạnh việc cướp đoạt ruộng đất:
Pháp ép triều đình Nguyễn “nhượng” quyền “khai khẩn đất hoang” cho chúng.
+ Ở Bắc kì, 1902 Pháp chiếm 182 nghìn hecta.
+ Ở Nam kì: Giáo hội Pháp chiếm ¼ ruộng đất.
Công nghiệp:
+ Khai thác than, kim loại, một số ngành khác như: xi măng, điện, nước…
+ Không đầu tư phát triển công nghiệp nặng
- Năm 1913, công ty than Hồng Gai đã thu lãi 2,5 triệu phrăng. Từ năm 1904, tư bản Pháp cũng khai thác mỏ thiếc ở Tĩnh Túc ( Cao Bằng) kẽm ở Bắc Kạn, đá quí ở Thanh Hoá
- Trong công nghiệp chế biến năm 1903 có 82 nhà máy, năm 1914, có trên 130 nhà máy dệt, xi măng, giấy …. Một số trung tâm công nghiệp như Hải Phòng, Hồng Gai, Hà Nội, Nam Định, Vinh- Bến Thuỷ, Đà Nẵng, Sài Gòn đã dần hình thành…
- Thương nghiệp: Độc chiếm thị trường, nguyên liệu và thu thuế.
Giao thông vận tải: xây hệ thống giao thông vận tải để phục vụ khai thác lâu dài và mục đích quân sự.
+ Đường Sắt.
+ Đường bộ.
+ Đường thuỷ.
Mục đích
Vơ vét sức người, sức của nhân dân Đông Dương đến tối đa.
Mục đích của việc khai thác thuộc địa của Pháp ở Việt Nam là gì?
b. Tác động:
Với những chính sách khai thác của Pháp đã tác động đến nền kinh tế nước ta như thế nào?
Bảng so sánh cơ cấu kinh tế Việt Nam trước và trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất
Chủ yếu là nông nghiệp, công nghiệp,thương nghiệp kém phát triển
Công nghiệp, thương nghiệp, giao thông vận tải bước đầu phát triển, nhưng nông nghiệp vẫn là chủ yếu
+ Nền sản xuất tư bản chủ nghĩa được du nhập vào Việt Nam.
+ Nền kinh tế Việt Nam có sự tiến bộ nhất định.
- Tích cực
- Tiêu cực:
+ Tài nguyên thiên nhiên bị vơ vét
+ Nông nghiệp dậm chân tại chỗ, nông dân bị bóc lột tàn nhẫn, bị mất ruộng đất.
+ Công nghiệp phát triển nhỏ giọt (trong đó công nghiệp nặng không phát triển).
+ Kinh tế Việt Nam phụ thuộc vào tư bản Pháp
Những chuyển biến về kinh tế trên có lợi cho ai (Pháp hay nhân dân Việt nam) ?
Đồn điền café
Rượu, giấy, diêm
Bông, vải , sợi, rựơu
Gỗ, diêm
Đđiền chè, café
Đđiền caosu
Đđiền lúa
Rượu, bia, xay xát, sửa chữa tàu
Xuất cảng
Thiếc, chì,kẽm
Than đá
Sợi, ximăng, sửa chữa tàu
Xuất cảng
Các nguồn lợi của Pháp ở Việt Nam

Nhóm II:
Cuộc khai thác thuộc địa của Pháp đã làm nảy sinh những lực lượng xã hội mới nào? Nguyên nhân làm nảy sinh những lực lượng xã hội mới này?
2. Những chuyển biến về xã hội
Nhóm I:
Trong xã hội Việt Nam đầu thế kỷ XX còn tồn tại các giai cấp cũ không? Đó là những giai cấp nào? Thân phận của họ có gì khác trước?
Là tay sai của Pháp => giàu có
Một số địa chủ vừa và nhỏ bị đế quốc chèn ép => ít nhiều có tinh thần dân tộc.
Mất ruộng đất => bị bần cùng hóa
Phần lớn là tá điền, một số trở thành công nhân trong các đồn điền, hầm mỏ, nhà máy.
Là lực lượng to lớn trong phong trào yêu nước.
Xuất thân từ những người buôn bán, địa chủ phong kiến hóa, sĩ phu yêu nước tiến bộ.
Bị chèn ép nặng nề, ít có khả năng cạnh tranh.
→ Có ý thức dân tộc -> là cơ sở thuận lợi để tiếp thu khuynh hướng DCTS từ bên ngoài.
Thành phần: tiểu thương, viên chức nhà báo, học sinh, sinh viên…
Có ý thức dân tộc, dễ tiếp thu trào lưu tư tưởng tiến bộ từ bên ngoài .
Giai
Cấp
cũ
Địa
chủ
PK
Nông
dân
Tầng
lớp
mới
Vừa mới ra đời còn non trẻ.
Chịu 2 tầng áp bức ( thực dân và phong kiến ).
Sớm có tinh thần đấu tranh chống áp bức dân tộc và áp bức giai cấp.
Xã hội
thuộc địa
nửa
phong kiến.
Thế nào là XH thuộc địa nửa phong kiến?
Phong kiến
Thuộc địa nửa phong kiến
Nông dân >< Địa chủ pk
>< dân tộc
>< giai cấp
Dân tộc Việt Nam >< TD Pháp
Nông dân >< Địa chủ pk
Công nhân >< Địa chủ pk, Tư sản