Bài 22. Lực Lo-ren-xơ

K�NH CHĂO TH?Y VĂ CÂC B?N
D?N V?I BĂI THUY?T TR�NH
C?A NH�M CH�NG EM
Nhu ta dê bi?t, t? tru?ng tâc d?ng lín d�ng di?n d?t trong n� - L?c t? (l?c Ampere). D�ng di?n lă d�ng chuy?n d?i c� hu?ng c?a câc di?n t�ch t? do bín trong n�. V?y câc di?n t�ch t? do c� ch?u tâc d?ng c?a t? tru?ng kh�ng vă n?u c� th� câc l?c năy c� d?c di?m nhu th? năo?
Lực
Lorentz
Nội dung 03
Nội dung 02
Nội dung 01
Thí nghiệm về vòng dây Hem-hôn
Lực Lo-ren-xơ
Ứng dụng của lực Lo-ren-xơ
Nội dung 03
Nội dung 02
Nội dung 01
Thí nghiệm về vòng dây Hem-hôn
Lực Lo-ren-xơ
Ứng dụng của lực Lo-ren-xơ
Thiết bị thí nghiệm có sơ đồ như hình vẽ sau
Hermann Ludwig Ferdinand von Hellmholtz (31/8/1821 -> 8/9/1894) lă m?t bâc si vă nhă v?t l� ngu?i D?c. �ng d�ng g�p nhi?u c�ng tr�nh quan tr?ng trong m?t s? lênh v?c quan tr?ng.
+ Sinh l� h?c: �ng du?c bi?t d?n v?i câc t�nh toân c?a m?t, câc l� thuy?t v? s?c nh�n, câc � tu?ng c?a s? c?m nhđn v? kh�ng gian c?a m?t, câc nghiín c?u th? l?c mău, c?m nh?n v? đm hu?ng, s? c?m nh?n đm thanh.
+ V?t l�: �ng du?c bi?t d?n v?i câc l� thuy?t v? s? b?o toăn nang lu?ng, câc c�ng tr�nh trong di?n d?ng l?c h?c, h�a nhi?t d?ng l?c vă câc co s? h?c c?a nhi?t d?ng l?c h?c.
+ Tri?t h?c: �ng du?c bi?t d?n v?i câc tri?t l� khoa h?c, câc � tu?ng v? m?i quan h? gi?a câc d?nh lu?t c?a c?m nh?n vă câc lu?t t? nhiín, kh�a c?nh khoa h?c c?a m? h?c, vă câc � tu?ng v? s?c m?nh vam minh h�a c?a khoa h?c
V�ng dđy Helholtz lă thi?t b? g?m 2 v�ng dđy d?t câch nhau 1 kho?ng b?ng bân k�nh v�ng dđy. Trong kho?ng d�, ch�ng ta d?t m?t b�ng dỉn âp su?t th?p (bom kh� tro: Ar, Kr, ., c� th? xoay du?c) v?i dỉn s?i d?t (dđy t�c ph? BaO nh?m phât x? nhi?u electron hon).
Khi cho d�ng di?n qua v�ng dđy Helmholtz vă qua s?i dđy d?t ? bín trong b�nh th?y tinh
=> Xu?t hi?n m?t v�ng tr�n sâng mău xanh n?m trong m?t ph?ng vu�ng g�c v?i du?ng s?c t? c?a v�ng dđy Helmholtz.
V� sao c� v�ng tr�n sâng mău xanh khi c� d�ng di?n ch?y trong v�ng dđy Helmholtz�?
Do tâc d?ng nhi?t c?a d�ng di?n, câc electron phât ra t? s?i d?t va ch?m v?i câc phđn t? kh� trong b�nh lăm phât quang. Câc electron ion h�a câc phđn t? kh� vă lăm phât quang. V�ng tr�n cho bi?t qu? d?o c?a electron trong t? tru?ng, t?c lă t? tru?ng tâc d?ng l?c t? lín electron.
×
-
-
-
-

Khi ng?t d�ng di?n ch?y qua v�ng dđy Helmholtz (v?n duy tr� ngu?n d?t s?i dđy) v?t sâng c� qu? d?o nhu th? năo�?
Qu? d?o lă v?t sâng th?ng kh�ng c�n qu? d?o tro v�ng tr�n. V� electron kh�ng ch?u tâc d?ng c?a l?c t? do d�ng di?n trong v�ng dđy Hem-h�n gđy ra.
02
Lực Lorentz
Hendrik Antoon Lorentz
(18/7/1853-4/2/1928)
Lă m?t nhă v?t l� Hă Lan
Nh?n chung gi?i Nobel V?t l� v?i Pieter Zeeman v� dê phât hi?n ra câch gi?i th�ch l� thuy?t hi?u ?ng Zeeman.
Phât hi?n ra câc c�ng c? nh?n th?c vă toân h?c lăm trung tđm c?a thuy?t tuong d?i d?c bi?t mă sau năy nhă bâc h?c Albert Einstein dê hoăn thi?n.
02
L?c Lorentz
 Định nghĩa:
L?c mă t? tru?ng tâc d?ng lín m?t h?t mang di?n chuy?n d?ng trong n� du?c g?i lă l?c Lorentz
×
-
-
-
-
 Phương của lực Lorentz
Electron chuy?n d?ng trín qu? d?o tr�n n?m trong m?t ph?ng vu�ng g�c v?i du?ng s?c t?
-> L?c Lorentz vu�ng g�c v?i c?m ?ng t? vă v?i vecto v?n t?c c?a electron cung nhu câc h?t mang di?n khâc.
B
 Chiều của lực Lorentz
02
L?c Lorentz
Quy t?c xâc d?nh chi?u c?a l?c Lorentz c� th? suy ra t? quy t?c băn tay tâi d? xâc di?nh chi?u c?a l?c t? tâc d?ng lín d�ng di?n.
D?t băn tay trâi du?i th?ng d? cho
+ Câc du?ng c?m ?ng t? xuyín văo l�ng băn tay,
+ Chi?u t? c? tay d?n ng�n tay ch? chi?u chuy?n d?ng
-> Chi?u ng�n tay câi choêi ra 900 ch? chi?u l?c Lorentz n?u h?t mang di?n duong (q>0) vă ch? chi?u ngu?c l?i n?u h?t mang di?n đm�.
 
 Độ lớn của lực Lorentz
02
L?c Lorentz
 Độ lớn của lực Lorentz
02
L?c Lorentz
 
 
03
?ng d?ng c?a l?c Lorentz
T? M?t Tr?i lu�n lu�n c� câc d�ng h?t mang di?n t�ch, ch? y?u lă electron vă proton, bay d?n Trâi D?t.
Du?i tâc d?ng c?a l?c Lorentz, câc h?t mang di?n năy chuy?n d?ng theo qu? d?o xoây ?c quanh câc du?ng s?c t? c?a Trâi D?t t?o thănh vănh dai Van Allen.
Khi c� s? ho?t d?ng m?nh ? M?t Tr?i, th� m?t d? h?t mang di?n ? g?n t? c?c c?a Trâi D?t tang lín r?t l?n. V� v?y ? d� câc h?t electron b? d?y ra xa v�ng c?c. Câc h?t năy va ch?m v?i câc phđn t? kh� lăm cho ch�ng phât quang.
 Giải thích hiện tượng cực quang
03
?ng d?ng c?a l?c Lorentz
 Làm lệch quỹ đạo của chùm tia electron
Gi? s? m?t ch�m tia electron du?c ph�ng ra t? s?i d?t (s�ng di?n t?) trong ?ng ph�ng di?n t?. B�nh thu?ng n� bay theo du?ng n?m ngang vă d?n d?p măn h�nh t?i di?m M.
Nhung n?u c� tâc d?ng c?a t? tru?ng th� l?c Lorentz s? lăm cho qu? d?o c?a electron b? u?n cong, kh�ng d?n di?m M mă di l?ch d?n m?t di?m khâc.
T? tru?ng n?m ngang lâi ch�m tia electron theo phuong th?ng d?ng.T? tru?ng n?m d?ng lâi ch�m tia electron theo phuong th?ng ngang.
Du?i tâc d?ng c?a hai t? tru?ng, chum tia di?n t? s? quĩt toăn b? măn h�nh.
Xác định chiều của cảm ứng từ, vận tốc hoặc lực Lorentz:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
q>0
q>0
q>0
q<0
q<0
q<0
+
.
+
+
.
+