Bài 22. Bảo vệ vốn gen của loài người và một số vấn đề xã hội của di truyền học

Thao giảng 22/12
Lớp 12C2
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ GIANG
TRƯỜNG THPT LIÊN HIỆP
----*****----
GV : Hoàng Thị Hoài
Tổ : Hóa- Sinh- Địa – Thể dục
Phương pháp nghiên cứu bài học
( thảo luận nhóm)
Tổng số lớp
( 23 HS)
Nhóm 1 (6HS)
Nhóm 4 (6HS)
Nhóm 2 (6HS)
Nhóm 3 (5HS)
NHÓM 1 và 2: Hãy xác định bệnh và nguyên nhân gây bệnh di truyền trong bảng sau:
Bệnh và dị tật di truyền ở người
Hậu quả của bệnh và tật bệnh di truyền như thế nào?
Các em hãy quan sát một số hình ảnh sau:







Dị tật bẩm sinh do ĐBG gây ra
Trẻ sinh ra không may bị tật nguyền hoặc thiểu năng trí tuệ không chỉ là sự thiệt thòi, nỗi đau về mặt thể xác và tâm lí của cá nhân người bị bệnh
UNG THƯ THANH QUẢN
UNG THƯ PHỔI
HỘI CHỨNG ĐAO
Mà nó còn là gánh gánh nặng tinh thần và kinh tế cho gia đình  
Và là gánh nặng cho toàn xã hội
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ GIANG
TRƯỜNG THPT LIÊN HIỆP
----*****----
BĂI GI?NG SINH H?C 12 ( CO B?N )
TI?T 24- BĂI 22:
B?o v? v?n gen di truy?n c?a ngu?i vă m?t s? v?n d? xê h?i v?i di truy?n y h?c
 Gánh nặng di truyền là :Sự tồn tại trong vốn gen của quần thể người các đột biến gen gây bệnh và dị tật di truyền khi ở trạng thái đồng hợp sẽ làm chết chết hoặc nửa chết, giảm trí tuệ, sức sống giảm, giảm khả năng sinh sản….
Vậy chúng ta phải làm gì để hạn chế đột biến sảy ra để giảm bớt những gánh nặng di truyền?
+ Đột biến không ngừng phát sinh.
+ ĐB: Thường gây hại.
+ Khi đã phát sinh thì khó bị loại bỏ.

Các biện pháp bảo vệ vốn gen loài người
Tạo môi trường sạch nhằm hạn chế các tác nhân gây đột biến
Tư vấn di truyền
Sàng lọc trước sinh
Liệu pháp gen
4 nhóm thảo luận - 5 phút
Nhóm 1:
Tạo môi trường sạch nhằm hạn chế các tác nhân đột biến


Chúng ta cần phải làm gì để tạo môi trường trong sạch?
Nhóm 2:
Tư vấn di truyền
1. Thế nào là tư vấn di truyền y học? Quy trình?

2. Những trường hợp nào thì nên tư vấn di truyền?
Nhóm 3:
Sàn lọc trước sinh

1. Sàng lọc trước sinh là gì? Các phương pháp?

2. Lợi ích của sàng lọc trước sinh?

3. Những trường hợp nào nên thực hiện khám và sàng lọc trước sinh?
Nhóm 4:
Liệu pháp gen

1. Khái niệm, nguyên tắc, quy trình.

2. Tại sao nói liệu pháp gen là kĩ thuật tương lai?
Nhóm 1:

Tạo môi trường sạch nhằm hạn chế các tác nhân gây đột biến
Hậu quả của việc tăng dân số
Giảm tải sự bùng nổ dân số
Từ năm 1961 đến năm 1971 chiến dịch "Ranch Hand" quân đội Mỹ đã phun rải xuống miền Trung, Tây Nguyên và miền Nam Việt Nam trên 100 triệu lít chất độc hoá học trong đó có 65% là chất độc da cam chứa 386 kg dioxin tinh chất cực kỳ độc hại, làm nhiễm độc trên diện tích 2,6 triệu ha, làm tổn thương nghiêm trọng đến sức khoẻ (gây các bệnh ung thư, dị tật bẩm sinh và hàng loạt rối loạn chức năng khác) cho từ 2,1 triệu đến 4,8 triệu người dân Việt Nam và các thế hệ con cháu. 
vụ nổ ở fukushima
Nhật năm 2011
Phản đối chiến tranh , sản xuất vũ khí hạt nhân, bom NT…
KHÔNG KHÍ BỊ Ô NHIỄM
NƯỚC BỊ Ô NHIỄM
PHUN THUỐC TRỪ SÂU
PHUN THUỐC DIỆT CỎ

- Hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ và chất kích thích sinh trưởng.

Tích cực trồng cây gây rừng

Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường sống
“ Mùng 5 là tết trồng cây
Làm cho đất nước
càng ngày , càng xuân”
Nhóm 2: Tư vấn di truyền




*Nhiệm vụ:
- Chẩn đoán, cung cấp thông tin về khả năng mắc các loại bệnh di truyền ở đời con của các gia đình đã có bệnh này, từ đó cho lời khuyên trong việc kết hôn, sinh đẻ, đề phòng và hạn chế hậu quả xấu ở đời sau.
Kĩ thu tư vấn di truyền :

Bước 1: Chẩn đoán đúng bệnh di truyền.

Bước 2: Xây dựng phả hệ của người bệnh.

Bước 3: Chẩn đoán trước sinh, đưa ra lời tư vấn khoa học
Nhóm 3: Sàng lọc trước sinh
* Khái niệm: Là những phân tích NST, AND để biết xem thai nhi có bị bệnh di truyền hay không.
* Lợi ích của sàng lọc trước sinh:
- Giúp thai phụ có cơ hội sinh con khỏe mạnh nhiều hơn, giảm lo lắng về khả năng sinh con bị dị tật.
 
- Lựa chọn đình chỉ thai nghén khi phát hiện thai nhi bị dị tật bẩm sinh, giảm chi phí cho gia đình và xã hội, góp phần cải thiện chất lượng dân số.
 
- Có kế hoạch sinh và chăm sóc trẻ bị dị tật một cách tốt nhất trong trường hợp thai phụ quyết định giữ thai.
Chọc dò dịch ối
Sinh thiết tua nhau thai
Siêu âm
Hút 10 – 20 ml dịch ối
Li tâm
Phân tích hoá sinh
Sau vài tuần
Nuôi cấy TB
Phát hiện các dị dạng NST
Nhau thai được tách ra lấy tế bào để phân tích hóa sinh.

Tách tua nhau thai
Phân tích hoá sinh
Chọc dịch ối
(Thực hiện lúc thai 16-18 tuần)
sinh Sinh thiết nhau thai
( Thực hiện lúc thai 6- 8 tuần)
Phát hiện các dị dạng NST
Nhóm 4 : Liệu pháp gen
* Khái niệm: Liệu pháp gen là việc chữa trị các bệnh di truyền bằng cách phục hồi chức năng của các gen bị đột biến.
- Liệu pháp gen bao gồm 2 biện pháp :
+ Đưa bổ sung gen lành vào cơ thể người bệnh
+ Thay thế gen bệnh bằng gen lành.
* Về nguyên tắc: là kỹ thuật chuyển gen
* Quy trình:
BƯỚC 1: Tách tế bào đột biến ra từ người bệnh.
BƯỚC 2: Các bản sao bình thường của gen đột biến được cài vào virut rồi đưa vào các tế bào đột biến ở trên.
BƯỚC 3: Chọn các dòng tế bào có gen bình thường lắp đúng thay thế cho gen đột biến rồi đưa trở lại bệnh nhân.
- Khó khăn: virut có thể gây hư hỏng các gen khác (không chèn gen lành vào vị trí của gen vốn có trên NST)- những khó khăn này chưa được khắc phục và dẫn đến phương pháp này chưa thực hiện được vì vậy liệu pháp gen là một kĩ thuật chữa bệnh di truyền tiềm năng trong tương lai.


Nhóm 1: Vấn đề phát sinh do việc giải mã bộ gen người
Dự án “bản đồ hệ gen người” khởi đầu vào năm
1990 với sự đứng đầu của James Watson.
Mặt tích cực của giải mã bộ gen người:
Giúp xác định được các gen gây bệnh, giải thích
một số hiện tượng bất thường, chữa trị các bệnh di
truyền, xác định huyết thống, điều tra tội phạm…
Việc giải mã bộ gen người ngoài những tích cực mà nó đem lại cũng làm xuất hiện nhiều vấn
đề tâm lý xã hội như:
 – Hồ sơ di truyền cho phép tránh được bệnh tật di truyền nhưng có thể là thông báo về cái chết sớm cho bệnh nhân.
 – Hồ sơ di truyền của mỗi người có thể là tư liệu để chống lại chính người đó trong vấn đề xin việc làm, hôn nhân,
Nhóm 2. Vấn đề phát sinh do công nghệ gen và
công nghệ tế bào:
1. Vi sinh vật mang gen kháng chất kháng sinh phát tán sang vi sinh vật gây bệnh cho người ?

2. Gen sản sinh protein độc tố trong cây trồng phát tán sang cỏ dại và gây hại cho côn trùng có ích.

3. Có khả năng ảnh hưởng tới hệ gen của người, tới an toàn sức khỏe của con người?

4. Con người có sử dụng kĩ thuật nhân bản vô tính để tạo ra con người nhân bản không?
Con người có sử dụng kĩ thuật nhân bản vô tính để tạo ra con người nhân bản không?
- An ninh xã hội sẽ ra sao khi các bản sao ra đời?
- Đạo đức sinh học
- Sinh vật tạo ra từ phương pháp nhân bản thường có sức sống giảm dễ mắc bệnh, tuổi thọ giảm…
Nhóm 3: Hệ số thông minh (IQ)
IQ  = Tuổi trí tuệ/Tuổi sinh học x 100
HÃY XÁC ĐỊNH IQ TRONG CÁC TRƯỜNG HỢP SAU:
VD1. Trẻ 3 tuổi trả lời được các câu hỏi của trẻ 5 tuổi.
IQ= (5: 3) x 100 = 170
VD2. Trẻ 5 tuổi trả lời được các câu hỏi của trẻ 5 tuổi
IQ= (5:5) x 100= 100
VD3. Trẻ 9 tuổi trả lời được các câu hỏi của trẻ 6 tuổi.
IQ= (6: 9) x 100 = 70
Nhóm 3: Hệ số thông minh (IQ)

VD. Trẻ 6 tuổi trả lời được các câu hỏi của trẻ 7 tuổi.
IQ = ( 7 : 6 ) x 100 = 117
“Một nữ minh tinh màn bạc Mỹ cầu hôn với nhà di truyền học Mỹ nổi tiếng là Moocgan với hi vọng sẽ sản sinh cho nước Mỹ những đứa con “ thông minh như ngài và xinh đẹp như em!”
Nhà Bác học đã hóm hỉnh trả lời: “ Tôi e là chúng ta sẽ sinh ra những đứa trẻ thông minh như cô và xinh đẹp như tôi”
NHÓM 4: Khả năng trí tuệ và sự di truyền:
- Khả năng trí tuệ được di truyền qua các thế hệ.
Chỉ số IQ còn bị chi phối bởi yếu tố môi trường như: Chế độ dinh dưỡng và tâm lý người mẹ lúc mang thai, quan hệ tình cảm gia đình và xã hội,…

Một số biện pháp bảo vệ tiềm năng di truyền trí tuệ
+ Tránh các tác nhân gây đột biến.
+ Đảm bảo cuộc sống đầy đủ về vật chất và tinh thần, được tiếp cận với nền văn minh nhân loại.
.
4. Di truyền học với bệnh AIDS
HIV/AIDS đã trở thành đại dịch làm kinh hoàng cả nhân loại. 95% người nhiễm HIV thuộc các nước đang phát triển.
+ HIV là virut gây suy giảm miễn dịch ở người.
+ AIDS là hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải do virut HIV gây ra.
- Con đường lây truyền :
Để làm chậm sự tiến triển của bệnh AIDS, người ta sử dụng biện pháp di truyền nhằm hạn chế sự phát triển của virut HIV.
Để bảo vệ vốn gen của loài người, đồng thời đề phòng những bệnh và dị tật di truyền, thì cách thiết thực nhất của mỗi học sinh là phải làm gì ?
Bảo vệ môi trường.
Tuyên truyền những ảnh hưởng của hôn nhân cận huyết thống.
Hạn chế sử dụng chất hoá học, nghiêm cấm sử dụng chất phụ gia trong chế biến thực phẩm,
- Có thái độ phản đối chiến tranh hạt nhân, bom nguyên tử…
?
Em có thể tư vấn giúp 1 số trường hợp sau:
1.Một thanh niên không mắc bệnh mù màu muốn kết hôn với 1 cô bạn cũng không mắc bệnh này, nhưng lại có bố mắc bệnh. Liệu họ lấy nhau thì có khả năng sinh con mắc bệnh không?

2.Cả vợ chồng tôi đều không bị bạch tạng mà lại sinh được 1 con trai mắc bệnh,tại sao vậy? nếu sinh con tiếp thì con gái có mắc bệnh không? tỷ lệ bao nhiêu?
3.Một người bạch tạng muốn kết hôn và sinh con . Em có lời khuyên như thế nào?
4.Một cặp vợ chồng sinh đứa con đầu lòng mắc Đao,nếu sinh con tiếp thì có khả năng mắc Đao nữa không?
Bài tập
Học bài cũ và trả lời các câu hỏi trong SGK làm bài tập sách bài tập sinh 12 phần di truyền y học.

- Chuẩn bị giờ sau ôn tập phần di truyền học
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ
Hoàng Thị Hoài – THPT Liên Hiệp- Bắc Quang- Hà Giang. SĐT: 01277959995-mail: [email protected]
Hoàng Thị Hoài
Kính chúc quý thầy cô sức khỏe- công tác tốt!

Chúc các em học tập tốt lĩnh hội được nhiều kiến thức bổ ích!