Bài 21. So sánh (tiếp theo)

Thế nào là so sánh? Tìm một số câu văn , câu thơ có sử dụng nghệ thuật so sánh.
So sánh là đối chiếu sự vật , sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình,gợi cảm cho sự diễn đạt
Một số câu văn ,câu thơ có sử dụng nghệ thuật so sánh:
Đôi ta làm bạn thong dong
Như đôi đũa ngọc nằm trong mâm vàng
(Ca dao)
- Tiếng suối trong như tiếng hát xa
(Hồ Chí Minh)
- Sự nghiệp của chúng ta giống như rừng dương lên, đầy nhựa sống và ngày càng lớn nhanh chóng.
(Phạm Văn Đồng)

Bài mới
Tiết 86: So Sánh (Tiếp theo)
Các kiểu so sánh

1.Ví dụ
Những ngôi sao thức ngoài kia
Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con
Đêm nay con ngủ giấc tròn
Mẹ là ngọn gió của con suốt đời
(Trần Quốc Minh)
Chỉ ra những từ so sánh trong khổ thơ trên?
-Từ chỉ ý so sánh :Chẳng bằng,là
Từ chỉ ý so sánh trong các phép so sánh trên có gì khác nhau?
-Sự khác nhau:
+"Chẳng bằng":so sánh hơn kém
+"là" :so sánh ngang bằng
Tìm thêm những từ chỉ ý so sánh ngang bằng hoặc không ngang bằng?
-Ngang bằng:tựa như, chừng như,bao nhiêu...bấy nhiêu,...
-Không ngang bằng:chưa được, chẳng là, ...
2.Ghi nhớ
Có 2 kiểu so sánh :
-So sánh ngang bằng
-So sánh không ngang bằng
II.Tác dụng của so sánh

1.Ví dụ

Mỗi chiếc lá rụng có một linh hồn riêng,một tâm tình riêng, một cảm giác riêng.Có chiếc tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, cho xong một đời lạnh lùng, thản nhiên, không thương tiếc, không do dự vẩn vơ.Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không rồi gượng ngoi đầu lên, hay giữ thăng bằng cho chậm tới cái giây nằm phơi trên mặt đất.Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo rắng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại : cả một thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá trên cành cây không bằng một vài giây bay lượn, nếu sự bay lượn ấy có vẻ đẹp nên thơ.Có chiếc lá như sợ hãi , ngần ngại rụt rè , rồi như gần tới mặt đất ,còn cất mình muốn bay trở lại cành.Có chiếc lá đầy âu yếm rơi bám vào một bông hoa thơm , hay đến mơn trớn một ngọn cỏ xanh mềm mại.
(Khái Hưng)

Tìm phép so sánh trong đoạn văn trên?
Có chiếc tựa mũi tên nhọn ,tự cành cây rơi cuốn phập xuống đất như cho xong chuyện
Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng
Có chiếc lá nhẹ nhàng (...) như thầm bảo
Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè , rồi như tới mặt đất còn cất mình(...)

Trong đoạn văn đã dẫn,phép so sánh có tác dụng gì đối với việc miêu tả sự vật,sự việc và đối với việc thể hiện tư tưởng, tình cảm của người viết?
- Đối với việc miêu tả sự vật, sự việc:người đọc hình dung được những cách rụng khác nhau của lá =>cụ thể, sinh động.
- Đối với việc miêu tả tư tưởng, tình cảm của người viết: lời nói hàm súc,người đọc dễ nắm bắt tư tưởng,tình cảm của người viết=>quan niệm của tác giả về sự sống và cái chết.



So sánh:
-Vừa có tác dụng gợi hình, giúp cho việc miêu tả sự vật, sự việc được cụ thể,sinh động;
-Vừa có tác dụng biểu hiện tư tưởng, tình cảm sâu sắc.



2.Ghi nhớ:


III.Luyện tập

: Chỉ ra phép so sánh
trong những khổ thơ dưới đây.Cho biết chúng thuộc kiểu so sánh nào?
Bài tập 1
Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè
Toả nắng xuống dòng sông lấp loáng
(Tế Hanh)
Mặt nước con sông như gương trong
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè
=> "Như", "là" : so sánh ngang bằng
b. Con đi trăm núi ngàn khe
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm
Con đi đánh giặc mười năm
Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi
(Tố Hữu)
Hai tiếng "chưa bằng" tạo nên so sánh không ngang bằng
c.Anh đội viên mơ màng
Như nằm trong giấc mộng
Bóng Bác cao lồng lộng
ấm hơn ngọn lửa hồng

=>Hai câu đầu có "như" :so sánh ngang bằng
Hai câu sau có "hơn":so sánh không ngang bằng.
Hãy nêu những câu văn có sử dụng phép so sánh trong bài Vượt thác. Em thích hình ảnh so sánh nào?Vì sao?
-Thuyền rẽ sóng lướt bon bon như đang nhớ núi rừng phải lướt cho nhanh để về cho kịp
-Núi cao như đột ngột hiện ra chắn ngang trước mặt.
-Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc,...,ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ.
-Dọc sườn núi , những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp nom xa như những cụ già vung tay hô đám con cháu tiến về phía trước
Có lẽ so sánh cuối nói về "những cây to (...) nom như những cụ già vung tay hô (...)" là hay nhất. Vì nó độc đáo , gây bất ngờ, vì nó chuyển nghĩa nói về sự kế tục của các thế hệ nếu muốn ăn đời ở kiếp với vùng rừng núi Trường Sơn nhiều thác dữ.
Bài tập 2:



IV.Củng cố


1.Câu nào sau đây không sử dụng phép so sánh?
Những cái đó cám dỗ tôi hơn là các quy tắc về phân số
Dân làng ngồi lặng lẽ giống như chúng tôi
Liệu người ta có bắt cả chúng nó cũng phải hót bằng tiếng Đức không nhỉ?
Vẫn giữ những tiếng hót của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khoá chốn lao tù
2.Tìm những từ ngữ thích hợp để hoàn thiện phép so sánh trong bài ca dao sau?
Cổ tay em trắng..........
Đôi mắt em liếc .......dao cau
Miệng cười .......hoa ngâu
Cái khăn đội đầu như thể.......

V.Dặn dò
Nắm kĩ nội dung bài học
Tìm thêm những câu văn , câu thơ có sử dụng phép so sánh
Làm bài tập 3 ở sách giáo khoa
Nghiên cứu, chuẩn bị bài Chương trình địa phương(phần Tiếng Việt) Rèn luyện chính tả

Xin chân thành cảm ơn sự có mặt của quý thầy cô