Bài 21. So sánh (tiếp theo)

Nhiệt liệt chào mừng quí thầy cô.

? Câu hỏi : So sánh là gì ? Hãy cho biết mô hình cấu tạo đầy đủ của một phép so sánh và điền câu “ Nó sun sun như con đỉa” vào mô hình đó ?
Trả lời : So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật , sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Kiểm tra bài cũ
I. LÝ THUYẾT
1.Các kiểu so sánh
1.1.Ví dụ : (SGK- 41).
*Tìm phép so sánh trong khổ thơ sau:
Nh÷ng ng«i sao thøc ngoµi kia
Ch¼ng b»ng mÑ ®· thøc v× chóng con
§ªm nay con ngñ giÊc trßn
MÑ lµ ngän giã cña con suèt ®êi .
Tiết 86- Tiếng Việt SO SÁNH (Tiếp)
I. LÝ THUYẾT
1.Các kiểu so sánh
1.1.Ví dụ :
Tiết 86- Tiếng Việt SO SÁNH (Tiếp)

Những ngôi sao thức ngoài kia
Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con (1)

[.]Mẹ là ngọn gió của con suốt đời . (2)
?Điền hai phép so sánh vào mô hình phép so sánh?
Những ngôi sao
thức ngoài kia
chẳng bằng
mẹ đã thức vì chúng con
Mẹ
là
ngọn gió của con suốt đời
?Từ ngữ chỉ ý so sánh trong các phép so sánh này có gì khác nhau?
Những ngôi sao
thức ngoài kia
chẳng bằng
mẹ đã thức vì chúng con
Mẹ
là
ngọn gió của con suốt đời
Không ngang bằng
So sánh ngang bằng
*Mô hình so sánh ngang bằng : A là B.
* Mô hình so sánh kh«ng ngang bằng : A chẳng bằng B
?Tìm thêm những từ chỉ ý so sánh ngang bằng hoặc không ngang bằng?
Những ngôi sao
thức ngoài kia
chẳng bằng
mẹ đã thức vì chúng con
Mẹ
là
ngọn gió của con suốt đời
Không ngang bằng
So sánh ngang bằng
* Từ so sánh ngang bằng : là, y như, như, giống như, tựa, tựa như, bao nhiêu …bấy nhiêu, …
* Từ so sánh kh«ng ngang bằng : hơn, hơn là, kém, không bằng, chẳng bằng, …
Bài tập : Tìm pheùp so saùnh vaø cho bieát chúng thuoäc kieåu so saùnh naøo ?
(Thảo luận nhóm)

a) Tieáng haùt trong như suoái ngoïc tuyeàn
EÂm như hôi gioù thoaûng cung tieân .
(Thế Lữ)

b) Thaø raèng aên baùt côm rau
Còn hơn cơm thòt noùi nhau naëng lôøi .

(Ca dao)
c) Ai ¬i chí bá ruéng hoang
Bao nhiêu tÊc ®Êt, tÊc vµng bấy nhiêu.
(Ca dao)
Bài tập : Tìm pheùp so saùnh vaø cho bieát chúng thuoäc kieåu so saùnh naøo ?
a) Tieáng haùt trong suoái ngoïc tuyeàn
EÂm hôi gioù thoaûng cung tieân .
(Thế Lữ)

b) Thaø raèng aên baùt côm rau
cơm thòt noùi nhau naëng lôøi .

(Ca dao)
c) Ai ¬i chí bá ruéng hoang
tÊc ®Êt, tÊc vµng
(Ca dao)
Còn hơn
? So sánh ngang bằng.
? So sánh không ngang bằng.
Bao nhiêu
bấy nhiêu
 So saùnh ngang baèng.
như
như
I. LÝ THUYẾT
1.Các kiểu so sánh
1.1.Ví dụ
1.2.Ghi nhớ: SGK (Trang 42)
2.Tác dụng của so sánh:
Moãi chieác laù ruïng coù moät linh hoàn rieâng, moät taâm tình rieâng, moät caûm giaùc rieâng. Coù chieác töïa muõi teân nhoïn, töï caønh caây rôi caém phaäp xuoáng ñaát nhö cho xong chuyeän, cho xong moät ñôøi laïnh luøng, thaûn nhieân, khoâng thöông tieác, khoâng do döï vaån vô. Coù chieác laù nhö con chim bò laûo ñaûo maáy voøng treân khoâng, roài cè göôïng ngoi ñaàu leân, hay giöõ thaêng baèng cho chaäm tôùi caùi giaây naèm phôi treân maët ñaát. Coù chieác laù nheï nhaøng khoan khoaùi ñuøa bôõn, muùa may vôùi laøn gioù thoaûng, nhö thaàm baûo söï ñeïp cuûa vaïn vaät chæ ôû hieän taïi : caû moät thôøi quaù khöù daøi daèng daëc cuûa chieác laù treân caønh caây khoâng baèng moät vaøi giaây bay löôïn, neáu söï bay löôïn aáy coù veû ñeïp neân thô. Coù chieác laù sôï haõi, ngaàn ngaïi ruït reø, roài nhö gaàn tôùi maët ñaát, coøn muoán caát mình bay trôû laïi caønh. Coù chieác laù ñaày aâu yeám rôi baùm vaøo moät boâng hoa thôm, hay ñeán môn trôùn moät ngoïn coû xanh meàm maïi.

2.1. Ví dụ : Tìm phép so sánh trong đoạn văn,cho biết chúng thuộc kiểu so sánh nào?
Tiết 86- Tiếng Việt SO SÁNH (tiếp).
2. Tác dụng của phép so sánh
Các phép so sánh trong đoạn văn:
- Có chiếc lá tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, cho xong một đời lạnh lùng, thản nhiên, không thương tiếc.
- Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không,[...]
- Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại [...]
- Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất, còn cất muốn bay trở lại cành.
-Cả một thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá trên cành cây không bằng một vài giây bay lượn[...]
+ Có chieác lá töïa muõi tên nhoïn...
+ Có chieác lá như con chim bị laûo đaûo...
=> Phép so sánh có giá trị gôïi hình giúp cho vieäc miêu taû söï vaät, söï vieäc đưôïc cuï theå, sinh đoäng (ng­êi đäc hình dung đ­îc những cách rụng khác nhau của lá).
+ Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo .
+ cả một thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá trên cành cây không bằng một vài giây bay lượn, .
+ Có chiếc lá nhu sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất .
?Tác dụng của các phép so sánh trong đoạn van l� gỡ?D?i v?i vi?c miờu t? s? v?t ,s? vi?c v� v?i vi?c th? hi?n tu tu?ng tỡnh c?m c?a ngu?i vi?t?
=>Ph�p so s�nh cịn cĩ gi� tr? gợi cảm, biểu hiện tu tuởng, tình cảm s�u sắc (thĨ hiƯn quan niƯm cđa t�c gi� vỊ s� s�ng v� c�i ch�t)
* Lưu ý:
Cần phân biệt phép so sánh bình thường với phép so sánh có giá trị tu từ.
Ví dụ 1: Bình cao bằng Nam
Phép so sánh trên có giá trị đối với quá trình nhận thức của con người ( so sánh bình thường).
Ví dụ 2: Mẹ già như chuối chín cây
Gió lay mẹ rụng con phải mồ côi
=> Phép so sánh có giá trị gợi hình, gợi cảm ( so sánh tu từ)
2.2.Ghi nhớ: SGK
I. LÝ THUYẾT
1.Các kiểu so sánh
1.1.Ví dụ
1.2.Ghi nhớ: SGK (Trang 42)
2.Tác dụng của so sánh:
2.2.Ghi nhớ: SGK
2.1. Ví dụ : SGK /T 42
II.LUYỆN TẬP
Bài tập 1: Chỉ ra các phép so sánh trong những khổ thơ dưới đây. Cho biết chúng thuộc kiểu so sánh nào. Phân tích tác dụng gợi hình, gợi cảm của một phép so sánh mà em thích.
b) Con đi trăm núi ngàn khe
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm
Con đi đánh giặc mười năm
Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi .
c) Anh đội viên mơ màng
Như nằm trong giấc mộng
Bóng Bác cao lồng lộng
Ấm hơn ngọn lửa hồng .
.
a) Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè
Toả nắng xuống lòng sông lấp loáng.
II. Luyện tập
Bài tập 1: Chỉ ra các phép so sánh trong những khổ thơ dưới đây. Cho biết chúng thuộc kiểu so sánh nào. Phân tích tác dụng gợi hình, gợi cảm của một phép so sánh mà em thích.
a) Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre

Toả nắng xuống lòng sông lấp loáng.
(Tế Hanh)
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè
 So sánh ngang bằng
b. Con đi trăm núi ngàn khe
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.(1)
Con đi đánh giặc ngàn năm
Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi.(2)
=> So sánh không ngang bằng.
Anh đội viên mơ màng
Như nằm trong giấc mộng(1)
Bóng Bác cao lồng lộng
Ấm hơn ngọn lửa hồng(2).
(Minh Huệ)
 So sánh ngang bằng
 So sánh không ngang bằng
II. Luyện tập
Phân tích tác dụng gợi hình, gợi cảm của một phép so sánh mà em thích.
a) Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre

Toả nắng xuống lòng sông lấp loáng.
(Tế Hanh)
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè
=> Tâm hồn là cái trừu tượng được so sánh với một buổi trưa hè là cái cụ thể. Buổi trưa hè gợi một không gian nóng bỏng đầy nắng, gió, tiếng ve, hoa phượng… qua đó cho thấy tâm hồn “tôi” rất nhạy cảm, yêu thiên nhiên, yêu quê hương tha thiết.
Anh đội viên mơ màng
Như nằm trong giấc mộng
Bóng Bác cao lồng lộng
Ấm hơn ngọn lửa hồng.
(Minh Huệ)
=> Anh đội viên mơ màng giống như đang nằm mộng, trong cảnh ấy anh thấy hình ảnh Bác hiện lên thật lớn lao nhưng vô cùng ấm áp. Qua đó cho thấy tình cảm yêu kính của anh bộ đội nói riêng và của tất cả người dân Việt Nam nói chung dành cho Bác, vị cha già kính yêu của dân tộc.
Bài tập 2 : Hãy nêu những câu văn có sử dụng phép so sánh trong bài Vượt thác. Em thích hình ảnh so sánh nào ? Vì sao ?
- Thuyền rẽ sóng lướt bon bon như đang nhớ núi rừng phải lướt cho nhanh để về cho kịp.
- Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt.
- Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ.
- Dọc sườn núi những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp nom xa như những cụ già vung tay hô đám con cháu tiến về phía trước.
Bài tập bổ sung làm nhanh: Điền từ chỉ ý so sánh thích hợp vào các câu tục ngữ, thành ngữ.
1. Đẹp ……. hoa.
2. Nhanh ….. cắt.
3. Miệng cười …………hoa ngâu.
Cái khăn đội đầu ……….. hoa sen.
4. Đôi ta ………. lửa mới nhen,
……. trăng mới mọc, …….. đèn mới khêu.
5. Gió thổi ….. chổi trời.
6. Công cha …… núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ …….. nước trong nguồn chảy ra.
7.Tốt gỗ ……… tốt nước sơn.
8. Một giọt máu đào …….. ao nước lã.
9. Chết trong ………… sống đục.
10. Một đêm nằm ………. một năm ở.
Bài tập bổ sung: Điền từ chỉ ý so sánh:
1. Đẹp như hoa.
2. Nhanh như cắt.
3. Miệng cười như thể hoa ngâu.
Cái khăn đội đầu như thể hoa sen.
4. Đôi ta như lửa mới nhen,
Như trăng mới mọc, như đèn mới khêu.
5. Gió thổi là chổi trời.
6. Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.
7.Tốt gỗ hơn tốt nước sơn.
8. Một giọt máu đào hơn ao nước lã.
9. Chết trong còn hơn sống đục.
10. Một đêm nằm bằng một năm ở.
1. Các kiểu so sánh
2. Tác dụng của so sánh
II. LUYỆN TẬP
Bài tập 3 : Dựa theo bài Vượt thác, hãy viết đoạn văn có từ ba đến năm câu tả Dượng Hương Thư đưa thuyền vượt qua thác dữ; trong đoạn văn có sử dụng cả hai kiểu so sánh đã được giới thiệu.
I. LÝ THUYẾT

Hướng dẫn học bài
Về nhà học bài, xem lại ví dụ và làm bài tập 3.
Soạn bài “ Nhân hóa” cho tiết Tiếng Việt sau .
+ Đọc kĩ ví dụ và trả lời các câu hỏi ở phần I và II.
+ Làm các bài tập ở phần luyện tập.
Cảm ơn ban giám khảo, các thầy cô giáo cùng các em học sinh