Bài 21. So sánh (tiếp theo)

NGỮ VĂN 6
KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu 1: So sánh là gì? Lấy ví dụ về so sánh?
So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Ví dụ: Công cha như núi Thái Sơn,
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.
Câu 2: Cho biết mô hình cấu tạo đầy đủ của một phép so sánh và phân tích câu “Nó sun sun như con đỉa” theo mô hình đó?
Nó
sun sun
như
con đỉa
TIẾT 86: SO SÁNH (TIẾP THEO)
I. Các kiểu so sánh
1. Ví dụ
Những ngôi sao thức ngoài kia
Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con
Đêm nay con giấc ngủ tròn
Mẹ là ngọn gió của con suốt đời. (Trần Quốc Minh)
Tìm phép so sánh có trong khổ thơ trên?
Hãy xác định vế A, vế B, từ so sánh trong các phép so sánh trên?
Phép so sánh 1:
A: Những ngôi sao
B: Mẹ
Từ so sánh: Chẳng bằng
Phép so sánh 2:
A: Mẹ
B: Ngọn gió
Từ so sánh: là
TIẾT 86: SO SÁNH (TIẾP THEO)
I. Các kiểu so sánh
1. Ví dụ
Những ngôi sao thức ngoài kia
Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con
Đêm nay con giấc ngủ tròn
Mẹ là ngọn gió của con suốt đời. (Trần Quốc Minh)
Các từ ngữ so sánh ở hai phép so sánh trên có gì khác nhau?
Chẳng bằng: So sánh không ngang bằng.
Là: So sánh ngang bằng.
TIẾT 86: SO SÁNH (TIẾP THEO)
I. Các kiểu so sánh
1. Ví dụ
Những ngôi sao thức ngoài kia
Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con
Đêm nay con giấc ngủ tròn
Mẹ là ngọn gió của con suốt đời.
(Trần Quốc Minh)
Tìm thêm những từ ngữ chỉ ý so sánh ngang bằng hoặc không ngang bằng?
TIẾT 86: SO SÁNH (TIẾP THEO)
I. Các kiểu so sánh
1. Ví dụ
Dựa vào sự phân tích ví dụ ở trên em hãy cho biết so sánh có mấy kiểu và rút ra mô hình của các kiểu so sánh đó?
Có hai kiểu so sánh:
So sánh ngang bằng (A là B).
So sánh không ngang bằng (A hơn B).
2. Ghi nhớ
Có hai kiểu so sánh:
So sánh ngang bằng.
So sánh không ngang bằng.
Bài tập: Tìm phép so sánh và cho biết chúng thuộc kiểu so sánh nào?
(Thảo luận nhóm)

a) Tieáng haùt trong như suoái ngoïc tuyeàn
EÂm như hôi gioù thoaûng cung tieân .
(Thế Lữ)

b) Thaø raèng aên baùt côm rau
Còn hơn cơm thòt noùi nhau naëng lôøi .

(Ca dao)
c) Ai ¬i chí bá ruéng hoang
Bao nhiêu tÊc ®Êt, tÊc vµng bấy nhiêu.
(Ca dao)
Bài tập : Tìm pheùp so saùnh vaø cho bieát chúng thuoäc kieåu so saùnh naøo ?

a) Tieáng haùt trong suoái ngoïc tuyeàn
EÂm hôi gioù thoaûng cung tieân .
(Thế Lữ)

b) Thaø raèng aên baùt côm rau
cơm thòt noùi nhau naëng lôøi .

(Ca dao)
c) Ai ¬i chí bá ruéng hoang
tÊc ®Êt, tÊc vµng
(Ca dao)
Còn hơn
? So sánh ngang bằng.
? So sánh không ngang bằng.
Bao nhiêu
bấy nhiêu
 So saùnh ngang baèng.
như
như
TIẾT 86: SO SÁNH (TIẾP THEO)
I. Các kiểu so sánh
II. Tác dụng của so sánh
1. Ví dụ
Mỗi chiếc lá rụng có một linh hồn riêng, một tâm tình riêng, một cảm giác riêng. Có chiếc tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, cho xong một đời lạnh lùng, thản nhiên, không thương tiếc, không do dự vẩn vơ. Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không, rồi cố gượng ngoi đầu lên, hay giữ thăng bằng cho chậm tới cái giây nằm phơi trên mặt đất. Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại: cả một thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá trên cành cây không bằng một vài giây bay lượn, nếu sự bay lượn ấy có vẻ đẹp nên thơ. Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất, còn cất mình muốn bay trở lại cành. Có chiếc lá đầy âu yếm rơi bám vào một bông hoa thơm, hay đến mơn trớn một ngọn cỏ xanh mềm mại.
Tìm phép so sánh trong đoạn văn trên?
Trong đoạn văn trên sự vật nào được đem ra so sánh và so sánh trong hoàn cảnh nào?
- Sự vật được đem ra so sánh là những chiếc lá (Sự vật vô tri vô giác) trong hoàn cảnh đã rụng (đã rời cành, đã hết nhựa)
Phép so sánh trong đoạn văn có tác dụng gì trong việc miêu tả sự vật, sự việc?
-Tác dụng:Gợi hình, giàu hình ảnh, sinh động.
Phép so sánh có tác dụng gì đối với việc thể hiện tư tưởng tình cảm của người viết?
-Tạo ra lối nói giàu hàm xúc thể hiện quan niệm của tác giả về sự sống và cái chết.
tựa
như
như
như
như
không
bằng
* Lưu ý:
Cần phân biệt phép so sánh bình thường với phép so sánh có giá trị tu từ.
Ví dụ 1: Bình cao bằng Nam
Phép so sánh trên có giá trị đối với quá trình nhận thức của con người ( so sánh bình thường).
Ví dụ 2: Mẹ già như chuối chín cây
Gió lay mẹ rụng con phải mồ côi
=> Phép so sánh có giá trị gợi hình, gợi cảm ( so sánh tu từ)
TIẾT 86: SO SÁNH (TIẾP THEO)
I. Các kiểu so sánh
II. Tác dụng của so sánh
1. Ví dụ
Qua phân tích ví dụ có thể thấy phép so sánh có tác dụng gì?
2. Ghi nhớ
So sánh vừa có tác dụng gợi hình, giúp cho việc miêu tả sự vật, sự việc được cụ thể sinh động; vừa có tác dụng biểu hiện tư tưởng, tình cảm sâu sắc.
Bài tập 1: Chỉ ra các phép so sánh trong những khổ thơ dưới đây. Cho biết chúng thuộc kiểu so sánh nào. Phân tích tác dụng gợi hình, gợi cảm của một phép so sánh mà em thích.
b) Con đi trăm núi ngàn khe
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm
Con đi đánh giặc mười năm
Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi .
c) Anh đội viên mơ màng
Như nằm trong giấc mộng
Bóng Bác cao lồng lộng
Ấm hơn ngọn lửa hồng .

a) Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè
Toả nắng xuống lòng sông lấp loáng.
TIẾT 86: SO SÁNH (TIẾP THEO)
III.Luyện tập:
II. Luyện tập
Bài tập 1: Chỉ ra các phép so sánh trong những khổ thơ dưới đây. Cho biết chúng thuộc kiểu so sánh nào. Phân tích tác dụng gợi hình, gợi cảm của một phép so sánh mà em thích.
a) Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre

Toả nắng xuống lòng sông lấp loáng.
(Tế Hanh)
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè
 So sánh ngang bằng
b. Con đi trăm núi ngàn khe
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.(1)
Con đi đánh giặc ngàn năm
Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi.(2)
=> So sánh không ngang bằng.
Anh đội viên mơ màng
Như nằm trong giấc mộng(1)
Bóng Bác cao lồng lộng
Ấm hơn ngọn lửa hồng(2).
(Minh Huệ)
 So sánh ngang bằng
 So sánh không ngang bằng
II. Luyện tập
Phân tích tác dụng gợi hình, gợi cảm của một phép so sánh mà em thích.
a) Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre

Toả nắng xuống lòng sông lấp loáng.
(Tế Hanh)
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè
=> Tâm hồn là cái trừu tượng được so sánh với một buổi trưa hè là cái cụ thể. Buổi trưa hè gợi một không gian nóng bỏng đầy nắng, gió, tiếng ve, hoa phượng… qua đó cho thấy tâm hồn “tôi” rất nhạy cảm, yêu thiên nhiên, yêu quê hương tha thiết.
Anh đội viên mơ màng
Như nằm trong giấc mộng
Bóng Bác cao lồng lộng
Ấm hơn ngọn lửa hồng.
(Minh Huệ)
=> Anh đội viên mơ màng giống như đang nằm mộng, trong cảnh ấy anh thấy hình ảnh Bác hiện lên thật lớn lao nhưng vô cùng ấm áp. Qua đó cho thấy tình cảm yêu kính của anh bộ đội nói riêng và của tất cả người dân Việt Nam nói chung dành cho Bác, vị cha già kính yêu của dân tộc.
TIẾT 86: SO SÁNH (TIẾP THEO)
I. Các kiểu so sánh
II. Tác dụng của so sánh
III. Luyện tập
Bài tập 1
Bài tập 2
Hãy nêu những câu văn có sử dụng phép so sánh trong bài “vượt thác”
- Thuyền rẽ sóng lướt bon bon như đang nhớ núi rừng phải lướt cho nhanh để về cho kịp.
Núi cao như đột ngột hiện ra chắn ngang trước mặt.
Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt.
Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ.
Dọc sườn núi, những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp nom xa như những cụ già vung tay hô đám con cháu tiến về phía trước.
Em thích hình ảnh so sánh nào? Vì sao?
Dượng Hương Thư… hùng vĩ.
(Phép so sánh thể hiện trí tưởng tượng phong phú của tác giả. Hình ảnh nhân vật hiện lên đẹp, khỏe, hào hùng. Thể hiện sức mạnh và khát vọng chinh phục thiên nhiên của con người)
TIẾT 86: SO SÁNH (TIẾP THEO)
I. Các kiểu so sánh
II. Tác dụng của so sánh
III. Luyện tập
Bài tập 2
Dựa theo bài “Vượt thác”, hãy viết một đoạn văn từ 3 đến 5 câu tả dượng Hương Thư đưa thuyền vượt qua thác dữ; trong đoạn văn có sử dụng cả hai kiểu so sánh đã được giới thiệu?
Bài tập 3
Bài tập 1
TIẾT 86: SO SÁNH (TIẾP THEO)
CỦNG CỐ
Câu 1 : So sánh có mấy kiểu? Đó là những kiểu nào?
So sánh có hai kiểu :
+ So sánh ngang bằng
+ So sánh không ngang bằng.
Câu 2 : So sánh có tác dụng gì ?
a) Gợi hình, giúp cho việc miêu tả sự vật, sự việc được cụ thể, sinh động.
b) Có tác dụng biểu hiện tư tưởng tình cảm sâu sắc.
c) Cả a và b đúng.
d) Cả a và b sai.
Bài tập bổ sung làm nhanh: Điền từ chỉ ý so sánh thích hợp vào các câu tục ngữ, thành ngữ.
1. Đẹp ……. hoa.
2. Nhanh ….. cắt.
3. Miệng cười …………hoa ngâu.
Cái khăn đội đầu ……….. hoa sen.
4. Đôi ta ………. lửa mới nhen,
……. trăng mới mọc, …….. đèn mới khêu.
5. Gió thổi ….. chổi trời.
6. Công cha …… núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ …….. nước trong nguồn chảy ra.
7.Tốt gỗ ……… tốt nước sơn.
8. Một giọt máu đào …….. ao nước lã.
9. Chết trong ………… sống đục.
10. Một đêm nằm ………. một năm ở.
Bài tập bổ sung: Điền từ chỉ ý so sánh:
1. Đẹp như hoa.
2. Nhanh như cắt.
3. Miệng cười như thể hoa ngâu.
Cái khăn đội đầu như thể hoa sen.
4. Đôi ta như lửa mới nhen,
Như trăng mới mọc, như đèn mới khêu.
5. Gió thổi là chổi trời.
6. Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.
7.Tốt gỗ hơn tốt nước sơn.
8. Một giọt máu đào hơn ao nước lã.
9. Chết trong còn hơn sống đục.
10. Một đêm nằm bằng một năm ở.
TIẾT 86: SO SÁNH (TIẾP THEO)
CỦNG CỐ
Bài 3 Tìm thành ngữ liên quan đến những hình ảnh sau và đặt câu với những thành ngữ vừa tìm được?
Chậm như rùa
Đẹp / tươi như hoa
Cậu làm việc chậm như rùa.
Cô ấy tươi như hoa
Dặn dò
- Về nhà học bài, xem lại vd và làm BT còn lại.
+ Đọc kĩ vd và trả lời các câu hỏi của vd ở phần I và II.
+ Làm các BT ở phần luyện tập.
+ Soạn bài “Nhân hóa”