Bài 21. Phương pháp tả cảnh

TIẾT 88:
Tập làm văn
Phương pháp tả cảnh
a) Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. Thuyền cố lấn lên. Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cắp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. ( Võ Quảng )
b) Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giưã dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái dụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc mầu xanh lá mạ, mầu xanh rêu, mầu xanh trai lọ, … loà nhoà ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai. ( Đoàn Giỏi )
Cảnh lao động của con người
Hình ảnh DHT chèo thuyền vượt thác
- Ngoại hình:
Tả theo trình tự các đặc điểm của đối tượng
 Nhờ miêu tả ngoại hình, động tác của nhân vật DHT, ta hình dung, cảm nhận được cảnh sắc là một khúc sông có nhiều thác dữ, hiểm trở
- Động tác
Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. Thuyền cố lấn lên. Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cắp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. (Võ Quảng)
Gợi hình ảnh người lao động khoẻ mạnh, vững chắc, dũng mãnh, đang dồn hết sức lực, tinh thần để chiến đấu cùng thác dữ.
Lựa chọn được các hình ảnh, chi tiết đặc sắc, tiêu biểu, nổi bật của đối tượng.

Cảnh thiên nhiên
Quang cảnh dòng sông Năm Căn
- Cảnh dưới mặt sông
- Cảnh rừng đước ở 2 bên bờ
Tả theo trình tự không gian ( từ dưới sông lên trên bờ, cũng là từ gần tới xa)
Có thể đảo ngược được thứ tự này tuy nhiên thứ tự như văn bản hợp lý hơn
Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giưã dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái dụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc mầu xanh lá mạ, mầu xanh rêu, mầu xanh trai lọ, … loà nhoà ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai.
 Nghệ thuật so sánh, sử dụng nhiều các từ ngữ miêu tả là các động từ, tính từ, các từ láy cã gi¸ trÞ gîi t¶.
Cảnh lao động của con người
hình ảnh DHT chèo thuyền vượt thác
- Ngoại hình:
- Động tác
Tả theo trình tự của các đặc điểm của đối tượng
 Nhờ miêu tả ngoại hình, động tác của nhân vật DHT, ta hình dung, cảm nhận được cảnh sắc là một khúc sông có nhiều thác dữ, hiểm trở
Cảnh thiên nhiên
Quang cảnh dòng sông Năm Căn
- Cảnh dưới mặt sông
- Cảnh rừng đước ở 2 bên bờ
Tả theo trình tự không gian ( từ dưới sông lên trên bờ, cũng là từ gần tới xa)
Có thể đảo ngược được thứ tự này tuy nhiên thứ tự như văn bản hợp lý hơn
* Muốn tả cảnh cần:
- Xác định đối tượng miêu tả;
- Quan sát, lựa chọn được những hình ảnh tiêu biểu;
- Trình bày những điều quan sát được theo một thứ tự.
* Tả cảnh gồm: cảnh thiên nhiên, cảnh lao động sinh hoạt của con người.
Cảnh lao động của con người
hình ảnh DHT chèo thuyền vượt thác
- Ngoại hình:
- Động tác
Tả theo trình tự của các đặc điểm của đối tượng
 Nhờ miêu tả ngoại hình, động tác của nhân vật DHT, ta hình dung, cảm nhận được cảnh sắc là một khúc sông có nhiều thác dữ, hiểm trở
Cảnh thiên nhiên
Quang cảnh dòng sông Năm Căn
- Cảnh dưới mặt sông
- Cảnh rừng đước ở 2 bên bờ
Tả theo trình tự không gian ( từ dưới sông lên trên bờ, cũng là từ gần tới xa)
Có thể đảo ngược được thứ tự này tuy nhiên thứ tự như văn bản hợp lý hơn
Dàn ý
Giới thiệu khái quát về luỹ tre làng.
Miêu tả cụ thể ba vòng của luỹ làng theo một trình tự.
Tả hình ảnh măng, từ đó phát biểu cảm nghĩ và nhận xét về luỹ tre.
Trình tự miêu tả:
Tả theo thứ tự không gian: (Từ ngoài vào trong, từ khái quát đến cụ thể ).
c)
- Tả cảnh thiên nhiên ( luỹ tre làng )
Bố cụ của bài văn tả cảnh gồm có ba phần-
Mở bài: giới thiệu cảnh được tả.
Thân bài: tập trung tả cảnh vật chi tiết theo một thứ tự:
+trình bày không gian:từ bao quát đến cụ thể, từ xa đến gần, từ cao xuống thấp,từ trái xang phải,( hoặc ngược lại ),…
+trình tự thời gian:thời gian trong buổi, trong ngày, trong năm.
+hoặc tả theo trình tự của các đặc điểm
-thường phát biểu cảm tưởng về cảnh vật đó.
1.Nhóm 4: (b�i t?p 3)N?u ph?i t? quang c?nh l?p h?c trong gi? vi?t b�i t?p l�m van thỡ em s? miờu t? nhu th? n�o ? Hóy suy nghi v� tr? l?i theo g?i ý sau:
a.Em s? quan sỏt v� l?a ch?n nh?ng hỡnh ?nh c? th? ,tiờu bi?u n�o cho quang c?nh ?y?
b. Em d?nh miờu t? quang c?nh ?y theo th? t? nhu th? n�o?



Thảo luận nhóm
2. Nhóm 3: (bài tập 2) Nếu phải tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi thì trong phần thân bài em sẽ miêu tả theo thứ tự nào?
a, theo thứ tự không gian: từ xa tới gần.
b, theo thứ tự thời gian: trước, trong, và sau khi ra chơi.
3. Nhóm 1,2: (bài tập 1) Hãy đọc kĩ bài văn “Biển đẹp” và rút lại thành một dàn ý.
Nhóm 1,2: Bài tập 1
a) Em sẽ quan sát và lựa chọn những hình ảnh cụ thể, tiêu biểu nào cho quang cảnh giờ viết bài tập làm văn?
Cô giáo (thầy giáo), quang cảnh chung của phòng học(không khí lớp, bảng, tường, bàn, ghế); các bạn (công việc chuẩn bị bài viết, thái độ,…)cảnh viết bài, cảnh ngoài sân trường, tiếng trống,…
b) Em định miêu tả quang cảnh ấy theo thứ tự như thế nào?
- Có thể tả theo thứ tự không gian: < từ ngoài vào trong lớp, từ phía trên bảng cô giáo (thầy giáo) xuống dưới lớp; từ không khí chung của lớp học đến bản thân người viết...>
- Có thể tả theo thứ tự thời gian: < Từ lúc trống vào đến hết giờ học >
Nhóm 3: Bài tập 2
Nếu phải tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi thì trong phần thân bài em sẽ miêu tả theo thứ tự nào (theo thứ tự không gian: từ xa đến gần hay theo thứ tự thời gian: trong, trước và sau khi ra chơi)?
- Thứ tự không gian: từ xa đến gần (cảnh học sinh chơi đùa ở phía gần cổng trường, ở giữa sân trường, gốc cây bàng, gần cửa lớp…); trò chơi đặc sắc, mới lạ sôi động.
Thứ tự thời gian:
+ Trước giờ ra chơi: sân trường vắng vẻ,không khí, cảnh vật, âm thanh, trong các lớp học.
+ Trong giờ ra chơi: sân trường ồn ào, náo động,
+ Sau giờ ra chơi: học sinh về lớp, sân trường trở lại vắng lặng
Có thể tả theo:
Nhóm 4: Bài tập 3
Nêu dàn ý cho bài “Biển đẹp”
1. Mở bài:
chính là tên văn bản “Biển đẹp”
2. Thân bài:
tả vẻ đẹp với những sắc mầu khác nhau của biển ở nhiều thời điểm khác nhau theo trật tự thời gian.
Buổi sáng;
Buổi chiều: lại có buổi chiều gió mùa đông bắc; buổi chiều lạnh, nắng tắt sớm; buổi chiều nắng tàn, mát dịu;
Ngày mưa rào;
Ngày nắng: lại có buổi nắng sớm mờ; buổi mặt trời xế trưa.
- Biển, trời đổi sắc mầu.

3. Kết bài (đoạn cuối):
Nhận xét, suy nghĩ về nguyên nhân sự đổi thay cảnh sắc của biển
m?t c?nh n?i b?t c?a sõn tru?ng gi? ra choi:
M?t nhúm b?n nam dang say sua dỏ c?u ? gi?a sõn ?n �o, nỏo nhi?t. Cỏc b?n d?ng th�nh vũng trũn, dụi chõn uy?n chuy?n khộo lộo d? l?y qu? c?u l�m b?ng cao su d? m�u s?c, bờn trờn cú c?m m?y chi?c lụng ng?ng. Qu? c?u bay vốo t? chõn b?n n�y sang chõn b?n khỏc. M?i l?n ch?m xu?ng mu b�n chõn c?a cỏc b?n l� qu? c?u kờu lờn "tanh tỏch" nghe th?t vui tai.
Từ ngoài vào trong
Từ cao xuống thấp
A
Từ xa đến gần
C
B
D
Từ gần đến xa
“Từ chỗ vệt rừng đen xa tít đó, chim cất cánh tua tủa bay lên, giống hệt đàn kiến từ lòng quả đất chui ra, bò li ti đen ngòm lên da trời. Càng đến gần, khi bóng chim chưa hiện rõ hình đôi cánh, thì quang cảnh đàn chim bay lên giống như đám gió bốc tro tiền, tàn bay liên tri hồ điệp.”
(Đất rừng phương Nam- Đoàn Giỏi)
Để cảnh sân chim hiện lên thật cụ thể và sinh động, tác giả đã miêu tả cảnh theo trình tự nào?
Củng cố, dặn dò
- Đọc ghi nhớ (SGK trang 47).
- Soạn bài “ Buổi học cuối cùng”.